فرامرز داور -
از روز گذشته تصاویر منتشر شده از دیدار پوتین با «آلبرتو فرناندز»، رییس‌جمهور آرژانتین مورد توجه کاربران فارسی‌زبان شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته و موضوع استقبال سرد پوتین از سفر ابراهیم رئیسی به مسکو، بار دیگر مطرح شده است. تصاویر منتشر شده از دیدار پوتین و همتای آرژانتینی او، فضایی صمیمانه را نشان می‌دهد که قابل مقایسه با نشست پوتین و رئیسی در کاخ کرملین نیست. آیا رفتار پوتین تنها با رییس‌جمهور آرژانتین گرم و صمیمانه بوده است و با دیگر مهمانان کرملین مشابه ابراهیم رئیسی رفتار شده است یا رفتار پوتین با ابراهیم رئیسی یک استثنا بوده است؟
در این مطلب به مقایسه تطبیقی نحوه رفتار «ولادیمیر پوتین»، رییس‌جمهور روسیه در میزبانی از «ابراهیم رئیسی» با یک مقام جمهوری اسلامی هم‌تراز او در بیست و یک سال پیش، با صدراعظم آلمان پنج ماه پیش از رئیسی و با نخست‌وزیر مجارستان چند روز بعد از سفر رییس‌جمهور اسلامی ایران می‌پردازد.
از ابراهیم رئیسی در سفر به مسکو چگونه استقبال شد؟
«ابراهیم رئیسی»، رییس‌جمهور اسلامی ایران در سفر رسمی دو روزه‌ای ۲۹دی۱۴۰۰ وارد مسکو شد. گارد تشریفات با حضور معاون یکی از وزرای روسیه پای پلکان هواپیما از وی استقبال کرد و سپس او عازم دیدار با پوتین در کاخ کرملین شد.
هیچ‌گونه استقبال رسمی از سوی رییس‌جمهور روسیه از رئیسی صورت نگرفت. دیدار در اتاق کار رییس‌جمهور روسیه انجام شد و هیچ پرچمی هم از جمهوری اسلامی در محل ملاقات قرار داده نشد. لحظه ورود وی، پوتین با یک «سلام» به زبان فارسی، بدون قدم برداشتن به سمت مهمانش، به سوی صندلی خود رفت و زودتر از رئیسی در آن سوی میز عریض، با فاصله‌ای زیاد از رئیسی نشست.
دیدار به روایت وب‌سایت رسمی کاخ کرملین با تعارفاتی میان پوتین و رئیسی آغاز می‌شود و سپس رئیسی در اظهاراتی نسبتا طولانی پیشنهاد همکاری‌هایی مفصل به وی می‌دهد:
«فکر کنید در این شرایط می‌توان همکاری‌های جدیدی را در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فنی، دفاعی و نظامی، امنیت و هوانوردی و فضایی آغاز کرد. ما می‌توانیم سطح جدیدی از همکاری را در همه این زمینه‌ها توسعه دهیم. از طرف رهبر جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی) بهترین درودها را به جناب‌عالی ابلاغ می‌کنم. ایشان همچنین بر توسعه و گسترش روابط دوجانبه و هم‌افزایی که می‌توانیم با هم ایجاد کنیم، تاکید می‌کند. در خدمت شما هستم.»
وب‌سایت کرملین روایت می‌کند که پوتین در جواب رئیسی گفته است: «شما برنامه بسیار گسترده‌ای برای اقامت در روسیه دارید، جلسات و سخنرانی‌های زیادی دارید. اما امروز هیچ عجله‌ای نداریم. ما عجله نداریم و زمان خواهیم داشت تا در آسودگی همه این مسائل را مورد بحث قرار دهیم. سپس ناهار می‌خوریم و می‌توانیم در فضایی آرام‌تر صحبت کنیم.»
رسانه‌های جمهوری اسلامی پس از انجام سفر، گفتند که پوتین در هنگام دیدار «اضطراب» داشت؛ در حالی که عکس‌های منتشر شده از او در وب‌سایت کاخ کرملین، رییس‌جمهور روسیه را در حالتی پُرنخوت و بی‌تفاوت نشان می‌دهد.
عکسی هم از اقامه نماز رئیسی در کاخ کرملین را منتشر کردند که «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری در توضیح آن گفت، از قبل درباره آن توافق و برنامه‌ریزی شده بود و ولادیمیر پوتین اطلاع داشت که رئیسی تمایل به نماز اول وقت دارد که به گفته وی ۱۰دقیقه زمان بُرده بود. احتمالا این نماز قبل از ناهار انجام شده است.
ابراهیم رئیسی چطور بدرقه شد؟
تصاویری هم از زمان خروج رئیسی از کاخ کرملین از سوی تلویزیون‌های روسی منتشر شده است که پوتین مانند لحظه ورود وی، مهمان خود را بدرقه نمی‌کند و رئیسی از دری که به نظر نمی‌رسد ورودی اصلی کاخ باشد، خارج می‌شود؛ در حالی که اتومبیل‌های تشریفات، با فاصله‌ای دور از وی با عجله و بسیار بی‌نظم و ترتیب به سوی در خروجی می‌روند و مردانی از مقام‌های جمهوری اسلامی با وضعیت آشفته و هرج و مرج زده، به دنبال سوار کردن رئیسی هستند.
رئیسی در زمین پوشیده از برف و یخ، به شکلی غریب و منزوی سوار می‌شود و از محوطه بیرون می‌رود. به این ترتیب ملاقات پوتین و رئیسی که بدون استقبال رسمی از مهمان جمهوری اسلامی آغاز شده بود، بی‌بدرقه و بدون کنفرانس خبری که در این گونه دیدارها مرسوم است و برگزار نشدن آن نشانه مثبتی تلقی نمی‌شود، پایان می‌پذیرد.
اعضای دولت و مقام‌های نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی می‌گویند، پوتین بالاترین حد تشریفات را برای رئیسی اعمال کرده و فاصله‌ای که بین آن‌ها بوده، به دلیل رعایت شرایط همه‌گیری ویروس کرونا در کرملین برقرار است و پوتین با همه میهمانان خود این‌چنین دیدار می‌کند.
برای بررسی صحت اظهارات مقام‌های ایرانی و ارزیابی رفتار ولادیمیر پوتین با رئیسی، ترتیبات سه دیدار دوجانبه دیگر با پوتین، یکی مربوط به مقام دیگری از جمهوری اسلامی، «محمد خاتمی» که مربوط به ۲۱ سال پیش از سفر رئیسی است، دومی دیدار «آنگلا مرکل»، صدر اعظم آلمان در مرداد ۱۴۰۰ یعنی ۵ ماه پیش از سفر رئیسی و سرانجام سفر رسمی «ویکتور اوربان»، نخست‌وزیر مجارستان در ۱۲ بهمن، دو هفته پس از دیدار رئیسی از مسکو، تحلیل شده است.
تلویزیون روسیه چند روز پس از پایان سفر رئیسی تصاویری از خروج غریبانه وی از محل دیدار با پوتین و آشفتگی هیات ایرانی از جمله مهیا نبودن اتومبیل رئیسی در هنگام خروج از کاخ را منتشر کرد.
اتومبیل رئیسی با فاصله از محل خروج وی ایستاده بود. مسئول تشریفات جمهوری اسلامی در غیاب مقامی از تشریفات روسیه با صدای بلند راننده را فرامی‌خواند.
محل خروج رئیسی از کاخ کرملین و اتومبیل‌های حامل هیات ایرانی
مسئول تشریفات ریاست‌جمهوری ایران بدون حضور مقامی از روسیه تنها و دستپاچه در حال آماده کردن کاروان اتومبیل‌ها
رئیسی با قدم زدن روی یخ‌ها از کرملین خارج و سوار اتومبیل می‌شود.
پوتین از خاتمی چطور استقبال کرد؟
از میان روسای جمهوری ایران فقط محمد خاتمی سفر رسمی دوجانبه به مسکو داشته است. باقی آن‌ها، همچون «علی خامنه‌ای» و «اکبر هاشمی رفسنجانی» در دوره ریاست چنین سفری نداشته‌اند یا مثل «محمود احمدی‌نژاد» و «حسن روحانی» برای شرکت در نشست بین‌المللی به روسیه رفته‌اند.
خاتمی ۲۲اسفند۱۳۷۹ و در دوره‌ای که ولادیمیر پوتین همچون دو دهه بعد رییس‌جمهور روسیه بود، سفری رسمی به مسکو انجام داد. او شش ماه پیش از سوی پوتین برای این دیدار رسمی دعوت شده بود. مراسم استقبال رسمی از خاتمی در فرودگاه مسکو از سوی رییس کمیسیون مشترک روسیه و ایران انجام و سپس وی عازم کاخ کرملین شد.
سندی از انجام استقبال رسمی یعنی مراسم سان دیدن و نواخته شدن سرود ملی در کرملین در دست نیست؛ اما دو رییس‌جمهور ابتدا به صورت خصوصی در محل مشخصی از کاخ که مربوط به پذیرایی از رهبران کشورهاست، با هم ملاقات کردند و سپس هیات‌های روسیه و ایران به ریاست پوتین و خاتمی در یک جلسه مشترک حاضر شدند. مراسم امضای سند همکاری بیست ساله در این سفر انجام شد و سپس دو رییس‌جمهور به صورت مشترک کنفرانس خبری برگزار کردند.
گزارش اجمالی سفر رسمی خاتمی و دیدارهای انجام شده با پوتین در وب‌سایت کرملین در دسترس است. بر خلاف رویکرد خشک پوتین در دیدار رئیسی، عبارات به کار رفته در این دیدار، آن هم در سال های اول ریاست‌جمهوری پوتین و البته دوره‌ای که مشروعیت سیاسی جمهوری اسلامی در داخل در پایین‌ترین سطح در تاریخ خود نبود، گرم‌تر و مهمان‌نوازانه‌تر بوده است.
دیدار خصوصی پوتین و خاتمی در همان محلی که دو دهه بعد دیدار پوتین و مرکل انجام شد، برگزار شد. رئیسی در این محل از سوی پوتین پذیرفته نشد. پرچم جمهوری اسلامی در پشت سر محمد خاتمی دیده می‌شود.
دیدار مقام‌های روسیه و ایران به ریاست پوتین و خاتمی؛ چنین دیداری در سفر رئیسی صورت نگرفت.
تبادل اسناد همکاری بیست ساله ایران و روسیه؛ پوتین تمدید این قرارداد را در زمان سفر رئیسی قبول نکرد.
کنفرانس خبری پوتین و خاتمی در کرملین؛ چنین کنفرانس در جریان سفر رئیسی انجام نشد.
تفاوت‌های سفر خاتمی و رئیسی به مسکو در چه بود؟
در سفر رئیسی، ملاقات در محل تشریفاتی کرملین انجام نشد، دیدار هیات‌های دو کشور صورت نگرفت، پوتین حاضر به امضای سند همکاری مشترک با جمهوری اسلامی نشد و کنفرانس خبری مشترک هم انجام نشد.
پوتین از آنگلا مرکل چطور استقبال کرد؟
سفر «آنگلا مرکل» به مسکو یکی از آخرین سفرهای رسمی او به عنوان صدراعظم آلمان بود که در زمان شیوع ویروس کرونا هم انجام شد. استقبال رسمی از او در فرودگاه مسکو انجام شد و سپس برای دیدار با پوتین به کاخ کرملین رفت.
ملاقات در همان تالاری انجام شد که ۲۱ سال پیش پوتین و خاتمی دیدار کرده بودند. در جریان این ملاقات پوتین با اهدای یک دسته‌گل به مرکل سفرش به روسیه را خوش‌آمد گفت. سپس دو رهبر با هم ملاقات کردند و در پایان به صورت مشترک در کنفرانس خبری حاضر شدند. پوتین مرکل را در زمان خداحافظی و خروج از کرملین مشایعت کرد.
تفاوت‌های دیدار پوتین و مرکل با دیدار رئیسی چه بود؟
دیدار خصوصی با حضور وزیر خارجه در تالار تشریفاتی کرملین، ادای احترام ویژه با اهدای گل و برگزار کنفرانس خبری مشترک.
دیدار پوتین و مرکل در تالار دیدارهای تشریفاتی کرملین؛ رییس‌جمهور روسیه به صدراعظم دسته‌گل اهدا کرد. پرچم آلمان و اتحادیه اروپا هم در محل قرار داده شده است.
دو رهبر روسیه و آلمان در کرملین در کنار هم و در شرایط همه‌گیری کرونا ملاقات کردند و از فاصله‌ای که میان پوتین و رئیسی در دفتر کار رییس‌جمهور روسیه گذاشته شد، خبری نبود.
ولادیمیر پوتین همانند اغلب دیدارهای رسمی خود پس از ملاقات با آنگلا مرکل کنفرانس خبری گذاشت. برنامه‌ای که پس از دیدار رئیسی در اتاق کارش، اجرا نکرد.
پوتین صدراعظم آلمان را در هنگام ترک کاخ کرملین مشایعت و بدرقه کرد.
از نخست‌وزیر مجارستان که پس از رئیسی به مسکو رفت، چطور استقبال شد؟
«ویکتور اوربان»، نخست‌وزیر مجارستان دو هفته پس از دیدار رئیسی از مسکو، به روسیه سفر و با پوتین ملاقات کرد. بر اساس آیین‌های تشریفاتی، اوربان نفر دوم کشور است و هم‌تراز پوتین محسوب نمی‌شود. دیدار این دو ابتدا در اتاق کار رییس‌جمهور روسیه، همانند دیدار رئیسی با وی، انجام شده است؛ هرچند محتوای اظهارات دو طرف همانند ملاقات پوتین و رئیسی یک‌طرفه از سوی مهمان نیست.
پس از این دیدار دو رهبر ملاقات تشریفاتی دیگر داشتند که در آن جام‌های نوشیدنی به افتخار یکدیگر بالا برده‌اند. پوتین در این ملاقات به نخست‌وزیر مجارستان گفت: «خیلی ممنون که وقت پیدا کردید و به اینجا آمدید. به نظر من، جلسه بسیار سازنده بود. باید بگویم که هم از نظر مدت زمان و هم از نظر نتایج بی‌سابقه بود؛ زیرا ما در واقع به مسائلی که شما مطرح کردید، پرداختیم. مهم این است که عملا همه آن‌ها قابل حل هستند. باز هم از شما بسیار سپاس‌گزارم و برای شما بهترین‌ها را آرزو می‌کنم. متاسفم که به دلیل محدودیت مجبوریم در هنگام برقراری ارتباط فاصله خود را حفظ کنیم؛ با این حال، ما را از بحث در مورد همه موضوعات مورد علاقه دوجانبه باز نداشت.»
قبل از این دیدار، پوتین و اوربان یک کنفرانس خبری هم برگزار کردند که پرچم دو کشور در آن‌جا، پشت سر پوتین و اوربان چیده شده بود.
تفاوت‌های دیدار پوتین و نخست‌وزیر مجارستان با دیدار رئیسی در چه بود؟
برگزاری دو ملاقات بین رییس‌جمهور روسیه و نخست‌وزیر مجارستان، انجام کنفرانس خبری و پوشش وسیع سفر اوربان در وب‌سایت رسمی کرملین، بر خلاف دیدار رئیسی و اظهارات خلاصه و کوتاهی که از پوتین در جریان آن دیدار منتشر شد.
دیدار نخست‌وزیر مجارستان و رییس‌جمهور روسیه در اتاق کار پوتین در کرملین
کنفرانس خبری رییس‌جمهور روسیه و نخست‌وزیر مجارستان؛ دو هفته پس از دیدار رئیسی با پوتین که بدون کنفرانس مشابه صورت گرفت.
برگزاری کنفرانس مشترک خبری یک حرکت نمادین برای نشان مواضع مشترک و نزدیک دو کشور میزبان و میهمان محسوب می‌شود.
ملاقات پوتین و اوربان پس از کنفرانس خبری؛ در این دیدار پوتین بابت حفظ فاصله اجتماعی ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا از مهمان خود عذرخواهی می‌کند.
فتوای حرام بودن سلاح هسته‌ای تغییر می‌کند
عضو گردان امام علی: فرمانده گفت از کمر به بالا بزنید
