فیلم: سینما ایران، پس از آتشسوزی فاجعهبار pic.twitter.com/RD4XZ7hGgN
-- gooya (@gooyanews) December 14, 2025
***
سینما ایران سوخت؛ ضربهای دیگر به حافظه فرهنگی تهران
داریوش معمار - ایندیپندنت فارسی
آتشسوزی سینما ایران در لالهزار، بار دیگر بیتوجهی به سینماهای تاریخی تهران، رهاشدگی بناهای فرهنگی و روند هدفمند حذف حافظه شهری پایتخت را در کانون توجه قرار داد
در نخستین ساعات بامداد یکشنبه ۲۳ آذر، سینما ایران، یکی از قدیمیترین و خاطرهسازترین سالنهای سینمای تهران در خیابان لالهزار، دچار آتشسوزی گسترده شد. این حادثه، بار دیگر نگاهها را به وضعیت نگرانکننده سینماهای قدیمی، متروک و رهاشده پایتخت معطوف کرد- سالنهایی که نهتنها بخشی از تاریخ سینمای ایران، که جزئی جداییناپذیر از حافظه فرهنگی و شهری تهران به شمار میآیند.
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی تهران، با تایید این خبر اعلام کرد: «آتشسوزی در یک سینمای متروکه در محدوده خیابان لالهزار، پایینتر از خیابان جمهوری رخ داد. بلافاصله پس از اعلام حادثه، نیروهای عملیاتی به محل اعزام شدند و عملیات مهار آتش آغاز شد.» به گفته او، خوشبختانه این حادثه تلفات جانی نداشت، اما خسارت واردشده به بنا گسترده بوده است.
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
سینما ایران اگرچه از ابتدای دهه ۱۳۷۰ از چرخه اکران و فعالیت رسمی سینمایی خارج شده بود، همچنان نماد دوران طلایی سینمای ایران به شمار میآمد. آتشسوزی این بنا، فراتر از تخریب یک ساختمان متروک، بهنوعی سوزاندن خاطرات جمعی چند نسل از شهروندان تهرانی بود. بر اساس بررسیهای اولیه، رها شدن ساختمان و تردد افراد بیخانمان و معتادان در آن، ازجمله علتهای احتمالی این حادثه است؛ موضوعی که پیشتر نیز درباره دیگر بناهای تاریخی و متروک تهران بارها هشدار داده شده است.
لالهزار؛ حافظه متروک سینمای تهران
آتشسوزی سینما ایران تنها یک حادثه شهری نبود، بلکه زنگ خطری جدی درمورد وضعیت کلی سینماهای قدیمی تهران، بهویژه در خیابان لالهزار به شمار میرود. لالهزار که زمانی به «شانزهلیزه تهران» شهرت یافته بود، دههها قلب تپنده فرهنگ و هنر پایتخت محسوب میشد. این خیابان میزبان سالنهای سینمای پررونقی بود که جدیدترین فیلمهای ایرانی و خارجی را به نمایش میگذاشتند و محل تجمع هنرمندان، روشنفکران و علاقهمندان به سینما بودند.
امروز اما از آن شکوه و پویایی جز نامی ویرانشده باقی نمانده است. بسیاری از سینماهای لالهزار یا تعطیلاند، یا به انبار و پارکینگ تبدیل شدهاند، یا در آستانه تخریب کامل قرار دارند. سینما ایران نیز یکی از نخستین سینماهای مدرن تهران بود که ابتدا فیلمهای صامت و سپس ناطق را به نمایش درآورد و نقش مهمی در شکلگیری فرهنگ سینما در ایران داشت.
این سینما بخشی از مجموعه سینماهای زنجیرهای وابسته به «شرکت سهامی ایران» بود، شرکتی که با تاسیس چندین سالن سینما، نقشی تاریخی در توسعه صنعت سینما ایفا کرد. این شرکت به آرنولد یاکوبسون و الکساندر لوین تعلق داشت و افرادی مانند امیل زورکوف، اسحاق قزلباشزنجانی و علی وکیلی نیز در آن نقش داشتند. هرچند نخستین سینمایی که نام «ایران» را یدک میکشید، در سال ۱۲۹۶ خورشیدی و در محل مهمانخانه ایران، در خانه ناظمالسلطنه تاسیس شد، بنایی که اکنون در آتش سوخت نیز یکی از مدرنترین سینماهای زمان خود بود که در سال ۱۳۳۴ و در لالهزار، اندکی پایینتر از خیابان جمهوری کنونی، افتتاح شد.
در تاریخچه سینماهای تهران آمده است: «سینما ایران جدید با ظرفیت هزار و ۲۰۰ صندلی، مجللترین و باشکوهترین سینمای زمان خود بود و به ممتازترین سالن سینمای کشور تبدیل شد.» این سینما در سال ۱۳۳۴ برای نخستینبار نمایش واید اسکرین (نمای عریض) را در ایران باب کرد و با نمایش فیلم «دلاوران میزگرد» در قالب سینمااسکوپ، امکان پخش صدای مجزا را برای تماشاگران فراهم آورد. در ۲۹ مهر ۱۳۳۵ نیز راج کاپور، بازیگر سرشناس هندی، به ایران دعوت شد و فیلم «آقای ۴۲۰» را در همین سینما افتتاح کرد، رویدادی که نشاندهنده جایگاه ویژه این سالن در تاریخ فرهنگی ایران است.

















