خسرو گلسرخی و کرامت الله دانشیان، هر دو روز ۲۹بهمن۱۳۵۲ اعدام شدند.

ایران پس از انتشار خبر اعدام آن دو در سکوت، به خشم آمد و نجواهای در گوشی و ادبیات نفرت، سینه‌به‌سینه چرخید. اینکه می‌شود شیعه بود و هم‌زمان مارکسیست بود و می‌شود مارکسیست بود و هم‌زمان شیعه، رفت توی رگ‌و‌پی اندیشه‌های سیاسی که با هم در تقابل بودند و نیاز داشتند در برابر شاه متحد شوند.

کرامت‌الله دانشیان، مارکسیست خالص بود. بازی با کلمات را با هدف نفوذ به دل‌های دینداران شیعه انتخاب نکرد. به این اختلاط و تناقض پایبند نبود؛ اما خسرو گلسرخی از سلسله دیگری بود. ساده و بی‌دغدغه و بدون مطالعه، امام علی و امام حسین را بغل به بغل مارکس گذاشت و جامعه ساکت و سرکوب شده را به اتحادی پر تناقض فرا خواند که بدفرجام بود. اگر اعدام نمی‌شد، چپ و راست او را به چالش می‌کشیدند و محو می‌شد. اعدام، کلام پر تناقض گلسرخی را قابل اعتنا کرد. از طرفی، غرور مردمی که اصلا سیاسی نبودند و عبادت هم می‌کردند، از اینکه مارکس از علی و حسین آن‌ها انرژی گرفته، برانگیخته شد.

خسرو گلسرخی توانست در همان دادگاه که به‌صورت زنده پخش شد، در دل مردم عادی و دین‌دار، کم‌سواد، شهری و روستایی بنشیند. چشم‌های روشن و درشت و پر مهرش، سوار شدن کلماتش بر حس عاشقانه شیعیان ایرانی به علی و حسین، دل‌ها را منقلب ساخت. خسرو گلسرخی شاعر برجسته‌ای نبود، نویسنده برجسته‌ای نبود، اما توصیف شاعرانه دردهای سیاسی را هنرمندانه و با ایثار جان، خوب از عهده بر آمد و در آن شب که شعر مقاومت را هرچند با پیوند ناسازگار شیعه و مارکسیسم سرود، به دل نشست. وقتی کشته شد، مردم کوچه‌ و بازار برایش گریستند.

وای از آن صبح که خبر اعدام هر دو متهم پخش شد. ساواک‌شو این بار تصویری از شاه در ذهن مردم عادی کاشت، که جای آشتی باقی نمی‌گذاشت.

شاه اگر مشاوران شجاع داشت و گوش شنوا، مانع اعدام دو جوانی می‌شد که تن به توبه و طلب بخشش نداده و به دل مردم نشسته بودند. به‌علاوه، مرتکب اقدام علیه امنیت کشور نشده و به برنامه‌ریزی‌هایی که به حرف و جلسه و آرزو بیشتر شباهت داشت تا اقدام بزرگ سیاسی، اکتفا کرده بودند؛ چرا باید اعدام می‌شدند؟

ادامه دارد... .