ایران وایر - ماهرخ غلامحسین‌پور - شیوع ویروس کرونا باعث شد از چند هفته پیش کشورهای همسایه مرزهایشان را با ایران ببندند. بسته شدن مرزها مسافران ایرانی را در فرودگاه‌ها سرگردان کرد. روایت سرگردانی چند مسافری که روزهای متوالی را در فرودگاه کشورهای مختلف سرگردان بوده‌اند، می‌خوانید.
***
ماموران فرودگاه «سابیها»ی استانبول سه بار «عبدالله» را سوار هواپیما کردند و فرستادند شارجه. عبدالله هر بار یک شب توی فرودگاه شارجه خوابید و روز بعد توسط ماموران بازرسی فرودگاه بازهم سوار همان خط هوایی شد و فرستاده شد به استانبول.
حالا اگر یک‌شب دیگر روی مبل چرمی کرم‌رنگ چرکمرد اتاق پشت دفتر بازرسی فرودگاه سابیها بخوابد، مثل سه بار قبل، بی روانداز و با همان همبرگر یخ‌زده «کینگ‌برگر» که یک مامور فرودگاه می‌دهد دستش و فردا هم مثل تمام هفته‌ای که گذشته، بازهم به مقصد شارجه سوار هواپیمایش کنند، این بار می‌شود چهارمین بار.
عبدالله‌ی هفتادودوساله نمی‌داند تا کی این رفت‌وبرگشت‌ها تکرار خواهند شد. او رفته بود شارجه تا برای تولد اولین نوه در کنار دخترش باشد. دختر عبدالله با یک حجره‌دار اهل امارات ازدواج کرده است. او زنش را سال‌ها قبل از دست داد و دخترش اصرار کرده بود لااقل به جای مادرش، برای به دنیا آمدن اولین فرزند، در کنارش باشد.
همان روزها که راهی شارجه شد زمزمه اوج گرفتن ویروس کرونا تازه بالا گرفته بود. حالا عبدالله بین زمین و آسمان مانده، نه شارجه راهش می‌دهد چون ویزای کوتاه‌مدتش به پایان رسیده، نه امکان پرواز به تهران را دارد چون همه پروازهای تهران در حالت تعلیق هستند و نه پلیس استانبول به بهانه اینکه ممکن است ناقل ویروس باشد، به او اجازه ورود می‌دهد.
مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
عبدالله به «ایران‌وایر» می‌گوید برخورد ماموران شارجه بهتر از ماموران ترکیه بوده. «آن‌ها دو کلمه حرفم را گوش می‌دهند و همدردی می‌کنند. حتی دو بار غذای گرم برایم سفارش داده‌‌اند. دلداری‌‌ام دادند که بالاخره دیر یا زود یک نفر مسوولیت این اوضاع را برعهده می‌گیرد و دربه‌دری من و بقیه مسافرها هم تمام می‌شود؛ اما ماموران فرودگاه سابیهای استانبول حتی یک پتو و روانداز نمی‌دهند که شب‌ها بیندازم رویم. هر سه شبی که آنجا خوابیده‌‌ام برایم همبرگر سرد و یخ‌زده که بوی ماندگی می‌داده می‌آورند که خیال کنم باقیمانده غذای پلیس فرودگاه است. چند باری هم به سفارت زنگ زده‌‌اند که عملا نتیجه نداده.»
عبدالله تنها مسافر آواره پشت مرزهای کشور نیست. این روزها خبر سرگردانی مسافران ایرانی در فرودگاه‌های هند هم به گوش می‌رسد. تاجرانی که برای خریدوفروش مواد اولیه راهی هندوستان شده و حالا امکان بازگشت ندارند، گردشگرانی که برای بازدید از آن کشور رفته‌‌اند یا حتی دانشجویان که برای ادامه تحصیل و با ویزا آنجا هستند.
همه کشورهای همسایه اعم از عراق، عمان، بحرین، امارات، کویت، افغانستان، پاکستان، ترکیه، ارمنستان و ترکمنستان هم‌زمان با بالا رفتن آمار قربانیان ویروس کرونا در ایران، مسیر ورود و خروج مسافران ایرانی را مسدود کرده‌‌اند.
مسافران درمانده به امید گشایشی تازه، اقدام به خرید بلیت‌هایی می‌کنند که این روزها شرکت‌های هوایی در اوج سودجویی و با چندین برابر قیمت واقعی عرضه کنند این در حالی است که اغلب پروازها باطل شده و شرکت واسطه سودش را به جیب می‌زند و ایرلاینی که بلیتش را فروخته به‌راحتی پول مسافر درمانده را پس نمی‌دهد.
«محمد طهماسبی» یکی از این مسافرهاست. او ده روز متوالی مابین فرودگاه استانبول، مسکو و برلین سرگردان بوده است.
او دومین مسافری است که شرح‌حالش را برای ایران‌وایر بازگو می‌کند:«در طول این ده روز با صدها مسافر هم‌وطن هم‌کلام شدم. سالن ترانزیت فرودگاه‌ها شاهد بلاتکلیفی ایرانیانی است که اجازه اقامت و پولشان ته کشیده، امکان شستشو و مراعات اصول بهداشتی را ندارند و در معرض رفت‌وآمد هزاران مسافری هستند که ممکن است هرکدامشان، ناقل ویروس کرونا باشند.»
محمد طهماسبی قبل از بالا گرفتن بحران کرونا با ویزای شینگن به مقصد برلین سفر کرده و پانزده روز بعد با پرواز پگاسوس ترکیه بلیت برگشت به ایران داشته اما پروازش انجام نشده است.
«بلیت دیگری از ایرلاین ایرفلوت روسیه خریدم چون جستجوی اینترنتی نشان می‌داد که خط هوایی این ایرلاین به ایران کماکان برقرار است؛ اما این پرواز هم در مسکو متوقف شد و این بار هم به برلین بازگردانده شدم. پول کافی نداشتم و هزینه‌های آلمان بسیار زیاد بود برای همین بازهم بلیتی از مقصد برلین به ترکیه و از ترکیه به تهران خریدم و این بار هم در استانبول اجازه ورود ندادند. ویزایم تمام شده بود و اگر همراهی یک پلیس جوان آلمانی نبود حتی آلمان هم اجازه ورود نمی‌داد و معلوم نبود تکلیفم چه خواهد شد؟»
خوشبختانه همدلی یک پلیس ایست بازرسی آلمان باعث می‌شود که او مجددا دنبال یک راه‌حل تازه باشد. با اینکه ایست بازرسی فرودگاه برلین به او تذکر داده که با این ویزا به دفعات مکرر نمی‌تواند وارد و خارج شود و این بار دیگر اجازه ورود به خاک آلمان را ندارد اما به علت شرایط خاصی که ویروس کرونا ایجاد کرده با او مساعدت می‌کنند.
«پلیس فرودگاه کنارم نشست و تلاش کرد تا شاید یک پرواز تازه پیدا کنم؛ اما هیچ مسیری باز نبود. همان لحظه یکی از دوستانم زنگ زد و گفت ایران‌ایر از مقصد فرانکفورت به تهران یک پرواز دارد. همان‌جا روی نیمکت ایست بازرسی یک بلیت از مقصد فرانکفورت به تهران خریدم. این بار باید با اتوبوس خودم را از برلین به فرانکفورت می‌رساندم. مدت‌ها بود حمام نکرده بودم و غذای کافی نخورده بودم و درعین‌حال مطمئن نبودم در این مسیر رفت‌وبرگشت اساسا مبتلا یا ناقل بیماری هستم یا نه؟»
مسافران سرگردان می‌گویند شرکت‌های هواپیمایی به‌هیچ‌عنوان خودشان را ملزم به مراعات حقوق مسافرها نمی‌دانند. هزینه بلیت‌های کنسل شده به‌راحتی مسترد نمی‌شود. آن‌ها را رها می‌کنند و می‌روند با بلیت‌هایی که به خاطر ضرورت و اضطرار با چند برابر قیمت خریداری شده‌اند.
از سوی دیگر سفارت جمهوری اسلامی خودش را مقید به حل مشکلات مسافران سرگردان نمی‌داند و اطلاعاتش به‌روز نیست.
«آذر امینی‌صدر» به سفارت ایران در برلین مراجعه کرده. به او گفته‌‌اند بهتر است خودش را به تفلیس و ترکیه برساند چون آنجا هواپیمایی ایران‌ایر با پرواز یک‌طرفه، کار انتقال مسافران درمانده را انجام می‌دهد.
«چیزی که برای من عجیب بود ناآگاهی کارمند سفارتخانه بود. آن‌ها در حالی به من گفتند به ترکیه بروم که خودشان هم نمی‌دانستند ترکیه اجازه ورود مسافر و حتی اجازه ورود هواپیمایی ایران‌ایر را نمی‌دهد. کارمند سفارت به من گفت چند دقیقه منتظر بمانم تا با کنسول مشاورت کند. وقتی برگشت نتیجه مشورتش این بود که چون اینجا مسافر زیادی مشابه شرایط من وجود ندارد بهتر است به گرجستان یا ترکیه سفر کنم تا از طریق پروازهای اضطراری یا از طریق مرز زمینی به ایران بروم.»
او می‌پرسد چطور ممکن است کسی که داخل ساختمان سفارت ایران در یک کشور اروپایی نشسته، در این روزهای بحرانی از مناسبت‌های سیاسی مابین کشورها آگاه نباشد و اطلاعات اشتباه به مسافر بدهد؟
«برخوردشان خوب و محترمانه بود. وقت گذاشتند؛ اما مشکل اینجاست که این‌ها حداقل‌ها را نمی‌دانند. یا شاید هم می‌دانند و می‌خواهند شر مسافرها را کم کنند. قاعدتا کارمند یک سفارتخانه باید بداند هر اشتباهش می‌تواند منجر به هزینه‌های کمرشکن برای شهروندان باشد. من با اطمینان‌خاطر از راهنمایی کارمند سفارتخانه به مقصد ترکیه بلیت خریدم و آنجا مرا بازهم به آلمان بازگرداندند. هزینه یک پرواز بی‌نتیجه، دو روز دربه‌دری بین فرودگاه و ساعت‌های طولانی نشستن روی یک صندلی، نتیجه مشاوره اشتباه سفارت ایران در برلین بود.»
کشور ترکیه هم‌زمان با اعلام بسته بودن مرزهایش به روی ایران اعلام کرده بود هواپیماهای ایران‌ایر می‌توانند بدون مسافر و فقط به نیت بازگرداندن مسافران سرگردان به این کشور پرواز کنند.
«معصومه اصغرزاده» سخنگوی ایران‌ایر گفت پروازهای این شرکت برای انتقال ایرانیانی که در فرودگاه‌های ترکیه مانده‌‌اند به مقصد استانبول پرواز خواهند کرد؛ اما علی‌رغم وعده‌ای که خط هواپیمایی ایران‌ایر داد، پروازهایی که بدون مسافر از ایران اوج می‌گرفتند، اجازه ورود به خاک ترکیه را پیدا نکردند و مجددا از نیمه‌راه بازگردانده شدند.
مدتی بعد گفته شد پروازهای ایران‌ایر از مقصد فرانکفورت به ایران کماکان برقرار است. آذر امینی برای برگشتن به ایران این بار بلیتی از مقصد فرانکفورت خریداری کرد.
«درحالی‌که ذخیره پولم تمام شده بود و آخرین شبی بود که می‌توانستم در هتل محل اقامتم بمانم و نگران هرگونه هزینه اضافه بودم یک ایمیل دریافت کردم که به اولین دفتر هواپیمایی ایران‌ایر در فرانکفورت مراجعه کنم چون احتمال کنسل شدن پرواز وجود دارد. به دفتر ایران‌ایر مراجعه کردم. گفتند به فکر گزینه‌های دیگر هم باشم چون احتمال دارد اصلا پروازی در کار نباشد. تمام شب از اضطراب بیدار بودم و فکر می‌کردم اگر مجبور شدم بمانم فردا شب را کجا بگذرانم؟»
او چند ساعت قبل از پرواز، خودش را به فرودگاه فرانکفورت می‌رساند. حوالی گیت ایران‌ایر رفت‌وآمدها و مکالمه‌های زیادی در جریان است که امیدبخش نیست.
«بعد از ده روز دربه‌دری نگاه همه مسافرها به محلی بود که کارمندان ایران‌ایر آنجا ایستاده بودند و با تلفن‌هایشان حرف می‌زدند. درنهایت یک نفر آمد و گفت متاسفانه کسی حاضر نشده به هواپیمای ما در شهر بین‌راه بنزین بدهد. همین‌جا بمانید. ما در حال رایزنی هستیم.»
بعد از چند ساعت دل‌شوره این بار به مسافرها می‌گویند سوار بشوید چون بالاخره بنزین پیدا شد: «احساس حقارت می‌کردم چون هواپیمای ما حتی قادر به تامین بنزینش نبود. ما را سوار هواپیما کردند. بین راه در شهر پسکارا ایتالیا مدت‌زمان مدیدی منتظر ماندیم تا رایزنی ایران‌ایر برای دریافت سوخت به نتیجه برسد. وقتی هواپیما به مقصد ایران پرواز کرد من شروع کردم به گریه کردن.»
سرگردانی مسافرهای ایرانی به خطوط هوایی محدود نبود. مسافران بسیاری پشت مرزهای زمینی و دریایی ماندند. با اینکه کنسولگری ایران در دبی گفته بود تا روز دوازدهم اسفند قریب به هزار و ۵۰۰ مسافر ایرانی با کشتی و هواپیما از دبی و شارجه به ایران بازگردانده شدند اما آمار مسافران سرگردان بیش از این‌ها بوده و بازهم مسافران بسیاری در این لنگرگاه‌ها بلاتکلیف ماندند.
آیا مسافران سرگردان مابین فرودگاه‌ها بیش از سایر شهروندان در خطر ابتلا به ویروس کرونا هستند؟ دکتر «رامین احمدی» پزشک و استاد علوم پزشکی دانشگاه ییل آمریکا به ایران‌وایر می‌گوید پاسخ این سوال مثبت است: «این امر، واضح است که سرگردانی مسافران می‌تواند درصد ریسک ابتلای آن‌ها به بیماری کرونا را افزایش دهد و به همین دلیل هم توصیه می‌شود که آن‌ها با تمهیدات لازم هر چه سریع‌تر به وضعیت ثبات برسند.»
به گفته او محیط فرودگاه یا هر مکان عمومی که محل تجمع افراد متفاوت است بی‌تردید جای آلوده‌ای است: «متاسفانه جهان با یک مشکل غیرقابل‌پیش‌بینی و تازه مواجه شده و تکلیف کارش را نمی‌داند. حتی رییس سازمان بهداشت جهانی هم اعتراف کرده که ما آماده این بحران نبودیم. این طبیعی است که تمهیدات لازم برای بحران امروز در فرودگاه‌ها اندیشیده نشده است.»
این متخصص می‌گوید محیط فرودگاه‌ها با همدیگر متفاوت‌اند: «مثلا اگر فرودگاه کوچک و سربسته و میزان ازدحام مسافران بالا نباشد به این معنا که آدم‌ها شانه‌به‌شانه هم قدم برندارند و چندان نزدیک به هم نباشند ریسک کمتری نسبت به یک فرودگاه پرازدحام دارد؛ اما به‌هرحال ریسک انتقال این ویروس از چرخه‌ای ایجاد می‌شود که مهم‌ترین عاملش میزان نزدیکی و هم‌نشینی افراد است و فرودگاه یکی از مکان‌های پرترددی است که ریسک انتقال را افزایش می‌دهد.»
تأثیر آب و هوا بر ویروس کرونا در هفته های آینده
