برای این کار نخست باید نشان بدهیم که مصدق واقعا خادم اسلام بود. یکی از فلاسفه شرکت‌کننده در سمینار مدعی شد که: «مصدق متشرع بود و در تبعید هم برای انجام حج نیابتی هزینه کرد و همواره وجوه شرعی خود را تماما پرداخت می‌کرد. به نماز پایبند بود و رعایت اصول دین را می‌کرد».

مصدق در همان حال که مسلمان مومن و طرفدار مذاکره با آمریکا بود، به دنبال آزادی و دموکراسی نیز بود. یکی از فلاسفه شرکت‌کننده در سمینار می‌گوید: «با الگوی رضا شاه و محمدرضا شاه یعنی مشروطیت هیچ‌گاه به آزادی و دموکراسی نخواهیم رسید.» (یعنی الان هم پس از نیم قرن حکومت خمینی‌گرایان نرسیده‌ایم) او می‌افزاید: «اگر ایران می‌خواهد آزاد و مستقل بشود، باید راه مصدق را دنبال کند.» (یعنی الان نه آزاد است و نه مستقل!)

در سمینار دو روزه درباره «خواست‌های نسل‌های جوان ایران» داد سخن داده شد. با پذیرفتن تلویحی این واقعیت که نظام کنونی توانایی برآوردن هیچ یک از آن خواسته‌ها را ندارد.

پس چه باید کرد؟ توصیه سمینار این بود: «اگر بخواهیم امروز به جوان ایرانی پیشنهادی بدهیم، مصدق بهترین گزینه است که می‌تواند استقلال، آزادی و توسعه را تامین کند.»

جالب اینجا است که بی‌بی‌سی فارسی نیز در پژواک این ادعا در یک برنامه ویژه مصدق را «نخست‌وزیری که به طور دموکراتیک انتخاب شده بود» و «هنوز هم الگو است» معرفی می‌کند و از یاد می‌برد که دولت بریتانیا همواره مدعی بود که دموکراسی هرگز در ایران وجود نداشت. برنامه بی‌بی‌سی در همان حال روحانیون شیعه‌ــ به‌ویژه آیت‌الله کاشانی و آیت‌الله بهبهانی‌ــ را به‌عنوان دشمنان مصدق و اعضای «توطئه کودتای ۲۸ مرداد» معرفی می‌کند.

اما جالب‌ترین بخش سمینار معرفی دوران کوتاه نخست‌وزیری مرحوم مصدق به‌عنوان «فصلی درخشان» و «موفقیت‌آمیز» است. واقعیت این است که دکتر مصدق هنگام پذیرفتن پیشنهاد مجلس شورای ملی برای تشکیل هیئت وزرا اعلام کرد که برنامه او در دو بخش خلاصه می‌شود: اجرای قانون ملی شدن نفت و اصلاح قانون انتخابات.

البته می‌دانیم که مرحوم مصدق هیچ یک از آن دو برنامه را اجرا نکرد. اجرای قانون ملی شدن نفت به بن‌بست مذاکرات خورد و متوقف ماند. اصلاح قانون انتخابات نیز با انحلال مجلس، اجرای یک رفراندوم غیرقانونی و برگزاری انتخابات نیم‌بند، تعلیق به محال شد.

شرکت‌کنندگان در سمینار مصدق را «رهبری پاک و دور از فساد» خواندند و یادآور شدند که او هرگز در مقام استاندار، وزیر، نماینده مجلس و نخست‌وزیر حقوق نگرفت و حتی مسافرت‌های اداری را با هزینه شخصی انجام می‌داد و پسرش را نیز از کوشش برای گرفتن پست دولتی منع کرد. (البته دکتر که زمین‌دار بزرگی بود، آن‌قدر ثروت داشت که نیازی به آب باریکه دولتی نداشته باشد. اما آیا فروغی یا هویدا که مالدار نبودند، می‌توانستند مجانا برای دولت کار کنند؟)

اما عجیب‌ترین ادعای سمینارچی‌ها معرفی مصدق به‌عنوان پیشاهنگ مبارزه با استعمار انگلیس بود. بدین‌سان ده‌ها ملت استقلال و آزادی خود را مدیون مصدق‌اند.

فلاسفه شرکت‌کننده در سمینار فراموش می‌کنند که نخستین قیام علیه انگلیس در قرن چهاردهم میلادی رخ داد. هنگامی که رابرت بروس ارتش انگلیس را در نبرد بانوک برن (Battle of Bannockburn) شکست داد و استقلال اسکاتلند را اعلام کرد.

پس از آن قیام اهالی سه ایالت آمریکای شمالی در قرن هجدهم به رهبری جورج واشینگتن بود که به پایان استعمار انگلیس و تولد ایالات متحده انجامید.

در قرن بیستم، کشورهای شبه‌جزیره هند با رهبرانی مانند گاندی، نهرو و محمدعلی جناح سال‌ها پیش از نخست‌وزیری کوتاه‌مدت مصدق به استقلال رسیدند. در برمه، رهبری استقلال را ژنرال آنگ سان بر عهده داشتند. هیچ یک از آنان حتی نام مصدق را نشنیده بودند. در عراق، رشید عالی گیلانی رهبر جنبش استقلال‌طلبانه بود. سوکارنو، پدر استقلال اندونزی، بود. پیش از آن در آمریکای لاتین، مستعمرات اسپانیا و پرتغال به رهبری مردانی مانند بولیوار و خوزه د سن مارتین و بنیتو خوارز استقلال خود را به دست آوردند. آن هم یک قرن پیش از آنکه مصدق از منزل خود در خیابان کاخ به امپراتوری خورشیدکلاه اعلان جنگ بدهد. ایمون دو والرا پدر استقلال ایرلند بود.

اگر جنبش جهانی ضداستعمار را که به پیدایش بیش از ۱۰۰ کشور مستقل منجر شد، مدیون مرحوم مصدق بدانیم، در واقع درباره صدها رهبر ملل دیگر و میلیون‌ها مردم آنان ظلم کرده‌ایم. سکو توره، کوامه نکرومه، پاتریس لومومبا، هوشی مین، محمد نجیب، جمال عبدالناصر، ادیب شیشکلی و ... خوب یا بد با اتکا به مردم خود علیه استعمار قیام کردند و کارهای درست و نادرست آنان را نمی‌توان به حساب دکتر مصدق گذاشت.

نظام خمینی‌گرا که در طی دهه‌ها کوشید تا چهره تاریخی دکتر مصدق را سیاه کند، اکنون می‌کوشد تا زیر سایه او بخشی از مشروعیت از دست رفته خود را بازیابد. در این مسیر است که دستگاه تبلیغاتی‌ــ‌امنیتی آقای خامنه‌ای اکنون مشغول ترسیم تصویری تازه از مصدق است، برای تبدیل او به یک دشمن مشروطه و مبلغ مشروعه که در عین حال، مذاکره با «شیطان بزرگ»‌ــ حتی با ریاست دونالد ترامپ‌ــ را توصیه می‌کند.

اما واقعیت این است که مرحوم مصدق یک رجل مشروطه ایران بود. در انقلاب مشروطه، مصدق جوان همراه با بسیاری از شاهزادگان دیگر در کنار مشروطه‌خواهان قرار گرفت. او بدون تردید هم از رضا شاه کبیر و هم از محمدرضا شاه دلگیر بود و شاید نمی‌توانست پایان سلطنت دودمان خود یعنی قاجاریه را تحمل کند‌ــ اما هیچ مدرکی وجود ندارد که او اقدامی علیه مشروطه و قانون اساسی آن انجام داد. در دادگاهی که او را محاکمه کرد، اتهام وارده اساسا تخطی از فرمان عزل او بود که مصدق مدعی بود فرمان را نه رد کرد و نه پذیرفت، زیرا نمی‌دانست آیا واقعا از سوی شاه توشیح شده است یا نه.

مصدق یک خطیب برجسته بود و با سخنرانی‌های آتشین خود اعتماد به نفس را به بسیاری از ایرانیان بازگرداند و افسانه تسلط استعمار انگلیس را سوراخ‌دار کرد. اما او به‌عنوان نخست‌وزیر رکورد درخشانی به جای نگذاشت، زیرا در سمتی قرار گرفته بود که نیازمند مهارت‌‌هایی است که فروغی، قوام و هویدا داشتند، اما او نداشت.

سوءاستفاده از مصدق برای مشروعیت سازی یک نظام ورشکسته نه‌تنها عادلانه نیست، بلکه نتیجه‌ای جز رسوایی بیشتر برای جمهوری اسلامی ندارد. مصدق، چه او را دوست بداریم، چه نداریم، در قلمرو ایرانیت قرار داشت. در حالی که «ولی امر مسلمین جهان» متعلق به اقلیمی دیگر است. امروز اگر مصدق زنده بود، نمی‌گفت با ترامپ مذاکره کنید. برعکس، احتمالا می‌گفت: شما حق ندارید از جانب ملت ایران با هیچ‌کس مذاکره کنید!