حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در اوایل ماه مه به کشورهای اروپایی برای عمل به تعهدات خود اولتیماتوم داده بود. ظاهرا رهبران ایران به دنبال ایجاد اختلاف بین اروپا و دولت ترامپ هستند. اروپایی ها نیز واشنگتن را مسئول تشدید تنش ها می دانند.

در هفته های اخیر احتمال درگیری نظامی در منطقه باعث افزایش نگرانی ها در دنیا شده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل بارها قول داده است که به ایران اجازه نخواهد داد به تسلیحات هسته ای دست پیدا کند. روز یکشنبه یکی از اعضای کابینه نتانیاهو هشدار داد که تهران در حال عبور کردن از خطوط قرمز تعریف شده در توافق هسته ای است. یووال استینیتز، وزیر انرژی اسرائیل گفت که ایران حرکت خود به سمت تولید تسلیحات هسته ای را آغاز کرده است.

وزرای امور خارجه آلمان و بریتانیا نسبت به خروج احتمالی ایران از برجام ابراز نگرانی کردند و از این کشور خواستند که در مورد تصمیمات خود تجدید نظر کند. اما آن ها تاکید کردند که هنوز برنامه ای برای اعمال مجازات علیه تهران ندارند و در روزهای آینده با طرف های دیگر برجام مذاکره خواهند کرد.

ظاهرا استراتژی اروپایی ها در چند ماه آینده خریدن زمان و جلوگیری از تشدید تنش ها در منطقه خواهد بود. در حال حاضر قدرت های اروپایی ضرورتی برای ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل و بازگرداندن تحریم های بین المللی علیه ایران نمی بینند. آن ها امیدوارند که مذاکرات پیش رو بین دو طرف نتیجه مثبتی به همراه داشته باشد.

در صورتی که ایران سطح غنی سازی اورانیوم را به میزان محدودی مثلا تا 5 درصد افزایش دهد، احتمال بازگرداندن تحریم ها علیه تهران پایین خواهد بود. باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اروپایی ها هنوز دولت ترامپ را عامل اصلی شروع بحران کنونی می دانند.

اما حتی در صورتی که تحریم های بین المللی علیه تهران بازگردانده شوند، بعید است که همه 28 عضو اتحادیه اروپا روابط اقتصادی خود با ایران را قطع کنند. برای مثال، آلمان و ایتالیا منافع اقتصادی قابل توجهی در ایران دارند.

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه روز دوشنبه در مورد ادامه مذاکرات با رئیس جمهور ایران صحبت کرد. روحانی با پیشنهاد مکرون برای شروع دور جدید مذاکرات موافقت کرد. تاکنون ترامپ و مشاورانش قول داده اند که کمپین فشار حداکثری خود را تا زمان بازگشتن تهران به میز مذاکره ادامه دهند. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دست یابی به یک توافق جدید بسیار دشوارتر خواهد بود.

راب مالی یکی از مقامات سابق شورای امنیت ملی است که نقش مهمی در مذاکره توافق سال 2015 داشت. او در اتباط با بحران کنونی گفت: «دولت ترامپ با اقدامات خود باعث تقویت جایگاه تندروها در ایران شده است. آن ها در شرایط کنونی ادعا می کنند که آمریکا قابل اطمینان نیست و مذاکره بین دو کشور نتیجه ای به همراه نخواهد داشت. در حال حاضر تردیدهای زیادی در مورد نیت واقعی دولت ترامپ وجود دارد».

بعد از آنکه ترامپ از توافق هسته ای خارج شد، ایران برای یک سال به تعهدات خود پابرجا ماند. مقامات ایرانی در ماه های گذشته بریتانیا، فرانسه و آلمان را تحت فشار قرار دادند که به تعهدات خود برای جبران درآمدهای نفتی از دست رفته و دیگر ضررهای ناشی از تحریم های آمریکا عمل کنند.

ملاقات های زیادی بین دو طرف برای راه اندازی یک سیستم داد و ستد با نام اینستکس برگزار شد. قرار بود این ساز و کار مالی به ایران اجازه دهد که نفت خود را با کالاهای دیگر مبادله کند. اما تا هفته پیش حتی یک معامله با استفاده از این سیستم جدید تکمیل نشده بود. علاوه براین، مقامات اروپایی هشدار داده اند که این سیستم به طور کامل درآمدهای نفتی از دست رفته ایران را جبران نخواهد کرد.

اما دو ماه قبل آمریکا تصمیم گرفت که معافیت های ایران را لغو کند و صادرات نفتی این کشور را به صفر برساند. تهران نیز در واکنش اعلام کرد که گام به گام تعهدات خود در چارچوب توافق برجام را به حالت تعلیق درخواهد آورد.

ایران اعلام کرده است که در ماه های آینده به تدریج سطح غنی سازی اورانیوم را افزایش خواهد داد. البته آن ها هیچ وقت در گذشته به سطح غنی سازی مورد نیاز برای تولید تسلیحات اتمی نزدیک نشده اند. اما اقدامات اخیر تهران را به سمت این هدف نزدیک تر خواهند کرد. رهبران ایران همیشه تاکید کرده اند که برنامه هسته ای کشورشان جنبه نظامی ندارد. ایران در شرایط حاضر در مقایسه با سال 2015 فاصله زمانی بیشتری تا ساخت یک بمب اتمی دارد.

در شرایط کنونی ترامپ باید در مورد گزینه های پیش رو از جمله مذاکره، کاهش شدت تحریم ها یا اقدام نظامی تصمیم گیری کند. در حال حاضر به نظر می رسد که ایرانی ها تمایلی به گفت و گو با دولت ترامپ ندارند.