تابناک
سید مسلم یهشتی نژاد
تیم آینده‌پژوهی روزنامه فایننشال تایمز سالانه در ماه دسامبر گزارش پیش‌بینی خود را از جهان ارائه می‌دهد. در سال ۲۰۱۹ از بیست پیش‌بینی این تیم تحقیقاتی تنها چهار مورد درست از آب درنیامد و همین اهمیت آینده‌پژوهی این گروه برای سال ۲۰۲۰ را دو چندان می‌کند. مهم‌ترین پرسش‌هایی که فایننشال تایمز برای سال آینده مطرح کرده است، دامنه وسیعی را پوشش می‌دهد؛ از آمریکا تا ایران و از قاره لاتینی‌ها تا اروپای پیر.
موضوع این گزارش البته پرداختن به آن گزارش نیست، بلکه در این گزارش سعی می‌کنیم، تعدادی سوال از دیدگاه آینده پژوهانه در مورد ایران در سال آینده بپرسیم و مختصری در مورد آن توضیح دهیم و سپس شما این سوالات را پاسخ داده و کامل کنید. پاسخ‌هایی که به این سؤالات داده شده، صرفا الگویی است برای ارتباط بیشتر مخاطبان و تعامل بهتر با سوالات در نظر گرفته شده و تردیدی نیست که در فرایند پاسخگویی تغییرات زیادی حذف شده و پاسخها کاملا کوتاه و بدون استناد به منابع آماری، اسناد معتبر و یا دسترسی به داده‌های اطلاعاتی ویژه‌ای است. تابناک، پیش بینی‌های مخاطبان در موارد شانزده گانه را در ذیل همین گزارش منتشر خواهد کرد.
سوالات و پاسخها به ترتیب عبارتند از:
۱- آیا سال آینده دولت سقوط خواهد کرد یا استعفا خواهد داد؟
به نظر نمی‌رسد، در سال آینده هیچ یک از این دو اتفاق رخ دهد، چون مکانیسم قدرت در ایران به گونه‌ای است که سقوط یا استعفای دولت مستقر در حوزه خطوط قرمز سیاسی قرار دارد و هزینه بسیار بالایی بر آن متصور است که شرایط به قدری حاد نشده که نظام سیاسی به سمت تن دادن به این هزینه برود.
۲- آیا اصولگرایان به قدرت بازخواهند گشت؟
به نظر می‌رسد اصولگرایان تمام همت خود را در انتخابات مجلس شورای اسلامی در مرحله اول روی راهیابی هم‌طیفان خود در شهرستان‌ها به مجلس شورای اسلامی گذاشته اند و ایجاد اجماع در پایتخت را که وزن و انرژی آنان را می‌گیرد، در اولویت‌های بعدی قرار داده اند. با توجه به این مساله در شهرستان‌ها و همچنین عدم حضور چهره‌های مطرح اصلاح طلب در انتخابات مجلس شورای اسلامی و همچنین احتمال مشارکت نسبتا محدود طبقه متوسط شهری، به نظر می‌رسد وزن آرای افرادی که رای دهندگان به آنان رای دادن را وظیفه شرعی و تعهد خود به نظام سیاسی می‌دانند، بالا خواهد رفت.
۳- آیا اعتراضات ادامه خواهد یافت؟
به نظر می‌رسد، از آنجا که اعتراضات صورت گرفته در سال‌های اخیر حداقل ریشه در انباشت مشکل‌های مردم از سال‌های پیش و همچنین تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه ایران دارد و از سویی شکاف فقیر و غنی در کشور افزایش یافته است، همچنان نارضایتی‌های اقتصادی و واکنش به نابرابری در جامعه وجود خواهد داشت.
۴-آیا رابطه ایران و آمریکا تغییر خواهد یافت؟
در بنیان روابط ایران و آمریکا در سال بعد میلادی اتفاق قابل توجهی رخ نخواهد داد. چرا وضعیت دو سال اخیر بین ایران و آمریکا، وضعیتی است که هر کدام زودتر کنار بکشد، بازنده محسوب خواهد شد؛ هر دو طرف همین مسیر کنونی را ادامه خواهند داد.
۵- آیا وضعیت اقتصادی کشور بهبود خواهد یافت؟
به نظر می‌رسد اقتصاد ایران پس از پشت سر گذاشتن شوک‌های ناشی از تحریم‌ها و تلاطمات ارزی و همچنین گشایش‌هایی که ممکن است در مسیر تجارت بین المللی به دست آورد، وضعیت با ثبات تری داشته باشد؛ البته این به معنای ایجاد رفاه برای مردم نیست.
۶- آیا رفاه مردم بهتر خواهد شد؟
اگر با شاخصی چون رشد درآمد‌های دولت، وضعیت رفاه اقتصادی مردم سنجیده شود، سال آینده هم انتظار نمی‌رود که دولت جهشی در رشد درآمدهایش داشته باشند و همچنان درآمد سرانه ایرانیان پایین خواهد بود.
۷- آیا تصمیمات مدیریتی پایدارتری خواهیم داشت؟
هرچند کشور اسناد و قوانین بالادستی برای ریل گذاری جهت اتخاذ سیاست‌های پایدار دارد، تلاطم‌های شدید اقتصادی و سیاسی در کشور به همراه مشکلات انباشته شده ناشی از ناکارآمدی ها (؟) سبب می‌شود چشم اندازه ایجاد پایداری و ثبات نسبی در تصمیم گیری و مدیریت چندان روشن نباشد.
۸- آیا مجلس به جایگاه واقعی خود بازخواهد گشت؟
اگر دو وظیفه اصلی مجلس، قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون باشد، به نظر می‌رسد در صورتی که طیف منسجم سیاسی بتواند فراکسیون اکثریت در مجلس را به دست بیاورد، بهبودی در این زمینه حاصل بشود؛ اما اگر انتظار از مجلس، بازگشت به الگویی چون مجالس اولیه پس از انقلاب اسلامی باشد، احتمالا این اتفاق نخواهد افتاد.
۹- آیا برجام فرو خواهد پاشید؟
بعید است برجام در سال آینده هم فرو بپاشد؛ این احتمال وجود دارد که به نحوی توافقی جدید در کنار برجام به هدف رفع تحریم‌ها صورت پذیرد، اما برجام با حفظ چارچوب‌های کلی اش خواهد ماند.
۱۰- آیا فعالیت‌های مبارزه با فساد، مانعی برای فساد‌های بیشتر خواهد شد؟
برخورد قضایی با فساد فقط بخشی از مبارزه با فساد است. در بحث پیشگیری از فساد، گام‌های چندان مهمی برداشته نشده و در کنار آن علیرغم تاکید بر شفافیت اطلاعات و ایجاد فضای امن برای رسانه ها، عملا اتفاق مهمی در این دو زمینه نیفتاده است و سال آینده هم بیشتر برخورد قضایی با فساد است که دیده خواهد شد.
۱۱- آیا تغییر اساسی در ترکیب هیات حاکمه در نهاد‌های انتخابی و انتصابی رخ خواهد داد؟
اینکه در نهاد‌های انتخابی، افراد و رویکرد‌های جدیدی حضور یابند، بعید به نظر می‌رسد و در هر دو حوزه انتخابی و انتصابی افراد آشنای سابق، جانشین همدیگر خواهند شد.
۱۲- آیا تحریم‌های ایران در سال آینده رفع خواهد شد؟
به نظر می‌رسد بخشی از تحریم‌های ایران با وساطت کشور‌های ثالث و با ایجاد توافقی در کنار توافق برجام رفع شود، اما تحریم‌های اصلی ایران باقی خواهد ماند.
۱۳- آیا رویکرد صدا و سیما ملی می‌شود؟
نشانه‌ای برای این امر و تغییر رویکرد در سال آینده نمی‌توان متصور بود.
۱۴- آیا مشکلات استقلال و پرسپولیس حل و به بخش خصوصی واگذار می‌شوند؟
در شرایط رکود در اقصاد کشور و نبود زیر ساخت‌های مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی این اتفاق نخواهد افتاد، به ویژه اینکه دولتمردان کشور هم تمایلی ندارند ظرفیت های اجتماعی این دو باشگاه را به راحتی رها کنند.
۱۵- آیا روند مهاجرت ایرانیان به خارج کشور یا سرمایه گذاری در خارج از ایران افزایش خواهد یافت؟
به نظر می‌رسد در سایه ثبات نسبی اقتصادی و همچنین توافق احتمالی برای رفع بخشی از تحریم‌ها این روند در سال آینده افزایشی نخواهد بود.
۱۶- آیا حضور و توافق منطقه‌ای ایران تداوم خواهد داشت؟
به نظر می‌رسد، حضور قدرتمند ایران در منطقه به ویژه آنکه در این سال‌ها کوشش شده است پیوند‌های فرهنگی با کشور‌های منطقه تقویت شود، تقویت و ادامه خواهد یافت.
۲۰ پیش‌بینی از جهان ۲۰۲۰
