جنبش اجتماعی و گفتگو نيازمند ميدان عمل است، گفتگو با عباس عبدی، بامداد خبر

بامداد خبر - گروه سياسی: نام عباس عبدی برای بسياری يادآور اشغال سفارت آمريکا توسط دانشجويان معروف به "دانشجويان پيرو خط امام " است با اين حال آنها که عرصه ی سياسی ايران را با دقت بيشتری زير نظر دارند عبدی را بيشتر به عنوان تحليلگر و استراتژيستی زبر دست می شناسند، فهم عميق عبدی از حقوق ،جامعه شناسی، اقتصاد و سياست او را به يکی از جدی ترين صاحبنظران مسائل سياسی و اجتماعی ايران تبديل کرده است، عبدی اگر چه عمده ی سالهای زندگی اش را به روزنامه نگاری و پژوهش در علوم اجتماعی و انسانی گذرانده است اما فارغ التحصيل مهندسی پليمر از دانشگاه امير کبير(پلی تکنيک) است.

عبدی زمانی از اعضای ارشد جبهه ی مشارکت بود که پس از آزادی از زندان و به دنبال شکاف تحليلی عميقی که بين او و دوستان حزبی اش به وجود آمد از حزب مشارکت فاصله گرفت و در عين حال به يکی از جدی ترين منتقدين عملکرد اصلاح طلبان و محمد خاتمی تبديل شد او حتی پيش از آن و در سال ۸۰ با طرح دلايل ساختاری و کارکردی مخالف کانديداتوری خاتمی برای انتخابات رياست جمهوری بود و از سال ۸۱ نيز صراحتا تز خروج از حاکميت را مطرح می کرد، بسياری معتقدند خروج عبدی از مشارکت منجر به سقوط سطح تحليلهای اين حزب سياسی شد، عبدی که متولد اول تيرماه ۱۳۳۵ در محله ی دولاب و بزرگ شده ی نازی آباد است به همراه دوستان ديگرش نظير اکبر گنجی و سعيد حجاريان شرکت فعالی در مبارزات انقلابی دانشجويان مسلمان داشت و در سالهای دهه ی شصت نيز در مراکزی نظير دفتر نخست وزيری و دادستانی کل کشور مشاغلی -عمدتا پژوهشی- را بر عهده داشت، با اين حال عبدی دو دوره ی سخت زندان را نيز از سر گذرانيد يک بار در سال ۱۳۷۳ که سردبير روزنامه ی سلام بود به خاطر انتقاد از هاشمی رفسنجانی ۱۱ ماه را روانه ی زندان شد و يک بار هم در ارتباط با پرونده ی جنجالی معروف به پرونده ی نظر سنجی مدت دو سال را در زندان گذرانيد و نهايتا تبرئه شد، عبدی که زمانی روزنامه ی لوموند جريان ديدارش با «باری روزن»-آخرين وابسته ی فرهنگی سفارت آمريکا که توسط دانشجويان پيرو خط امام به گروگان گرفته شده بود- را به عنوان نمادی از آغاز عصر اصلاحات سياسی در ايران ارزيابی کرده بود، به دنبال وقايع روی داده در فرآيند بازداشت و محاکمه اش در ارتباط با پرونده ی موسسه ی آينده طی نامه ای سرگشاده چنين نوشت:

"کليه تعلق خاطرم را به حکومتی که سه دهه برايش فعاليت کردم از دست داده‌ام که ديگر بخواهم برای اصلاحش انتقاد کنم"

سوال‌: در کشوری زندگی می کنيم که پای دولت به همه حوزه ها گشوده است ،نهادهای مدنی شکل نگرفته اند،جامعه مدنی نحيف ولرزان است و حرکتهای مدنی نيز حتی در مسالمت آميزترين شکل شان نظير کمپين يک ميليون امضاء با محدوديت های شديد مواجه می شوند در چنين کشوری و درجامعه ای چنين \"شکل نيافته و توده وار\" از رسانه ای که می خواهد مدافع ارزشهای مدرن ودموکراتيک باشد چه انتظاری می توان داشت؟
پاسخ‌: شکل‌گيری ارزش‌های مدرن و دموکراتيک ناشی از تجربه زندگی صنعتی و جديد و ضرورت‌ها و الزامات آن است، اما رسانه‌ها به خودی خود موجد آنها نيستند، چه بسا در برخی از نظام‌های سياسی رسانه‌ها با قدرت زيادی ضد اين ارزش‌ها را تبليغ و ترويج می‌کنند و حتی به عقيده برخی، رسانه‌های جمعی يکی از ابزارهای ضروری برای ظهور فاشيسم و نازيسم و کمونيسم بوده و در غياب رسانه‌های مدرن، شکل‌گيری اين نظام‌ها تقريبا دور از ذهن می‌نمود.
اما اينترنت تا حدی متفاوت از رسانه‌های پيشين چون راديو و تلويزيون و مطبوعات است. رسانه مذکور می‌توانستند در انحصار گروه حاکم و قدرتمند درآمده و برای ترويج و اشاعه ارزش‌های مورد نظر آنها باشند، حتی اگر اين ارزش‌ها تناسبی با نيازهای انسان امروز نداشته باشد، سهل است که می‌توانست متضاد با اين نيازها هم باشد. اما در اينترنت از يک سو انحصار از ميان رفته است و از سوی ديگر افراد عادی و نه لزوماً صاحبان قدرت بازيگران عرصه آن هستند و جالب اينکه قدرتمندان يا در اين عرصه وارد نمی‌شوند، و يا اگر وارد شدند، سعی می‌کنند ردای قدرت را در آورند و از موضع مدنی‌تر سخن بگويند و با ديگران تعاملی عادی و نه از موضع قدرت داشته باشند. تجربه شخصی من در اين رسانه نشان داده است که اميد فراوانی به تأثيرگذاری اينترنت در شکل‌گيری و رشد ارزش‌های ضروری و دموکراتيک وجود دارد.

سوال‌: اصلی ترين هدف اعلام شده از سوی سايت بامداد در کنار اطلاع رسانی آزاد، \"تقويت عرصه ی عمومی، پيوستگی جنبشهای اجتماعی و گشودن فضای گفتگو بين جريانهای فکری ايران معاصر\" است به عنوان يک روشنفکر ارزيابی تان نسبت به چنين هدفی چيست؟ آيا اساسا يک رسانه را می توان در خدمت چنين هدفی قرار داد؟ از آنجايی که اين سايت به وسيله ی جمعی از فعالين جنبش دانشجويی اداره می شود به عقيده ی شما دانشجويان به طور عام و جنبش دانشجويی به طور خاص چه نقشی می توانند در گشودن عرصه ی عمومی، پيوستگی جنبشهای اجتماعی نظير زنان و کارگران و سامان دادن يک گفتگوی جمعی داشته باشند؟
پاسخ‌: بدون ترديد عرصه عمومی با وجود اينترنت تقويت می‌شود و هنگامی که وبلاگ‌ها و سايت‌ها به نهادی در اين عرصه تبديل شدند، چون وابستگی به نهاد قدرت ندارند و حيات و ممات آنها در دست قدرت نيست، لذا انتظار می‌رود که به نهادی پايدار در اين عرصه تبديل شوند و اين موجب تقويت عرصه عمومی است. اما اينکه اينترنت لزوماً پيوستگی ميان جنبش‌های اجتماعی و فضای گفتگو ميان جريان‌‌های معاصر را تقويت کند، شک و ترديد وجود دارد.
اينترنت صرفاً يک رسانه است، جنبش اجتماعی و حتی گفتگو نيازمند ميدان عمل اجتماعی نيز هست و در غياب چنين ميدان عملی چه بسا اينترنت واگرايی ميان اين جنبش‌ها را بيشتر کند. جنبش‌های قومی، زبانی، جنسيتی و... هر کدام در فضای اينترنت در حال شکل‌گيری هستند بدون آنکه ارتباط وثيقی با يکديگر داشته باشند، اين فقدان ارتباط نه به دليل فقدان راه ارتباطی است، که چنين راهی (اينترنت) وجود دارد. بلکه بيشتر ناشی از بی‌نيازی آنها از يکديگر به واسطه فقدان عمل اجتماعی مشترک است. بنابراين پيوستگی اجتماعی را بايد در ميدان عمل اجتماعی تجربه کرد و از طريق اين رسانه آن را هماهنگ و واجد مفهوم و اهداف و... مشترک نمود. بنابراين اينترنت را می‌توان و می‌بايد در خدمت اين هدف قرار داد، اما چنين کاری برای تحقق پيوستگی مذکور کافی نيست.

سوال‌: سايت بامداد بايد چگونه رسانه ای باشد تا عباس عبدی حداقل روزی يک بار مطالب آن را مرور کنند.
پاسخ‌: برای مرور روزانه هر سايت، به ناچار بايد وجه خبری آن قوی باشد، اما سايت‌های تحليلی حتی اگر هر روز هم مطلب و نوشته‌ای داشته باشند، سخت است که، خواننده را برای مطالعه هر روز مجبور به مطالعه خود کند، زيرا اينگونه مطالب ارزش مطالعه خود را با گذشت يک يا دو يا حتی چند روز از دست نمی‌دهند. در هر حال اميدوارم موفق باشيد.