فرامرز داور - ایران وایر
دادگاهی در استکهلم پایتخت سوئد برای دومین بار قرار بازداشت «حمید نوری» را تا هشتم ژانویه ۲۰۲۰ (هجدهم دی ۱۳۹۸) تمدید کرده است . بر خلاف اخبار منتشر شده در برخی شبکه‌های اجتماعی حمید نوری هنوز ادعای شاکیان را تایید نکرده است. با این حال دادگاه قرار بازداشت او را که به دردست داشتن در کشتار۱۳۶۷ ماهم شده، تمدید کرده تا شاکیان فرصت داشته باشند مدارک خود را در اثبات گناهکار بودن این فرد به دادگاه ارائه کنند.
حمید نوری کیست؟
«ایرج مصداقی» از زندانیانی که از کشتار تابستان سال ۱۳۶۷ در زندان‌های جمهوری اسلامی جان به در برده، گفته است که حمید نوری دادیار و دستیار محمد مقیسه (ناصریان) از مقام‌های قضایی جمهوری اسلامی ایران در زندان گوهردشت بوده است که در این کشتار و اعدام زندانیان سیاسی دهه ۶۰دست داشته است. با شکایت «کاوه موسوی»، حقوقدان و شهادت «ایرج مصداقی» درباره هویت حمید نوری، دادگاهی در پایتخت سوئد، این فرد در روز هشتم نوامبر به محض ورود به خاک سوئد بازداشت و روانه زندان شد.
کشتار ۷۶ چیست؟
در مرداد و شهریور سال ۶۷ پس از حمله سازمان مجاهدین خلق از داخل عراق به مرزهای ایران، هزاران زندانی هوادارن این سازمان به دستور آیت الله روح الله خمینی به طور فراقضایی اعدام شدند. مقام‌ها از دادن جنازه این افراد به خانواده‌هایشان خودداری و آنها را در گورهای جمعی دفن کردند. تعداد دقیق اعدام‌های فراقضایی مشخص نیست اما تا ۵ هزارنفرهم تخمین زده می‌شود. سه سال پیش ، انتشار فایل صوتی جلسه آیت الله «حسینعلی منتظری» در زمانی که قائم مقام آیت الله خمینی بود با «حسینعلی نیری» حاکم شرع وقت، «مرتضی اشراقی» دادستان وقت تهران، «مصطفی پورمحمدی» نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین و «ابراهیم رییسی» معاون وقت دادستان کل کشور که بعدها به هیات مرگ معروف شدند، درباره اعدام‌های تابستان سال 67خبر ساز شد. در همین فایل آیت‌الله منتظری خطاب به حاضران می‌گوید: «این اعدام‌ها بزرگ ترین جنایتی است که در جمهوری اسلامی از اول انقلاب رخ داده و تاریخ شما را جزو جنایتکاران می‌نویسد.»
آیا حمید نوری متهم است؟
دادگاه هنوز رسما حمید نوری را متهم به جنایت علیه بشریت نکرده است چرا که هنوز برای دادگاه محرز نشده است که فرد بازداشت شده همان شخصی است که در کشتار سال ۶۷ نقش داشته است. «کاوه موسوی» شاکی پرونده به ایران وایر می‌گوید دادستانی در سوئد به دلیل شدت جنایت صورت گرفته در سال ۶۷ احتمال فرار مظنون را زیاد تشخیص داده و از دادن حکم آزادی موقت او به دلیل انگیزه بالا برای فرار، خودداری کرده است. حمید نوری روز دوازدهم دسامبر از طریق ویدئویی به دادگاه گفته هویت او اشتباه گرفته شده و می‌خواهد در دادگاهی علنی از خود و رهبر دفاع کند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
فرد بازداشت شده در حال حاضر مظنون است اما به محض مشخص شدن هویت او پرونده وضعیت تازه‌‌ای پیدا خواهد کرد. اگر آن طور که حمید نوری و وکیل مدافع‌‌اش گفته‌‌اند، او بی‌گناه باشد و با فرد دیگری اشتباه گرفته شده باشد، امکان آزادی در هفته‌های آینده وجود دارد اما در صورتی که او هویت او و نقش‌اش در کشتار ۶۷ تایید شود رسما به عنوان متهم با عنوان اتهامی جنایت علیه بشریت رو به رو خواهد شد.
جنایت علیه بشریت چیست؟
کشتار وسیع افراد، شکنجه و و سایر اعمال قساوت باری که بر ضد انسان صورت می‌گیرد و شأن آدمی را کاسته و مقام و منزلت انسان را پایمال می‌کند، جنایت علیه بشریت است. این جنایت همراه با نسل کشی، جنایت جنگی، و تجاوز نظامی، از بزرگترین جرائم بین المللی است. کشتار تابستان ۶۷ در ایران که در آن زندانیانی که حتی با سپری کردن دوره محکومیت در آستانه آزادی بودند، از مصادیق جنایت علیه بشریت است.
چرا سوئد می‌تواند به اتهام یک ایرانی رسیدگی کند؟
حمید نوری به ظن نقش داشتن در جنایت علیه بشریت بازداشت شده است. جنایت علیه بشریت از بزرگترین جرائمی است که به دلیل شدت تحت تاثیر قرار دادن وجدان بشری قابلیت پیگرد بین المللی دارد و دیگر کشورها بر اساس اصل صلاحیت جهانی می‌توانند افراد دخیل در یک جنایت بزرگ همانند جنایت علیه بشریت را تحت تعقیب قرار دهند.
اصل صلاحیت جهانی چیست؟
بر اساس اصل صلاحیت قضایی جهانی، در صورتی که دادگاه‌های کشوری مثل ایران توان و امکان پی گیری قضایی یک جنایت را نداشته باشند، بازماندگان می‌توانند مظنونان یا متهمان به جنایت را در نظام‌های قضایی کشورهای مختلف که دارای نظام قضایی عادلانه‌‌ای هستند، مورد پیگرد قرار دهند. اصل صلاحیت جهانی به دادگاه سوئد اختیار داده که می‌دهد اگر جنایتی مثل کشتار سال ۶۷ در آن کشور رخ نداده و یا ارتباط مستقیمی به آن نداشته باشد، به دادخواهی بازماندگان رسیدگی کنند.
صلاحیت قضایی جهانی شامل حال کشورهایی می‌شود که اصلا نظام قضایی فعالی ندارند و نمی‌توانند جنایت کاران را مورد پی گیرد قرار دهند. یا این که مثل ایرن ساختاری به نام دادگستری یا قوه قضاییه دارند اما به دلیل اعمال نفوذ افراد و گروه‌های سیاسی، از رسیدگی عادلانه به پرونده جنایت‌ها ناتوانند و انگیزه‌‌ای برای این کار ندارند. بازداشت حمید نوری در سوئد بر همین مبنا صورت گرفته است. اغلب کشورهایی اروپایی به دلیل داشتن قوه قضائیه مستقل و عادل صلاحیت جهانی را اعمال می‌کنند و برای به کیفر رساندن متهمان جنایت‌های بزرگ می‌توان از نظام قضایی آنها برای رعایت عدالت و بی‌کیفر نماند و مرتکبان جنایت‌های بزرگ، کمک خواست.
عاقبت حمید نوری چه می‌شود؟
در صورتی که شاکیان و شاهدان پرونده بتوانند مستندات کافی برای اثبات هویت حمید نوری به دادگاه ارائه کنند و دادگاه اسناد انتساب جنایت علیه بشریت را کافی تشخیص دهد، با تشکیل کیفرخواست و تفهیم اتهام، رسیدگی به پرونده شخص بازداشت شده آغاز می‌شود. در صورتی که هیات منصفه حمید نوری را گناهکار تشخیص دهد، دادگاه باید او را به زندان طولانی مدت محکوم کند.
به دلیل اینکه ایران و سوئد قرارداد تبادل و استرداد زندانی ندارند، فرد محکوم شده قطعا دوره محکومیت خود را بیرون از ایران سپری خواهد کرد. در این صورت برای اولین بار یکی از دست اندرکاران کشتار ۶۷ در ایران، بر اساس اصل صلاحیت جهانی به عدالت کیفری سپرده شده است.
