احسان مهرابی - ایران وایر
برخی رییس جمهور شدن ابراهیم رئیسی را مقدمه رهبر شدنش دانسته‌اند و گروهی پوست خربزه‌ای برای حذف او از میان نامزدهای این سمت. در این میان اما تنها کسی که توان چیدن این بازی را دارد مجتبی خامنه‌ای، فرزند رهبر جمهوری اسلامی، است.
رییس جمهور شدن رئیسی تاثیری در جایگاه او در شورای موقت رهبری که پس از مرگ رهبر و تا زمان تعیین رهبر جدید فعالیت می کند، نخواهد داشت و او با سمت رییس قوه قضاییه نیز عضو این شورا بود.
بر اساس اصل ۱۱۱ قانون اساسی تا هنگام معرفی رهبر، شورایی مرکب از رییس جمهور، رییس قوه قضاییه و یکی از فقهای شورای نگهبان با انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می‌گیرد.
یکی از این افراد ابراهیم رئیسی به عنوان رییس جمهور است و فرد دیگر رییس جدید قوه قضاییه خواهد بود. از این جهت فردی که به عنوان رییس قوه قضاییه انتخاب می‌شود، نیز می‌تواند معادله‌ها را تغییر دهد و در مظان رهبری آینده قرار گیرد.
«محسن کدیور»، پژوهشگر دینی، در نوشته‌ای، «علیرضا اعرافی»، «احمد خاتمی» و «محمدرضا مدرسی یزدی» را سه فقیه شورای نگهبان دانسته که جزء این ترکیب خواهند شد و افزوده که «رهبر آینده یکی از این چهار نفر خواهد بود: رئیسی و دو فقیه شورای نگهبان و مجتبی خامنه‌ای.»
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
او همچنین نوشت که شانس «صادق لاریجانی» برای اینکه به عنوان یکی از فقهای شورای نگهبان عضو شورای موقت رهبری باشد «به شدت کاهش یافته است.»
در این میان رئیسی به نسبت صادق لاریجانی جایگاه حوزوی بسیار پایین‌تری دارد و محسن کدیور پیش از این در مطلبی این موضوع را گوشزد کرده بود. او در عین حال نوشته بود که در فضای فعلی «فقاهت و اجتهاد سهم چندانی در قضاوت و خبرگان رهبری ندارد.»
در این میان «مصطفی تاج‌زاده» نیز مدت‌ها پیش از اینکه صحنه انتخابات ریاست جمهوری مشخص شود، ترکیب شورای احتمالی رهبری را قالیباف، رئیسی و جنتی (یا یکی مثل او از فقهای شورای نگهبان) ذکر کرده بود. مطرح شدن نام قالیباف شاید با این تصور بود که این نامزد انتخابات خواهد شد.
«احمد سلامتیان»، نماینده مجلس اول و تحلیل‌گر سیاسی، نیز در مصاحبه با لوموند گفته بود که هدف از رد صلاحیت نامزدها صعود بی‌مانع رئیسی به ریاست جمهوری است تا پس از کسب مشروعیت مردمی در مرحله بعد جانشین علی خامنه‌ای شود.
مجتبی خامنه‌ای و تجربه احمد خمینی
برخی رئیسی را گزینه‌ای مطیع می‌دانند که مجتبی خامنه‌ای و نزدیکانش از جمله «حسین طائب»، رییس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، می‌توانند به او اعتماد کنند. با این حال پیش از این بارها مطرح شده که مجتبی خامنه‌ای، سرنوشت احمد خمینی را دیده و می‌داند هر کسی رهبر شود، هر چه قدر هم مطیع باشد، سریع خود را از زیر عبا بیرون خواهد کشید.
با این حال «حسن شریعتمداری»، دبیر کل شورای مدیریت گذار، معتقد است که « باند مشهدی‌ها، که رئیسی هم در راس آن است، شاید اطمینان خاطر بیشتری به او(خامنه‌ای) می‌دهند که خانواده‌اش را پس از خودش حفظ خواهند کرد.»
گمانه دیگر اما رییس جمهور شدن رئیسی برای حذف او از گزینه‌های رهبری است. در این میان «فائزه هاشمی» در یک فایل صوتی در اختیار «ایران وایر» قرار گرفته، گفته بود که رییس جمهور شدن رئیسی اتفاقا نقطه منفی برای رهبری او خواهد شد. او با اشاره به وضعیت روحانی و به وجود آمدن «نفرت عمومی» از رییس جمهور به دلیل مشکلات کشور گفته بود که «رییس جمهور بعدی هم احتمالا همین وضعیت را پیدا می‌کند؛ چون مشکلات واقعا عجیب و غریب است.»
زمان فوت آیت‌الله خامنه‌ای اما موضوعی است که می‌تواند معادلات را به هم بزند؛ همان‌گونه که زمان فوت آیت‌الله خمینی بسیاری از معادلات را به هم زد. از جمله «احمد منتظری» گفته بود که فوت زودهنگام آیت‌الله خمینی باعث شد برنامه احمد خمینی برای رهبر شدن بر هم بخورد. زمان درگذشت آیت‌الله خامنه‌ای نیز در رهبر شدن احتمالی رئیسی یا معادلات مربوط به تعیین رهبر آینده تاثیرگذار است. فرض کسانی که رهبری رئیسی را متحمل دانسته‌اند، فوت آیت‌الله خامنه‌ای در چهار سال یا هشت سال آینده است. اما اگر عمر او پس از پایان دوره هشت ساله ریاست جمهوری رئیسی به پایان برسد، ممکن است که در مدت این هشت سال از گزینه‌های احتمالی حذف شده و یا به سرنوشت روحانی دچار شود.
در این میان از نگاه برخی همه معادلات مربوط به رهبری آینده با مجتبی خامنه‌ای گره زده شده است؛ چرا که دیگر مهره‌های احتمالی تاثیرگذار از جمله «علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی» و یا «قاسم سلیمانی» در دنیا نیستند.
پایان رودربایستی
کسانی که رهبری خود مجتبی خامنه‌ای را محتمل نمی‌دانند، می‌گویند موروثی شدن جمهوری اسلامی تبعات زیادی دارد که باعث می‌شود در نهایت از این گزینه صرف نظر شود. مطرح‌کنندگان رهبری احتمالی او اما می‌گویند که جمهوری اسلامی از مدت‌ها پیش از ظواهر قبلی عبور کرده و نمونه آن نیز انتخابات ۱۴۰۰ است.
«تقی آزاد ارمکی»، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، نیز از نقش افرادی در دفتر رهبر جمهوری اسلامی و همچنین از نقش «غلامعلی حداد عادل»، پدر زن مجتبی خامنه‌ای، برای نامزدی رئیسی و حذف او از رهبری گفته است.
او گفته است: «حداد عادل این پروژه مهم را هدایت می‌کرد. در این انتخابات، رئیسی رئیس جمهور مضمحل شده و شخصیت از بین رفته خواهد بود. او نه می‌تواند کاتالیزور شود برای انتخاب رهبر بعدی، نه خودش رهبر خواهد شد.»
تقی آزاد ارمکی تاکید کرده است: «واقعا دغدغه این است که آقا مجتبی رهبر شود. پروژه، پروژه رهبری آقامجتبی است. اگر غیر از این بود، رئیسی را بی‌رقیب وارد انتخابات نمی‌کردند... دست‌کم می‌توانست یک رقیب مثل آقای جهانگیری داشته باشد. او را بی‌رقیب وارد این انتخابات کردند که چندان هم شبیه یک قهرمان و پیروز واقعی نباشد.»
در این میان اختلافاتی نیز در دفتر رهبر جمهوری اسلامی وجود دارد که یادداشت «وحید حقانیان»، معاون امور ویژه دفتر رهبر جمهوری اسلامی درباره «امداد الهی» بودن نامزدی رضایی، قاضی‌زاده هاشمی و همتی و انتقاد خبرگزاری تسنیم از این یادداشت از جمله معدود نمادهای بروز داده شده درباره این درگیری‌ها است. توزیع تصاویر مجتبی خامنه‌ای نیز می‌توانست نمادی از این درگیری‌ها تلاش برای سوزاندن رهبری او باشد. با این حال این درگیری‌ها به بیرون درز نمی‌کند.
انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ شرایط جدیدی را به وجود آورده و برخی از تحلیل‌های سابق درباره ساختار مدیریت آیت‌الله خامنه‌ای را تغییر داده است. در این فضا قاعدتا اتفاقات پشت پرده مربوط به تعیین رهبر آینده نیز تغییر کرده و بخشی از این تغییرات در انتخابات ریاست جمهوری بروز کرده است.
