پاپ فرانسیسکو در تاریخ کلیسای کاتولیک جایگاهی منحصربه‌فرد دارد. او نخستین پاپی است که از منطقه آمریکای لاتین برگزیده شد؛ منطقه‌ای که بیش از یک‌چهارم جمعیت ۱.۴ میلیاردی کاتولیک‌های جهان را در خود جای داده است. انتخاب او به‌عنوان پاپ نه‌تنها نقطه عطفی جغرافیایی بود، بلکه نشانگر تغییری عمیق در نگرش و جهت‌گیری کلیسای کاتولیک به‌سوی جوامع جنوب جهان و محرومان نیز به شمار می‌رفت.پاپ فرانسیسکو با نام اصلی خورخه ماریو برگولیو، اهل آرژانتین و عضوی از فرقه ژوزوعیت‌ها (یسوعیان) است. ژوزوعیت‌ها که تاریخی طولانی در زمینه آموزش، خدمت به محرومان و فعالیت‌های اجتماعی دارند، همواره با نگاهی تردیدآمیز از سوی حلقه‌های محافظه‌کار در واتیکان نگریسته می‌شدند. انتخاب یک یسوعی به‌عنوان پاپ برای نخستین‌بار در تاریخ کلیسا، تصمیمی غیرمنتظره و جسورانه بود که پیام‌هایی از اصلاح، فروتنی و تمرکز بر عدالت اجتماعی در خود داشت.
از آغاز دوران پاپی خود، فرانسیسکو به‌خاطر مواضع صلح‌طلبانه‌اش و نزدیکی به فقرا، مهاجران و افراد به حاشیه رانده‌شده جامعه جهانی، لقب "پاپ صلح‌جو" را از آن خود کرد. او همواره مخالفت خود را با سیاست‌های تسلیحاتی و جنگ‌طلبانه، چه در سطح منطقه‌ای و چه بین‌المللی، با صدای بلند اعلام کرده است. این مواضع او را در تقابل با برخی رهبران سیاسی جهان قرار می‌داد که به‌دنبال جهت‌گیری محافظه‌کارانه‌تری در کلیسا بودند و در پی آن، اعمال نفوذ برای انتخاب پاپی با دیدگاه‌های سنتی‌تر هستند.
پاپ فرانسیسکو برخلاف بسیاری از اسلاف خود، زندگی ساده و به‌دور از تشریفات را انتخاب کرد. او نه‌تنها از قصرهای باشکوه واتیکان فاصله گرفت، بلکه تصمیم گرفته بود پس از مرگ، به‌جای دفن در کلیسای سنت‌پیتر، در کلیسای ساده‌تری در مرکز رم به خاک سپرده شود. این تصمیم، نمادی از تواضع، باور به سادگی مسیحی و نزدیکی به مردم عادی است.
اکنون که پاپ فرانسیسکو از جهان رخت بر بسته، بحث جانشینی او به یکی از موضوعات مهم در واتیکان و جهان کاتولیک بدل شده است. جناح‌های مختلف در درون کلیسا در تلاش‌اند تا جانشینی را رقم زنند که هم‌سو با دیدگاه‌های آن‌ها باشد. از یک‌سو، اصلاح‌طلبان امیدوارند مسیر عدالت‌محور فرانسیسکو ادامه یابد، و از سوی دیگر، محافظه‌کاران که برخی از آن‌ها تحت نفوذ سیاسی جریان‌هایی مانند دولت آمریکا قرار دارند، به‌دنبال بازگرداندن کلیسا به مسیر سنتی‌تر و ساختارگراتر هستند.
در پایان باید گفت، صرف‌نظر از این‌که جانشین پاپ فرانسیسکو چه کسی خواهد بود، تأثیرات عمیق و ماندگار او بر کلیسای کاتولیک، به‌ویژه در حوزه اخلاق اجتماعی، بین‌الملل‌گرایی صلح‌طلبانه و نزدیکی به اقشار محروم، انکارناپذیر خواهد بود. او نه‌فقط یک رهبر مذهبی، بلکه صدایی اخلاقی برای عدالت در جهان امروز بود.
از کاردینال‌های موجود، فقط کسانی که به مرز ۸۰ سالگی نرسیده باشند، حق حضور در «کونکلاو» ـ اجلاس انتخاب پاپ که در اواسط ماه اردیبهشت برگزار می‌شود ـ را دارند. این تعداد به ۱۳۵ نفر می‌رسد که بسیاری از آن‌ها توسط خود پاپ فرانسیسکو به مقام کاردینالی منصوب شده‌اند. اکثر این کاردینال‌ها از مناطق محروم جهان، به‌ویژه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین هستند. برای نخستین بار، از ایران نیز اسقف اعظم تهران و اصفهان در این انتخاب شرکت می‌کنند.
در مورد حدس و گمان برای کاندیدای احتمالی که به مقام پاپ برگزیده خواهد شد، همین بس که به ضرب‌المثل زیر اکتفا کنیم:
«کسی که به‌عنوان پاپ احتمالی وارد کونکلاو می‌شود، در نهایت به‌عنوان یک کاردینال بیرون می‌آید.»
این جمله یک ضرب‌المثل معروف در واتیکان است و معنایش این است که اگر کسی خیلی زود و آشکار به‌عنوان نامزد اصلی پاپ شدن مطرح شود، احتمالاً به دلیل همین شهرت و توجه زیاد، در نهایت انتخاب نخواهد شد.
کاردینال‌های واجد شرایط در سالن «سیستین» ـ یکی از زیباترین سالن‌های واتیکان که به نقاشی معروف میکل‌آنژ «آفرینش آدم» آراسته شده ـ گرد هم می‌آیند و در را به روی خود می‌بندند تا از هرگونه اعمال نفوذ خارجی در انتخاب پاپ جلوگیری شود. پس از هر دور رأی‌گیری، برگه‌های رأی در اجاقی در همین سالن سوزانده می‌شود. اگر نتیجه رأی‌گیری مشخص نباشد، دود سیاه از دودکشی بیرون می‌آید که در مجاورت میدان سنت پیتر می باشد و نشان‌دهنده عدم توافق است. اما اگر پاپ جدید انتخاب شود، دود سفید از دودکش بلند می‌شود که نشانه توافق و انتخاب پاپ جدید است و سپس ناقوس ها به صدا در می آیند. این سنت بسیار قدیمی، نمادی از اعلام نتیجه برای اهالی رم است که در میدان سنت‌پیتر گرد می‌آیند.
مطلب قبلی...
مرگ سیاسی رهبر، مهران رفیعی
مرگ سیاسی رهبر، مهران رفیعی
