فرامرز داور - ایران وایر
در حالی که پس از پایان شش دور مذاکرات وین برای رفع تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی، هیچ‌کدام از طرف‌ها اطلاعات دقیقی از مشکلات و موانعی که مانع نهایی شدن توافق شده ارائه نمی‌کرد، «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه‌ای ۲۶۴ صفحه‌ای به رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارشی از ۶ سال اجرای توافق هسته‌ای برجام داده و طی آن به مواردی از تحریم اشاره کرده است که ایالات متحده هنوز رفع آن را نپذیرفته است. به نظر می‌رسد که باقی ماندن همین تحریم‌هاست که تاکنون یکی از موانع قبول توافق از سوی جمهوری اسلامی شده است.
در نامه محمدجواد ظریف به رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، وزیر خارجه هشت سال اخیر جمهوری اسلامی ایران که احتمالا جایی در دولت «ابراهیم رئیسی» نخواهد داشت، با اشاره به مسائل ناشی از تحریم های آمریکا می‌گوید که «اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود یا شکست کامل که حتما هیچ کدام نبود، کوشیده بودیم بیشترین منفعت را ببریم، چه‌بسا شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده بود.»
در این نامه ظریف، مشخص شده است که آمریکا با رفع تحریم‌های اتمی و آن دسته از تحریم‌های غیراتمی که مانع اجرای موثر توافق برجام و برخورداری جمهوری اسلامی از مزایای مالی این توافق می‌شود، موافقت کرده؛ اما رفع تحریم‌های مرتبط با مسائل حقوق بشری، نظامی و موشکی و مسائل مرتبط با تروریسم که در دوره ترامپ اعمال شده، برخلاف شرط و خواسته آیت‌الله «علی خامنه‌ای» به جای خود باقی خواهد ماند.
نامه می‌گوید آمریکا «در صورت توافق کامل» علاوه بر فرمان‌های اجرایی قبل از ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» فرمان‌های اجرایی امضا شده توسط وی را هم را لغو می کند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
بخشی از فرمان اجرایی۱۳۸۴۶: این فرمان اجرایی در مرداد ۱۳۹۷ امضا شد و بر اساس آن تمامی تحریم‌های ایالات متحده که با توافق برجام رفع شده بود، دوباره علیه جمهوری اسلامی به اجرا گذاشته شد. اساس این فرمان اجرایی به غیر از بازگشت تحریم‌های اتمی، حریم خودروسازی بزرگترین صنعت ایران پس از صنایع نفت و گاز، تحریم مبادلات طلا و فلزات گرانبها و ریال، واحد پول ملی ایران است.
محمدجواد ظریف پس از صدور این فرمان اجرایی گفته بود که «کمر به نابودی» جمهوری اسلامی ایران بسته‌اند. بر اساس گزارشی که وزیر خارجه به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده، در صورت توافق کامل، فقط بخشی از این فرمان اجرایی لغو می‌شود.
این فرمان همچنین نقل و انتقال با ریال ایران را هم تحریم کرده است. در صورتی که موسسات مالی خارجی از تاریخ ۱۶ مرداد ۱۳۹۷ و پس از آن، به صورت آگاهانه در روند انجام و یا تسهیل هر معامله مهم مربوط به خرید و فروش ریال ایران قرار داشته باشند، از سوی آمریکا تحریم می‌شوند. همچنین نگهداری وجوه قابل توجه یا حساب‌های خارج از قلمروی ایران که به ریال ایران است، با این فرمان اجرایی تحریم شده است.
فرمان اجرایی۱۳۷۸۱: این فرمان اجرایی مربوط به تحریم صنایع فلزات ایران است. خرید و فروش طلا و سایر فلزات گرانبها هم بر اساس این بخش از تحریم‌ها با ایران ممنوع است. به غیر از مبادله، حتی حمل و نقل و بیمه محموله‌های طلا و سایر فلزات گران‌بهای متعلق به ایران هم مشمول تحریم‌های ایالات متحده آمریکا است.
طلا و فلزات گران بها جزء سرمایه‌های دولت ایران محسوب می‌شود. دولت ایران همچون بقیه کشورها بخشی از دارایی‌های خود را به صورت شمش‌های طلا در بانک‌های بین‌المللی نگهداری می‌کند. در دور پیشین تحریم‌ها، ایران برای دور زدن تحریم و حفظ سرمایه‌هایش، سهم بیشتری را به شمش طلا داد؛ اما ایالات متحده با تحریم مبادلات فلزات گرانبها این مسیر را تقریبا مسدود کرد. فقط در یک مورد، معادل ۱۳ تن طلای متعلق به دولت ایران که در آفریقای جنوبی نگهداری می‌شد، تا پس از توافق اتمی امکان بازگشت به ایران پیدا نکرد.
فرمان اجرایی ۱۳۹۰۲: این فرمان اجرایی موجب تحریم صنایع معدنی، عمران، نساجی و تولیدی ایران شد. فرمان در دی ماه ۱۳۹۸ صادر شد. دونالد ترامپ پس از صدور این فرمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «من یک فرمان اجرایی برای اعمال تحریم علیه هر فرد حقیقی یا حقوقی صادر کرده‌ام که در صنایع ساخت و ساز، تولید، نساجی، یا معدن اقتصاد ایران فعال است، یا هر کسی که در فعالیت‌های صنایع تحت تحریم ایران با آن کشور همکاری کند. این فرمان که امکان اجرای تحریم‌های قوی ثانویه را بر موسسات مالی خارجی می‌دهد، اثر عمده‌ای بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت.»
این فرمان به وزارت خزانه‌داری آمریکا اجازه می‌دهد تحریم بخش‌های مالی جمهوری اسلامی و توقیف دارایی مرتبط با آن را گسترش دهد. پس از صدور این فرمان، وزارت خزانه‌داری وزارت خزانه‌داری آمریکا در مشورت با وزارت خارجه این کشور ۱۸ بانک ایرانی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد که بر این اساس همکاری با آن‌ها ممنوع و دارایی‌های آن‌ها در محدوده حاکمیت ایالات متحده توقیف می‌شود.
بانک‌های تحریم‌شده بر اساس این فرمان اجرایی عبارتند از بانک‌های «کشاورزی»، «مسکن»، «رفاه»، «شهر»، «اقتصاد نوین»، «قرض‌الحسنه رسالت»، «حکمت ایرانیان»، «ایران‌زمین»، «تعاون منطقه‌ای اسلامی»، «خاورمیانه»، «مهر ایران»، «پاسارگاد»، «سامان»، «سرمایه»، «توسعه تعاون»، «گردشگری»، «کارآفرین» و «تامین سرمایه امین». با اعمال این تحریم هیچ بانک ایرانی باقی نمانده است که مشمول تحریم‌های آمریکا نباشد.
فرمان اجرایی ۱۳۸۷۶: این فرمان اجرایی مربوط به تحریم دفتر آیت‌الله «علی خامنه ای» و مجموعه‌های وابسته به بیت رهبری و بی‌سابقه‌ترین دستور رییس‌جمهور آمریکا است که از ابتدای انقلاب بهمن ۵۷ علیه جمهوری اسلامی ایران اعلام شده است. یکی از اهداف مذاکره‌کنندگان ایرانی در گفت‌وگوهای احیای برجام رفع این تحریم بوده است که به نوشته رسانه‌های آمریکایی تحریم قدرتمندترین فرد ایران را «توهین آمیز» می‌خوانده‌اند.
بر اساس فرمان اجرایی در تحریم شخص، دفتر و مجموعه‌های وابسته به آیت‌الله خامنه‌ای، شماری از منصوبان او همچون فرماندهان نظامی و نماینده‌اش در شورای عالی امنیت ملی، «مجتبی خامنه‌ای» فرزند وی و از چهره‌های مرموز پشت صحنه تصمیم‌گیری، پدر همسرش «غلامعلی حداد عادل» رییس فرهنگستان زبان فارسی و محمدجواد ظریف وزیر خارجه هم تحریم شده‌اند. در جریان مذاکرات مقام‌های ایرانی از لغو این تحریم خبر دادند؛ اما بلافاصله دولت آمریکا صحت آن را رد کرد.
فرمان اجرایی در شناسایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان «سازمان تروریستی خارجی»: آمریکا در بهار سال ۱۳۹۸ یعنی در سالگرد خروج آمریکا از برجام، برای اولین‌بار در تاریخ بخشی از ساختار رسمی نظامی یک حکومت را که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است به طور کامل یک نهاد تروریستی خارجی شناخت و وارد فهرست تحریم‌ها کرد.
برای رده‌بندی نهادها و افراد مرتبط با تروریسم، ایالات متحده دو فهرست دارد که شامل فهرست «فرمان اجرایی رییس‌جمهوری» که اشخاص یا نهادهای معرفی شده با عنوان تروریست جهانی را دستهبندی می‌کند و دیگری فهرست نهادهای تروریستی خارجی که بر اساس «قانون مهاجرت و ملیت» تشکیل شده و وزارت امور خارجه مسئول تهیه و تنظیم آن است.
در فهرست اول، افراد و نهادهایی وارد می‌شوند که از دید ایالات متحده امریکا، از طریق حمایت مالی، تجهیزات یا آموزش از تروریسم حمایت می‌کنند. اما در فهرست دوم، سازمان‌ها و افرادی که راسا از دید امریکا فعالیت تروریستی انجام می‌دهند یا تروریست هستند، وارد می‌شوند. به عبارت دیگر، اعضای این فهرست خطرناک‌ترین افراد و گروه‌ها برای امنیت ایالات متحدهاند.
رفع این خطر در موارد قبلی در اولویت‌های امریکا قرار گرفته است. «القاعده»، «داعش»، «جندالله»، «حزبالله»، «جهاد اسلامی فلسطین»، «جیشالمحمد»، «لشکر جنگهوری»، «شبکه حقانی»، «بوکوحرام» و «شبکه ابوسیاف» در این فهرست قرار دارند که برخی از افراد مرتبط با آن‌ها همچون «اسامه بن لادن» از القاعده، در سال‌های گذشته هدف نیروهای ارتش آمریکا بودهاند.
پیش از این فرمان اجرایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی «قدس»، شاخه برون مرزی سپاه، نیروی مقاومت بسیج و شماری از فرماندهان سپاه پیشتر در فهرست اول قرار گرفته بودند؛ یعنی از تروریسم در جهان به صورت آموزش دادن افراد، حمایت مالی از آن‌ها یا در اختیار گذاشتن سلاح و تجهیزات حمایت می‌کنند. با فرمان اجرایی ترامپ، و وارد شدن سپاه در فهرست نهادهای تروریستی خارجی، سپاه، نیروها، فرماندهان و اعضای آن، «تروریست» تلقی می‌شوند. مقام‌های جمهوری اسلامی در واکنش به این فرمان اجرایی «ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا» را نهاد تروریستی خواند.
در مذاکرات مربوط به احیای توافق برجام، ایالات متحده این فرمان اجرایی را ناقض برجام و مانع اجرای دوباره آن نداسته و یکی از موارد اختلاف لغو این فرمان و تبعات آن بوده است.
در نامه وزیر خارجه جمهوری اسلامی به رییس کمیسیون سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی که احتمالا آخرین نامه ظریف در به عنوان وزیر به مجلس است، از فراز و فرودهای اجرای توافق هسته ای برجام گفته شده و وی در مقدمه آن موضوعی نوشته که روشن می‌کند پذیرش توافق و رفع تحریم، قطعا در مدت باقی‌مانده از عمر دولت «حسن روحانی» انجام نخواهد شد.
ظریف در این نامه نوشته است که مذاکرات در آخرین هفته‌های دولت دوازدهم به چارچوبی برای یک توافق محتمل با هدف رفع تحریم‌های آمریکا نزدیک شد و در ادامه نامه ابراز امیدواری شده که «آن‌چه تا کنون امکان تحقق آن فراهم شده در ابتدای دولت سیزدهم ... تکمیل شود.»
به غیر از رفع کامل این تحریم‌ها، جمهوری اسلامی از ایالات متحده تضمین خواسته تا دولت‌های بعدی این کشور هم نتوانند از برجام خارج شوند؛ اما بر اساس قانون اساسی آمریکا، چنین مجوزی قابل ارائه نیست و این موضوع که یکی از شروط آیت‌الله خامنه‌ای بوده، تاکنون به یکی دیگر از موانع احیای توافق هسته‌ای منجر شده است.
شیرین نجفی پیدا شد
