ایندیپندنت فارسی - علیرضا کیانی
در میان ایرانیان و بر اساس دید کلی‌انگارانه‌ای که از اسرائیل وجود دارد، اغلب اوقات چنین پنداشته می‌شود که «اسرائیل» مخالف برجام است. اگر اسرائیل را در بنیامین نتانیاهو و همفکران او خلاصه کنیم البته این پنداشت درست است. ولی مسئله این است اسرائیل قابل تقلیل به حزب و دولت بنیامین نتانیاهو نیست. اگرچه طبعا بنا به موقعیت کنونی، نتانیاهو و حزب و همفکران او صدای بلندتری در جامعه بین‌المللی دارند و نظر آن‌ها درباره توافق هسته‌ای بین جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی، نظر «اسرائیل» دانسته می‌شود.
این اما این واقعیت را نفی نمی‌کند که در اسرائیل تکثر سیاسی قابل‌توجهی وجود دارد که با توجه به نهادینگی شاخصه‌های حکمرانی دموکراتیک در آن کشور، حاملان دیدگاه‌های متفاوت، نظرات خود را نیز بیان می‌کنند که از جمله شامل برجام نیز می‌شود. حاملان نظری متفاوت از نتانیاهو نسبت به برجام، حتی در میان چهره‌های برجسته نظامی و سیاسی این کشور نیز نمایندگانی دارند. هدف از این یادداشت، نه دفاع از برجام یا مخالفت با آن، بلکه صرفا جلب توجه مخاطب به دیدگاه‌های متفاوت نسبت به برجام در اسرائیل است.
در بیان نگاه‌های متفاوت به توافق هسته‌ای از جمله می‌توان به مقاله‌ای اشاره کرد که اوایل اسفند ۱۳۹۹ در واشنگتن پست به قلم ژنرال یائیر گولان منتشر شد. گولان از بلندپایگان نظامی اسرائیل و معاون پیشین ستاد کل ارتش اسرائیل بوده و اکنون نماینده پارلمان اسرائیل از سوی حزب چپ‌گرای «مرتز» است. گولان، سابقه بیان سخنان جنجالی سیاسی نیز دارد و با نتانیاهو نیز رابطه خوبی ندارد.
بیان سخنان گولان در این یادداشت از این رو اهمیت دارد که او مدعی است بر خلاف آنچه در ظاهر دیده می‌شود، بیشتر کارشناسان دفاعی-امنیتی اسرائیل به برجام رویکرد مثبت داشته و دارند. بر این اساس، در همان آغاز مقاله ژنرال گولان به نکته‌ای اشاره می‌کند که جالب توجه است. او اذعان می‌کند که وقتی در سال ۲۰۱۵ باراک اوباما از توافق هسته‌ای بین جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی رونمایی کرد، رهبران اصلی و کلیدی نظامی اسرائیل آهی از سر آسودگی کشیدند. گولان خود می‌پذیرد که این نکته احتمالا برای مخاطب حیرت‌انگیز و شگفت‌آور است، ولی شهادت می‌دهد که خود آنجا بوده است و شاهد زنده رضایت آنان از توافقی که در ایران به برجام موسوم شد.
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
ژنرال گولان در ادامه مدعی می‌شود که حتی از دید بسیاری از کارشناسان امنیتی و هسته‌ای اسرائیلی نیز برجام توافق خوبی بود اگرچه توافق کاملی نبود. گولان در این مقاله با ورود به برخی از جزئیات برجام تلاش می‌کند نشان دهد که چرا این توافق را برای جلوگیری از بالفعل‌کردن تهدید جمهوری اسلامی نسبت به اسراییل توافق خوبی می‌داند. نکته اینجاست که گولان همچنان نیز برجام را توافقی خوب می‌داند و به بایدن توصیه می‌کند به برجام بازگردد و از آن به عنوان پایه‌ای برای مذاکرات بعدی استفاده کند. به گفته او سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ و تیم سیاست خارجی او در قبال جمهوری اسلامی، فاقد نتایج جدی بود.
ژنرال گولان این نکته را یادآوری می‌کند که در حالی‌که بیشتر کارگزاران امنیتی و دفاعی اسرائیل به برجام نظر مثبتی داشتند، نتانیاهو یک‌تنه با آن به مخالفت برخاست و تلاش کرد با همکاری با جمهوری‌خواهان آمریکایی، کارزاری علیه برجام را پیش ببرد که اگرچه کامیاب شد و با خروج ایالات متحده از برجام، آن را بسیار تضعیف کرد ولی در عین‌حال به زعم گولان، اسرائیل را ایمن‌تر نکرد.
به باور گولان-که تحصیلکرده دانشگاه هاروارد است-در تشکیلات دفاعی اسرائیل، برجام همچنان طرفداران جدی دارد و بر این اساس او به نتانیاهو توصیه می‌کند به جای تضعیف تلاش‌های دولت بایدن برای بازگشت به برجام، تلاش کند شریکی محوری در این تعامل باشد. گولان همچنین حسن روحانی-رئیس‌جمهوری اسلامی-را چهره‌ای «طرفدار تعامل» می‌داند که به زعم او اگر با فردی «تندرو» جایگزین شود، پروسه مهار هسته‌ای جمهوری اسلامی مشکل می‌شود.
نگاه‌های متفاوت در اسرائیل به برجام محدود به یائیر گولان نمی‌شود و کسان دیگری نیز در بلندپایگان نظامی و سیاسی اسرائیل وجود دارند که به برجام از چشم‌اندازی متفاوت از چشم‌انداز نتانیاهو می‌نگرند که به عنوان نمونه می‌توان به «اومر بارلیف» اشاره کرد. بارلیف نیز چهره‌ای نظامی-سیاسی است و در پارلمان اسرائیل نیز در کمیسیون دفاعی-امنیتی حضور داشته است. او نیز تمایلات چپ‌گرایانه دارد ولی آنچه به نظرات او اهمیت می‌بخشد تجربه نظامی-سیاسی او در ارتش و سیاست است.
بارلیف در همان سال ۲۰۱۵ پس از توافق هسته‌ای در فیسبوک خود نوشت این توافق اگرچه کامل نیست ولی خطر هسته‌ای جمهوری اسلامی را به شدت کاهش می‌دهد. او در تعریضی آشکار به نتانیاهو گفت هر کسی که می‌گوید این توافق خطر هسته‌ای را افزایش می‌دهد، نادان است یا آگاهانه در تلاش برای گمراه‌سازی مردم است.
اومر بارلیف که زاده حیفا در اسرائیل و تحصیلکرده روابط بین‌الملل است، در گفتگویی که در بهمن ۱۳۹۹ با تایمز اسرائیل انجام داد به صراحت مدعی شد که «در زمان نهایی‌شدن برجام، افسران ارتش اسرائیل به صورت محرمانه در کنست از این توافق ابراز رضایت می‌کردند و قطعا در مجامع نظامی اسرائیل نیز به برجام به عنوان توافقی خوب نگریسته می‌شد».
بارلیف، که طرف مشورت دولت باراک اوباما نیز بوده است، نتانیاهو را بابت عدم همکاری با دولت اوباما شماتت می‌کند و مدعی است اگر این همکاری انجام می‌شد امکان دستیابی به توافقی بهتر نیز وجود داشت. او در عین‌حال توافق بد را بهتر از عدم توافق می‌داند. بر پایه چنین نگاهی بارلیف، دولت نتانیاهو را تشویق می‌کند که بر پایه لزوم توافق با جمهوری اسلامی با دولت بایدن همکاری کند.
به عنوان بند پایانی یادداشت، این نکته باید دگرباره مورد تاکید قرار بگیرد که در این یادداشت تلاش نگارنده آن بود که صرفا مخاطب ایرانی را متوجه این نکته کند که در اسرائیل بنا به تکثر سیاسی نهادینه‌شده‌ای که وجود دارد، نگاه‌های متفاوتی به مقوله‌ها وجود دارد که از جمله آن‌ها توافق هسته‌ای جمهوری اسلامی با قدرت‌های جهانی، موسوم به برجام است.
تلاش برای بازتاب نگاه‌های متفاوت از نگاه بنیامین نتانیاهو نسبت به برجام، طبعا به معنای همراهی و همدلی با آن نگاه‌ها نیست. ضرورت شناخت صحیح از مناسبات سیاسی کشوری همچون اسرائیل، ایجاب می‌کند نگاه‌های متفاوت آن کشور مورد شناسایی قرار بگیرند، فارغ از مخالفت‌ها و موافقت‌های باشندگان و کنشگران سیاسی.
