اِکا کورنیاوان ، پدیده ای ست : در سنِ چهل و چهار سالگی توانست در نخستین رده ی ادبیاتِ اندونزی جائی استوار پیدا کند . او رد ِ پای نویسنده نامی اندونزی، پرامواِدیا آناتا تواِر "۲" ( ۱۹۲۵-۲۰۰۶) معروف به "پرام" را دنبال کرد و با شناختی را که از او پیدا کرده بود، رساله ی فوقِ لیسانس فلسفه خود را به روی آثارِ ش نوشت . آری پدیده ای ست نه تنها برای ارزش های ادبی آثارش، بلکه فزون بر آن، برای سمت گیری های ضدِ اسلام گرایانه اش، و برای تمایلاتِ چپ و آزادی بیانش در پرداختِ صحنه های خشونت زای اِروتیک در آخرین اثرش بنامِ عریان، که سومین کتابِ ترجمه شده از او به زبانِ فرانسه است . بعنوانِ فرستاده ی روزنامه لوموند با او در کافه ای که از جاکارتا دور نبود، گفت و گو کردم. او به طنز و بدونِ لحظه ای تردید، ریش و پشم دارها را در کشوری که مورد تهدیدِ انتگریسم مذهبی ست، دندان به خون میبرد . برونو فلیپ " ۳" - روزنامه لوموند

* در کتاب هایتان، یا نشانه هائی از تاثیرِ " رئالیسم شگفت انگیر ِ" گابریل گارسیا مارکز(۱۹۲۷-۲۰۱۴) رامی بینند و یا شما را نزدیک به سلمان رُشدی میدانند . هر دو ی آنها در رُمان ها یشان از تاریخ و سیاست بسیار سخن به میان آورده اند. در بافت کنونی جامعه ی اندونزی، به عنوان ِ یک نویسنده، انگیزه هایتان را در آفرینش آثار تان ، چگونه تعریف میکنید ؟

- من شیفته ی شناختِ سرنوشتِ جوامع زیرِ سلطه ی دیکتاتورهای نظامی و یا زیرِ نفوذِ مذهبی ها هستم . در اوضاع و احوالِ آمریکای لاتین، آنجا که گابریل گارسیا مارکز همزیستی کاتولیسیسم و ارتش را نمایان میکند، انعکاسی از شرایطِ اجتماعی اندونزی و نقشِ اسلام در آن را به ما نشان میدهد . و اما در موردِ سلمان رشدی، بی تردید بکار گیری اسطوره ای اسلام توسط وی بویژه در آیه های شیطانی، که فتوای خمینی و دستورِ قتل او را بدنبال داشت، مرا شدیدا تحتِ تاثیر خود قرارداد . ولی پیش از مارکز و رشدی، " پرام" نویسنده سرشناسِ اندونزی بود که راهگشا ی من در نویسندگی شد

اِکا کورنیاوان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* " پرام " همان پرامودیا آنتا تواِر است که در زنده بودنش، بارها نامزد جایزه نوبل ادبیات شده بود.....

- آری .قبل از کشف او، من بیشتر شیفته ی لحن و سبکِ ادبیاتِ ترسناک و وحشت زا بودم . پس از شناخت وی بود که به نوشتنِ مسائل سیاسی اندونزی روی آوردم . فزون بر استعدادِ سرشار ادبی، او نویسنده ی متعهدِ سیاسی بود که سه بار به زندان روانه شد و آخرین بار هزینه ی سنگینِ چهارده سال زندان با اعمال شاقه را تحمل کرد. آنچه را که همیشه در خاطرم جاودانه مانده است، داستان هائیست که او به هم بندانش در زندان تعریف میکرد که بعدها به شکلِ مجموعه های ادبی ماندگار، انتشار یافت و استقبالِ کم نظیری از آنها شد . او همیشه از ابرازِ خوشبینی و خیال پروری های سیاسی دوری جست و هیچگاه در نمایاندنِ دوگانگی و ناهمخوانی در برداشت نخبگان نسبت به استعمار گران هلندی، تردیدی به خود راه نداد . او بود که نیاز به نوشتن و برداشت من از جهان را که بعدها در کتاب هایم آورده شد، پخته کرد .

* آیا از نگاه شما، داشتنِ تعهد، نخستین و اساسی ترین امر در نویسندگی ست ؟

- آری . هر چند هنور نیاز به نوشتنِ رُمان های ترسناک را در خود احساس میکنم [ قهقهه خنده ]، ولیکن نوشتن درباره ی واقعیت های جامعه اندونزی و مردم آن، از برتری ها ی نخستین من ست . ارزیابی من اینست که ادبیات آمیزه ای از لذت بردن از خواندن - بازی گوشی های نقل ِ روایت - و تداعی مسائل سیاسی ست . آموزشِ فلسفی من، مرا وادار به رعایتِ دیالکتیک در سیر تاریخی یک اثر کرده است . و در این راستا ست که امروزه، به تجزیه و تحلیلِ جامعه ی اندونزی می پردازم.

* شما در شماره ۱۴فوریه ۲۰۱۹ هفته نامه ی " نیویورک تایمز "، در مقاله ای هشدار دهنده تاکید کرده اید که هر کس در انتخاباتِ ریاست جمهوری ۱۷آوریل ۲۰۱۹ در اندونزی پیروز شود " بهر حال اسلامیست ها از پیش برنده هستند " . در این انتخابات، سرانجام جکو ویدودو که یک لیبرال قلمداد میشود و مدافعِ حقوق اقلیت های نژادی و قومی ست در برابر رقیب خود پرابوو سوبیناتو، نظامی سابق که اسلامیست ها از او پشتیبانی میکردند، پیروز شد . با این همه از ترستان به پیشروی و نهایتا دست نهادنِ انتگریست اسلامی در این مجمع الجزایر کاسته نشد . اندونزی شهرتی دیرینه در روا داری و گونه گون پذیری قوم ها دارد. آیا احتمال دارد که اندونزی، عربستان سعودی شود ؟

- شکلِ اسلامِ تحمیلی که در آنجا ست، نمیتواند در اینجا عملی شود . ولی این به آن معنا نیست که ما در آینده، عربستان سعودی نشویم و یا انتگریست های اسلامی در زمینه های گوناگونِ زندگی روزانه ما رخنه نکنند . بویژه باید گفت که سیستمِ سیاسی ما خالی از ابهام نیست : پانکا سیلا [ " پنج اصلِ" موجود در فلسفه ی ملی ما از زمانِ اعلام استقلال در ۱۹۴۵] ، تنها سمت و سوی سِکولاریست ندارد، بلکه باید به جنبه های مذهبی اش هم نگاه کرد . محافظه کارهای تند رو و یا بنیاد گرایان مذهبی میتوانند به آسانی با تکیه بر اصل نخستِ پانکا سیلا [ که اعتقاد به خدای یگانه را اعلام کرده است ]، برتری مونوتئیسم و تفسیر و تعبیر خود از اسلام و یا ارجحیت آن را بر سایر ادیان، مدعی شوند.

مقاله ای را که در نیویورک تایمز نوشتم، در آن هیچ سیاه بینی و یا ناامید گرائی نداشته ام : فکر میکنم که در اندونزی، تنش ِ دیالکتیکی بین ملی گرایانِ لائیک و محافظه کارانِ مذهبی وجود دارد . اگر برای اسلامیست ها آسان بنظر نمیرسد که دیدگاه های خود را تحمیل کنند، ولی مشکل اینست که در صفِ مقابل، دسته های مخالفِ آنها هم آن طور که باید سازمان یافته نیستند . امیدوارم که یک حزبِ تازه ای پا در میدان گذارد و توان آن را داشته باشد که جبهه ی لیبرال ها را بهم بپیوندد .

* مدافعانِ" اسلامِ نوسانتارا «۴ یا " اسلامِ مجمع الجزایر اندونزی " ، ویژگی خود را در گنجاندنِ مجموعهء ارزش های فرهنگی و مذهبی اندونزی در اسلام شان میدانند . آنها بر این اعتقاد ند که به اندازه ی کافی قدرتمند هستند تا بتوانند از نفوذ فزاینده ی سلافیست ها و وهابیست ها جلوگیری کنند . آیا شما اطمینانی به توان ِ مقاومت آنها ندارید؟

- واقعیتی ست که نظریه ی " اسلامِ نوسانتارا " قدرتمند باقی مانده است . اما از زمانِ سقوطِ دیکتاتور [ سوهارتو که در سال های ۱۹۶۹-۱۹۹۸ در قدرت بود ] و آغازِ اصلاحات، یعنی در بیست سالِ اخیر، صدای آنهائی که این اسلام را زیر سئوال برده اند، بیش از پیش شنیده میشود . هنگامی که من نوشتم " تا حالا اسلامیست ها برنده شده اند" بر این مبنا ست : نفوذ شان گول زننده ست . آنها به آهستگی ولی با اطمینان تمام پیش میروند . اگر چه این امر را همیشه احساس نمی کنیم، ولی در این ده سالِ اخیر، به واقعیتی بارز بدل شده است .

* میخواهید بگوئید که روشنفکر انی که به این " مجمع الجزایر میانه رو " اطمینان دارند، در اشتباه اند ؟

- آنها اندکی اطمینانِ کورکورانه به فرهنگ ما دارند . مثال های بسیاری شک مرا توضیح میدهند. احزابِ سیاسی مذهبی توانستند با کمکِ مقامات قدرتمند محلی رفته رفته در فضاهای سیاسی که تاکنون سکولاریزه ( غیر مذهبی ) بودند رخنه کنند . این امر به آنها کمک کرد تا نفوذ خود را در پهنه ی فضاهای سیاسی بیشتر کنند، هرچند این تاثیر لزوما در نتایجِ انتخابات برو شنی دیده نمیشود . مثال دیگری میزنم از آموزش و پرورش در مدارسِ دولتی : بیشترِ شاگرد مدرسه ای ها، حتی بسیار جوان، با حجاب هستند . من یک دختر دارم و خواستم که وی بتواند آزادانه حقِ انتخاب در عدم رعایت حجاب داشته باشد . ناچارا او را در یک مدرسه ی خصوصی فرستادم که حتی در این نوع از مدارس آموزگاران همه شان با حجابند ، هر چند که شاگردان در انتخاب آن آزادی عمل دارند : دست کم، دختران در این مدارس چون آموزگاران شان به فشار جامعه تن نمیدهند ! این ها نشانه ها ی گشترشِ اسلامیزاسیونِ در جامعه است . هنوز نمونه های زیادی از این دست وجود دارد : در زمان حکومتِ دیکتاتور، لااقل ما میتوانستیم راحت‌ تر آبجو بنوشیم !

* سالِ ۱۹۹۸ در بحبوحه ی اعتراضاتِ دانشجویان علیهء سوهارتو در جاکارتا که سرانجام به کناره گیریش منجر شد، شما دانشجوی فلسفه در یوگیاکارتا بودید و در تظاهرت ِ هوادارانِ دموکراسی شرکت کرده بودید . آیا آمدن اسلامیست ها را ندیدید ؟

- نه، براستی نه. در آن زمان، آنها گروه های کوچکی بودند و در واقع بیشترشان علیهء سوهارتو و ارتش مبارزه نمیکردند . عصر ها آنها را میدیدیم که در محوطه دانشگاه قرآن میخواندند ، ولی در نهایتِ امر احساس نمیکردیم که بتوانند در دراز مدت مشکلی ایجاد کنند . پس از رفرمی که صورت گرفت ، آنها توانستند قد علم کنند و نیرومندانه عرض اندام نمایند . میدانید که پرابوو سوبیناتو [ نامزدِ بازنده ی ریاست جمهوری در دوره اخیر] که در گذشته ارتشی بوده و گفتمان های ناسیونالیستی دارد، رئیس جمهور کنونی را به فروختنِ کشور به خارجی ها متهم میکند . خُب، در اینجا می‌بینیم که حزب های اسلامی که در انتخابات از او پشتیبانی کرده بودند، با او همصدا می‌شوند .

* در رُمانِ " زیبارویانِ آلیموندا "، شما به نقش آفرینی تاریخی و عجیبی می پردازید که در آن پرسوناژهائی دیده میشوند که در اندونزی امروز، یک عملِ سیاسی نادرست تلقی میشود : یک زن روسپی را می بینیم که از گور ش خارج میشود و یا دیوانه هائی که در دل ِ شالیزار ها با بزها لواط میکنند. آیا اسلامیست ها نخواستند شما را در ملا عام مجازات کنند ؟

- نه، به دو دلیل : نخست، اینکه رُمانِ موردِ اشاره تان سالِ ۲۰۰۲ در اندونزی منتشر شده و در آن زمان اسلامیست ها هنوز قدرتمند نبودند و در ثانی، آنها کتاب هایم را نمی‌خوانند .

پا نویس ها:

۱- Eka Kurniawan رُمان نویس و روزنامه نگارِ اهلِ اندونزی که در دهاتی دور افتاده در غربِ جاکارتا کودکیش را در یک خانواده تهیدست سپری کرد. سرانجام با اراده و تلاشی که در او بود، توانست به دانشگاه راه یابد. سه رُمان از او به نام‌های: انسان - ببر، زیبا رویانِ آلیموندا و عریان، به فرانسه ترجمه شده است.

۲- Pramoedya Anata Toer یکی از نویسندگان نامدارِ اهل اندونزی که در رژیم سوهارتو پس از سپری کردنِ سال‌های طولانی در زندان با اعمال شاقه، با سعی مجامعِ بین المللی آزاد شد، ولی تا پایان زندگیش همواره تحتِ کنترلِ رژیم‌های گوناگون در کشورش بود. از او ده‌ها رُمان و رساله بجا مانده که به بیش از پنجاه زبان در دنیا ترجمه شده است. وی جوایز ادبی بیشماری را در سراسر جهان از آن خود کرد.

۳- Bruno Philip روز نامه نگارِ پر سابقه‌ی فرانسوی در امور آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه که گزارش‌های زیادی بین سال‌های هشتاد و نود از این مناطق برای روزنامه‌های لیبراسیون و لوموند تهیه کرد ه است. او سال‌ها خبرنگار لوموند در چین بود.

۴- Islam Nusantara شکلی ویژه از اسلام که در اندونزی از سده‌ی شانزدهم میلادی بیش از پیش به فعالیت مشغول ست. هوا داران آن میگویند که این نوع از اسلام، هماهنگ با فرهنگ اندونزی ست و خود را آلترناتیوی در برابر سایر شاخه‌های اسلام بویژه سلافیست‌ها و وهابیست‌ها میدانند.