رویداد ۲۴
خدیجه غبیشاوی
سید محمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات در پیام ویدئویی ۱۶ دقیقه‌ای به مناسبت فرارسیدن سال ۱۴۰۰ عید نوروز را تبریک نگفت و به ابراز همدردی و همراهی با مردم ایران به دلیل تحمل رنج‌ها و ملال‌های بسیار در سالی که گذشت، بسنده کرد.
خاتمی در پیام خود گفت: «ترجیح می‌دهم به جای تبریک به مردم، به خاطر رنج‌ها و ملال‌هایی که داشته‌اند، اظهار همدردی و همراهی کنم. وی با بیان اینکه، همه باید از ملت عذرخواهی کنند، گفت: من از کاستی‌ها و کمبود‌هایی که در کارم بوده، صمیمانه از مردم ایران عذرخواهی می‌کنم. عذرخواهی واقعیِ کسانی که در قدرت هستند، اصلاح سیاست‌ها، رویکرد‌ها و روش‌هاست.
خاتمی در این پیام بخش‌های مختلف و رویداد‌ها و مسائل متفاوتی را مدنظر قرار داده و در خصوص آنها صحبت کرد. هشدار داد و پیشنهاد و درخواست مطرح کرد. وی در ابتدای این پیام فرهنگ و تمدن ایرانی را ستایش کرد و نوروز را فراملی معرفی کرد و گفت که حتی سازمان ملل هم نوروز را به رسمیت شناخته است. به مشکلات و فشار‌هایی که در سال گذشته در نتیجه تحریم‌ها به مردم ایران تحمیل شد اشاره کرد، مردم را به دلیل مقاومت حماسی در برابر مشکلات ستود و نوک پیکان انتقادات خود را به سمت سه قوه برد و به کاستی‌ها و سیاست‌های نادرس و مشکلات فراوان در حوزه‌های تقنینی، اجرایی و قضائیی اشاره کرد و خواستار عذرخواهی همه از مردم شد. خاتمی در این پیام خود نیز از مردم عذرخواهی کرد اگرچه اذعان کرد که «کاره‌ای» نبوده است.
وی در این پیام برجام را تحسین و ستایش کرد و برای احیا و موفقیت آن و همچنین باز شدن مسیر گفتگو میان ایران و آمریکا چه بر سر مسائل برجامی و چه ... ابراز امیدواری کرد.
چند نکته درباره این پیام نوروزی قابل توجه است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
۱) اولین نکته اینکه پیام نوروزی سید محمد خاتمی که اتفاقا مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت، این بود این پیام در آستانه انتخابات ریاست جمهوری صادر شده و باید آن را در راستای نامه اخیر او به رهبری تحلیل کرد.
پیام نوروزی خاتمی شامل طیف مختلفی و گسترده‌ای از مسائل داخلی و خارجی بود. وی ارکان مختلف حکومت را در این پیام مورد خطاب قرار داده و آن را به رعایت حقوق شهروندی ملزم دانست و خواستار رعایت کرامت مردم شد. از این جنبه می‌توان این پیام را انتخاباتی خواند.
کافی است نگاهی به پیام نوروزی سیدمحمد خاتمی به مناسبت نوروز ۹۹ بیندازیم. پیامی در پایان سال ۹۸ که سالی پرتلاطم و حادثه در کشور بود. حوادث آبان ۹۸، شلیک به هواپیمای اوکراینی، ترور سردار سلیمانی و در نهایت شیوع ویروس کرونا از جمله مهمترین اتفاقات سال ۹۸ بود، اما از صدر تا ذیل پیام نوروزی رئیس دولت اصلاحات به موضو بحران کووید ۱۹ اختصاص یافت.
پیام همه جانبه خاتمی به مناسبت نوروز ۱۴۰۰ را می‌توان ورود رسمی وی به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ قلمداد کرد حال به صورت مستقیم یا غیرمستقیم. پیام نوروزی سید محمد خاتمی را پس از حدس و گمان‌های مطرح شده پس از نگارش نامه سی و چند صفحه‌ای وی به رهبری می‌توان اعلام مواضع رسمی وی درباره مسائل داخلی و سیاست خارجی کشور دانست که تاکیدی بر ورود جدی و رسمی وی به عرصه انتخابات ۱۴۰۰ در ایران است.
۲) دومین نکته، اما به یکی از بخش‌هایی از این پیام اشاره دارد که پیشتر از سایر سخنان وی مورد توجه قرار گرفت. خاتمی در بخشی از این پیام خواستار عذرخواهی همه از مردم ایران شد و گفت: «همه کنشگران سیاسی، چه کسانی که در قدرت هستند و چه کسانی که در قدرت نیستند و چه آنها که قدرت فراوانی دارند و احساس مسولیت نمی‌کنند همه باید از مردم ایران عذرخواهی کنند. البته عذرخواهی واقعی کسانی که در قدرت هستند به شیوه اصلاح سیاست‌ها و رویکرد‌ها و روش‌ها خواهد بود.»
درخواست خاتمی برای عذرخواهی همه از مردم، جمله‌ای پر ابهام است. معلوم نیست چرا وی موکدا خواستار عذرخواهی فرد یا نهاد و عده‌ای خاص از مردم نشده و چرا خواهان عذرخواهی همه از مردم شده است. در حالی که روال تصمیم‌سازی در نظام کاملا امری شفاف و روشن است و سرمنشا سیاست‌گذاری‌ها و در نتیجه منبع مشکلات واضح است، چرا سید محمد خاتمی در این پیام همه را مورد خطاب قرار دهد و از همه بخواهد از مردم عذرخواهی کنند. چرا همه کنشگران سیاسی باید از مردم عذرخواهی کنند؟ این بخش از سخنان سید محمد خاتمی منجر به تقلیل مسئولیت پذیری شده چرا که همه افرادی که مسئولیت دارند و مسبب مشکلات کنونی کشور هستند باید از مردم عذرخواهی کنند و از رهبر اصلاحات نیز انتظار می‌رود که با شهامت به این موضوع اشاره کند.
۳) سومین نکته، اما به تلاش خاتمی برای عادی سازی روابط با حاکمیت ارتباط دارد. پیام نوروزی خاتمی در ادامه دیگر تلاش‌های وی برای بازگشت به حاکمیت تفسیر می‌شود. اخیرا رویداد۲۴ برای اولین بار از ارسال نامه‌ای سی و چند صفحه‌ای از سوی سید محمد خاتمی به رهبر انقلاب خبر داد. خبری که مورد تایید نزدیکان خاتمی نیز قرار گرفت و البته جوابی هم نگرفت.
وی در این نامه سلسله مسائل مختلفی در داخل و خارج از کشور را مطرح و خواستار حل آنها از سوی رهبری شده بود. وی در این پیام نورزی نیز تلاش کرده تا رابطه با حاکمیت را با طرح سلسله مسائل مهم و حیاتی و طرح درخواست‌ها و پیشنهاد‌هایی در این باره ترمیم کند. اما شواهد نشان می‌دهد که وی تاکنون برای رسیدن به این هدف خود ناموفق بوده است چرا که همچنان از سوی حاکمیت حتی چراغ نیمه سبزی نیز به وی نشان داده نشده است، سیگنالی که خاتمی برای ورود اصلاح طلبان به انتخابات به آن احتیاج دارد.
۴) چهارمین نکته درباره پیام نوروزی سید محمد خاتمی به اشاره وی به برجام و عملکرد دولت روحانی ارتباط دارد. خاتمی در این پیام برجام را ستود، آن را ناجی کشور دانست و به تاثیرات مثبت آن بر اقتصاد کشور اشاره کرد و خواستار احیای برجام شد. خاتمی در این بخش از پیام نوروزی جدی مهر تاییدی بر عملکرد و سیاست خارجی دولت روحانی زد و از آن دفاع کرد. امری که نشان می‌دهد بر خلاف سایر برخی از اصلاح طلبان که اخیرا به شدت دولت روحانی را مورد نقد قرار داده و اصلاحات را نه حامی بلکه جدای از دولت روحانی دانستند تحلیل شود.
۵) پنجمین و آخرین نکته اینکه خاتمی در پایان این پیام نوروزی، تاکید کرد که برای فرارسیدن سال جدید تبریک نمی‌گوید و با مردم ایران همدردی می‌کند. عدم تبریک و جایگزین کردن همدردی با آن در شرایطی رخ می‌دهد که بحران و فاجعه‌ای در میان باشد. تصمیم خاتمی برای همدردی و نه تبریک با مردم ایران به این معنا است که هم اکنون در کشور فاجعه‌ای در جریان است. فاجعه‌ای در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که رئیس دولت اصلاحات نیز بر آن واقف است.
