"ای اودیسئوس دلیر، ای سرور بزرگ یونانیان! کشتی خود را به ساحل هدایت کن و به صدای ما گوش فرا ده. زیرا هیچ‌یک از ملوانان با کشتی های سیاه رنگ خود از اینجا عبور نکرده‌اند، مگر اینکه از سرود شیرین ما لذت برده باشند. سپس با شادمانی و حکمت، همانند گذشته، رفتند". ( 1)

ادیسئوس پس از شنیدن این آواز با فریاد از ملوانان می خواهد که او را از دکل آزاد سازند و کشتی را به سمت آوای حوریان هدایت کنند. اما ملوانان نه فریاد ادیسئوس را می شنوند و نه آوای حوریان را: پاروزن ها کشتی ادیسئوس را از کنار صخره ها رد می کنند و به سفر خود به سمت جزیره ایتاکا ادامه می دهند.

اما حالا این پرسش مطرح است که چرا ادیسئوس به جای رفتن به طرف موسیقی و لذت به طرف زادگاه به سفر خود ادامه داد. در جزیره ابتاکا قدرت (فرمانروایی دوباره ) و همسر در انتظار ادیسئوس بودند. به گفته فیلسوف آلمانی آدرنو از همان اول تاریخ (از دوران استوره ی هومر ) هنر از زندگی جدا گشت و لذت بردن از موسیقی ( از هنر ) محدود شد به شور و اشتیاق از راه دور که می بایست حتا از کنارش گذشت .(2 ) اما اگر ادیسئوس این مزیت را داشت که حداقل از آوای حوریان لذت ببرد پاروزن ها از این حق محروم بودند. هگل در بخش " آقا و بنده" در کتاب " پدیده شناسی روح" اشاره می کند که آقا احتیاج به کار کردن نداشت و بنده مایحتاج او را تهیه می کرد، به این معنی که آقا از زندگی لذت می برد و بنده می بایست کار کند. و درست این مبحث هگل در کشتی ادیسئوس اتفاق افتاد: در حالی که پاروزن ها با موم در گوش پارو می زدند ( کار می کردند) آقا از آواز لدت می برد. فیلسوف آلمانی ادامه می دهد: ادیسوس اولین شهروند اروپایی بود که به طور منطقی ( به معنی مدرن امروزی آن) عمل کرد و استوره را پشت سر خود گذاشت. اما این منطق (خردگرایی ) را غربی ها فقط با به بند کشیدن خود و نشنیدن تحقق بخشیدند و می بایست همچنین از غریزه های طبیعی خود هم صرفنظر کنند.

اما آیا سیرن های هومر آژیر های خطر امروز نیستند؟

1 - Die Odyssee, Zwölfter Gesang

2 - Max Horkheimer, Theodor W. Adorno, Dialektik der Aufklärung

مسعود امیرخلیلی