پویان خوشحال - ایران وایر
سخنان تلخ و تکان‌دهنده «علیرضا زالی»، فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلان‌شهر تهران طی ۲۴ ساعت گذشته واکنش‌های بسیاری را به همراه داشتند.
او جسته و گریخته به بیان برخی قصورات مقامات جمهوری اسلامی طی دوران پاندمی پرداخته است. موضوعات مطرح شده از سوی زالی تا حدودی تناقض گویی‌ها و پنهان کاری‌ها را برملا اما از سوی دیگر، ایرانیان را با انبوهی از سوالات بی‌پاسخ در خصوص واکسن کرونا مواجه کرده است.
علیرضا زالی، رییس «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی»، از ابتدای شیوع ویروس کرونا در ایران به عنوان فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلان‌شهر تهران منصوب شد. در پیک‌های پنج‌گانه کرونا، زالی از ستاد کرونای کشوری درخواست قرنطینه شهر تهران را به عنوان مرکز پخش ویروس کرده اما هر بار با درخواست او مخالفت شده است.
زالی این روزها وضعیت کرونایی تهران را با حدود ۱۰ هزار بیمار بستری رصد و به رسانه‌ها گزارش می‌کند. روز چهارشنبه ۲۰ مرداد ۱۴۰۰ اما برخلاف رویه همیشگی خود، به سیاست‌های جمهوری اسلامی در زمینه مقابله با ویروس کرونا و موضوع واردات واکسن تاخت و گفت حاکمیت آمار مرگ و میر ناشی از کرونا به سازمان جهانی بهداشت را پنهان کرد، از آن‌ها خواست از نظام سلامت در ایران تعریف کنند و حتی کمک‌های جهانی را پس زد و پزشکان بدون مرز را به محض ورود به کشور، از فرودگاه بازگرداند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
بخش اصلی سخنان او نیز معطوف به قصور از سوی وزارت امور خارجه ایران درباره واردات واکسن بود.
زالی به دنبال سلب مسوولیت
«محمدرضا محبوب‌فر»، کارشناس و پژوهش‌گر حوزه سلامت ساکن تهران در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» در خصوص اظهارات اخیر علیرضا زالی می‌گوید: «آقای زالی باید زودتر از این‌ها اقدام به زدن چنین حرف‌هایی می‌کرد. صحبت‌های او در شرایطی که ایران متاسفانه تبدیل به کشتارگاه و قتل‌گاه کرونا در منطقه خاورمیانه و حتی در جهان شده، بسیار دیرهنگام است. به عقیده من، بیان چنین صحبت‌هایی از طرف دکتر زالی در خصوص وضعیت کرونا در تهران و سراسر کشور به دلیل این که یکی از افراد موثر در ستاد ملی کرونا است، از او سلب مسوولیت نمی‌کند.»
علیرضا زالی روز چهارشنبه با انتقاد از روند واردات واکسن به کشور گفته بود: «سفیران ما در کشورهای خارجی به دنبال تأمین واکسن نبودند. با سفیر ژاپن صحبت کردم، گفت اصلا سفیر ایران دنبال واکسن نیامده است. این چه دیپلماسی است؟»
محبوب‌فر در این باره می‌گوید: «مخاطب آقای زالی، آقای دکتر محمدجواد ظریف و همه سفیرهای او در کشورهای مختلف دنیا هستند. دکتر ظریف هم پاسخ داد که اگر واکسنی تا کنون به کشور وارد شده، با تلاش و کوشش وزارت امور خارجه بوده است. به نظر می‌رسد دکتر زالی اصلا اطلاعات کافی در خصوص وضعیت واردات واکسن ندارد. من او را مهره غیر موثر و سوخته در ستاد ملی کرونا می‌دانم. حتی شنیده‌ام که در جلسات ستاد ملی کرونا، برخلاف آن چیزی که اعلام می‌شود، اصلا حضور نداشته است و بسیاری از اطلاعات و روال عادی واردات واکسن در اختیارش قرار داده نمی‌شوند.»
این پژوهش‌گر حوزه سلامت معتقد است با توجه به این که روزهای آخر حضور زالی در ستاد کرونای تهران است، او سعی دارد با اظهاراتش، در «قتل» هم‌وطنان به دلیل قصور نهادها و وزارت‌خانه‌ها سهیم نباشد و خود را از اتهامات تبرئه کند.
ممانعت از واردات واکسن‌های امریکایی و بریتانیایی برنامه کواکس
روز چهارشنبه، ساعاتی پس از انتشار گسترده اظهارات علیرضا زالی در رسانه‌ها، محمدجواد ظریف در حساب کاربری خود در اینستاگرام نسبت به این مصاحبه واکنش نشان داد. او اظهارات زالی را «حمله»، «توهین» و «افترا» به دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی دانست و پاسخ را در قالب تعدادی سوال جدید مطرح کرد.
ظریف با بیان این که «نگذارید از سکوت پشیمان شویم»، به نفوذ برخی دستگاه‌ها و ممانعت‌ها در جهت واردات واکسن اشاره داشت.
محبوب‌فر درباره اظهارات وزیر امور خارجه دولت دوازدهم به «ایران‌وایر» می‌گوید: «به نظر من تشکیلاتی فراتر از وزارت بهداشت و درمان این اجازه واردات ۲۰ میلیون دوز واکسن برنامه کواکس را نداده است؛ دقیقا همان مجموعه‌هایی که قول و قرار گذاشتند برای تولید واکسن‌های داخلی و گفتند تا پایان شهریور ده‌ها میلیون واکسن تولید خواهند کرد.»
او در ادامه گفت: «این ۲۰ میلیون دوزی که آقای ظریف اشاره کرد، از سبد کواکس بوده است و کواکس قصد واردات واکسن‌های معتبر و خارجی مثل فایزر، مدرنا و جانسون اند جانسون به ایران را داشت اما متاسفانه با عنایت به نامه تعدادی از اساتید دانشگاه علوم پزشکی که اقدام به توجیه، تهدید و تحریم واکسن‌های امریکایی و بریتانیایی کردند، متاسفانه از واردات این واکسن‌ها به کشور جلوگیری شد.»
محبوب‌فر ادامه داد: «در بهمن ۱۳۹۹، وزارت امور خارجه و وزارت بهداشت و درمان آماده برای واردات واکسن بودند. قرار بود در مرحله اول، ۱۲ میلیون و در مرحله دوم، شش میلیون دوز وارد شود اما متاسفانه نهادهای بالادستی وزارت بهداشت با این عنوان که تولید واکسن‌های داخلی به مرحله مطلوبی رسیده است و آزمایشات بالینی هم انجام شده‌اند و می‌توانند این واکسن‌ها را در داخل کشور تولید کنند، اجازه واردات واکسن را ندادند.»
دی ۱۳۹۹ بود که رهبر جمهوری اسلامی ورود واکسن‌های امریکایی و بریتانیایی را ممنوع کرد. در پی این اظهارنظر، دو هزار و ۵۰۰ (نام ۱۹۴نفر وجود دارد) از اساتید علوم پزشکی خواستار جلوگیری از واردات واکسن شدند.
«بهرام عین‌اللهی»، وزیر بهداشت پیشنهادی «ابراهیم رئیسی»، از امضاکنندگان نامه مخالفت با ورود واکسن‌های غربی به ایران بود.
در آن نامه آمده بود: «آیا ساده‌انگاری نیست که جان و سلامتی مردم عزیزمان را به‌عنوان نمونه آزمایشگاهی، برای آزمایش و بررسی کارایی واکسن بر روی یک جمعیت خاص در اختیار سازندگان واکسن امریکایی یا انگلیسی قرار دهیم؟ آن هم دولت‌‌هایی که طی چند دهه اخیر به انحای مختلف اثبات کردهاند که کمترین حرمتی برای سلامت و جان ایرانیان قائل نیستند؟»
واکسن کرونا؛ سریع، فوری، انقلابی
طی روزهای اخیر و به دنبال وضعیت افسارگسیخته بیماری کووید-۱۹، رهبر جمهوری اسلامی موضوع کرونا را مساله اول و فوری کشور اعلام کرد. «کیانوش جهانپور»، سخن‌گوی سازمان غذا و دارو نیز اعلام کرده واردات واکسن امریکایی و بریتانیایی اگر در کشور دیگری جز این دو کشور ساخته شود، بلامانع است.
بسیاری صدور چنین دستوری پس از فوت ده‌ها هزار نفر در ایران به دلیل واکسینه نبودن را نوش‌دارویی پس از مرگ سهراب می‌دانند.
این در حالی است که جمهوری اسلامی در تولید واکسن داخلی نیز با شکست مواجه شده است. در حالی که پیش‌بینی‌های مقامات از تولید ده‌ها میلیونی دوز واکسن در مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام حکایت داشتند، روز سه‌شنبه ۱۹مرداد ابراهیم رئیسی، سیزدهمین رییس جمهوری ایران گفت: «تولید داخلی ما این قدر نیست که کفاف دهد و باید بتوانیم بیش از ۳۰، ۴۰میلیون دوز وارد کنیم.»
کیانوش جهانپور نیز اعلام کرده که واردات ۴۰ میلیون دوز واکسن تا ابتدای پاییز به ایران قطعی شده است.
«فاطمه کریمخان»، روزنامه‌نگار ساکن ایران یکی از افرادی است که سوالاتی را در این باره مطرح کرده و در حساب کاربری خود در توییتر نوشته است: «جهانپور گفته طی ۳ ماه آینده، ۴۰ میلیون دوز واکسن خارجی وارد خواهد شد. نه در وضعیت تحریم تغییری ایجاد شده، نه در تامین ارز، نه در دوستی و دشمنی کشورهای تولید کننده واکسن. چرا تصمیم به واردات ۶ ماه پیش گرفته نشد؟ چرا ۳ ماه پیش گرفته نشد؟ چرا یک ماه پیش گرفته نشد؟»
محمدرضا محبوب‌فر با اشاره به این که کشور با یک بی‌دولتی مواجه است، در خصوص ادعای جدید کیانوش جهانپور توضیح داد: «بحرانی که به اسم بیماری کووید-۱۹ این روزهای کشور را فرا گرفته، یک بحران خودساخته بوده و در درجه نخست، حاصل خودتحریمی‌های جمهوری اسلامی در خصوص ممنوعیت واردات واکسن‌های امریکایی و بریتانیایی است. طی این روزها، قول‌هایی در مورد واردات ۱۲۰ یا ۴۰ میلیون دوز واکسن به کشور داده شده است که بعید می‌دانم این وعده‌ها از اساس صحت داشته باشند. چرا که در حال حاضر در ایران با نوعی بی‌دولتی مواجه هستیم. فقط یک رییس جمهوری داریم و وزرایی که در حال حاضر در هیات دولت حضور دارند، وزرایی با کارنامه شکست خورده هستند.»
شکست در تولید واکسن داخلی
محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس و پژوهش‌گر حوزه سلامت با اشاره به این که واکسن داخلی کرونا یک تولید مونتاژی از نسخه چینی و کوبایی است، توضیح می‌دهد: «بدعت، خلاقیت و کشفی در مورد واکسن در داخل کشور رخ نداده است. با توجه به تحریم‌ها و بدقولی‌ها، حتی همان کشورهای چین، کوبا و روسیه نیز اجازه تحویل ژل و مواد اولیه واکسن به ایران را ندادند. از این رو است که تنها یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن داخلی تاکنون تولید شده است.»
به گفته محبوب‌فر، شرکت‌های تولیدکننده دارو در ایران طی ماه‌های اخیر که تعداد آن‌ها دست‌کم به شش شرکت می‌رسد، به وزارت بهداشت نامه زده و اعلام کردهاند امکان تولید انبوه واکسن و تحقق وعده‌های داده شده وجود ندارد: «متاسفانه وزارت بهداشت و درمان به جای این که به حرف واکسن سازهای داخل کشور توجه کند، حتی از دادن مجوز به شرکت‌های خصوصی خارج و داخل کشور برای واردات واکسن ممانعت کرد.»
او دلیل مخالفت وزارت بهداشت را گران بودن واکسن و عدم تمایل خرید واکسن از سبد کواکس عنوان می‌کند.
«مسعود خوانساری»، رییس اتاق بازرگانی تهران روز پنج‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۴۰۰ در اظهار نظری جدید گفت: «فروردین امسال مقدمات واردات شش میلیون دوز واکسن را فراهم کردیم اما وزارت بهداشت مانع شد و اجازه واردات واکسن را نداد.»
این سخنان، مهر تاییدی هستند بر مخالفت وزارت بهداشت در تامین واکسن خارجی. اما «سعید نمکی»، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی در واکنش به عدم تامین واکسن برای کشور گفته بود: «وزارت بهداشت مسوول واردات واکسن کرونا نیست. کار وزارت بهداشت، مدیریت بیماری و تزریق واکسن است.»
او امروز پنج‌شنبه ۲۱ مرداد هم یک بار دیگر این موضوع را عنوان کرده است. نمکی که به مشهد سفر کرده، ضمن دفاع از عملکرد وزارت‌خانه متبوعش گفته است: «وظیفه ما فراهم کردن و تأمین واکسن نبود بلکه باید دیگران وارد می‌کردند و ما تزریق می‌کردیم. اما بدعهدی کردند و کسانی که با ما ادعای دوستی می‌کردند، وسط قتل‌گاه ما را رها کردند.»
اظهارات اخیر علیرضا زالی نیز نشان می‌دهند که مقامات جمهوری اسلامی حاضر به هزینه در حوزه‌های دیگر، از جمله تامین دارو برای مقابله به کرونا شده‌اند اما برای واردات واکسن، نه تنها تمایلی نشان نداده بلکه از واردات آن جلوگیری هم کردهاند.
زالی روز چهارشنبه گفته بود: «ما نباید غصه قیمت واکسن را بخوریم. حتی باید دو برابر قیمت بخریم و مردم را واکسینه کنیم. ما ۷۲۰ میلیون یورو خرج رمدسیویر کردیم. این پول را باید خرج واکسن می‌کردیم. چه طور در تحریم حاضریم تجهیزات نفتی را سه برابر قیمت بخریم ولی در مورد واکسن این کار را نمی‌کنیم؟»
اگر تا ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ به عقب برگردیم و اظهارات «محمدرضا شانه ساز»، رییس سازمان غذا و دارو را مرور کنیم، مخالفت‌ها عیان‌تر نیز خواهند شد.
شانه‌ساز در آن تاریخ گفته بود: «هرچه واکسن دیرتر تحویل داده شود، قیمت کمتر می‌شود و این که می‌بینید مسوولان از جواب دادن صریح و آشکار طفره می‌روند و پاسخ آشکار نمی‌دهند، به این دلیل است که ما در مرحله چانه‌زنی هستیم.»
او گفته بود نگاه اصلی وزارت بهداشت، تامین واکسن از تولیدکنندگان داخلی است.
پاسخ سفارت روسیه به واکنش‌ها به عکس جنجالی
