ایران و عمان: میانجیگری سیاسی، سرمایه گذاری مشترک - خرید گاز، رادیو بین المللی فرانسه

دیدار سلطان قابوس پادشاه عمان از تهران، 35 سال پس از شرکت او در جشنهای شاهنشاهی ایران، نشانه تمایل فراوان دو کشور به ادامه و گسترش همکاری های دو جانبه بخصوص در زمینه توسعه انرژی و مسائل امنیت منطقه در حوزه خلیج فارس و دریای عمان است.

عمان بی تردید نزدیکترین همسایه جنوبی ایران در آبهای خلیج فارس بشمار میرود. قرار گرفتن در نزدیکی تنگه هرمز، امنیت آبراه استراتژیک خلیج فارس را با امنیت ملی عمان پیوند زده است. متقابلا، دفاع موثر ایران از سواحل خودی در منطقه و همچنین تنگه هرمز نیز که محل عبور 40 در صد از نفت صادراتی جهان است، در رابطه تنگاتنگ با متغیرهایی قرار دارد که پادشاهی عمان در ترکیب آنها موثر است.

از این جهت امنیت ملی دو کشور در آبهای خلیج فارس و دریای عمان میتواند بشدت تحت تاثیر همکاری های مشترک تهران و مسقط قرار گیرد. این وابستگی های مشترک موجب شد که ایران در نیمه دهه 60 ، بمنظور دفاع از تمامیت ارضی پادشاهی عمان به اعزام نیروهای نظامی به آن کشور برای جنگ علیه گروههای چریکی موسوم به ظفار اقدام نماید.

گروه یاد شده که از کمونیستهای متمایل به چین بحساب می آمدند پس از چند سال مقاوت در برابر نیروهای نظامی اعزامی ایران که تعدادی پرسنل نظامی بریتانیا نیز با آنها همکاری میکردند، شکست خورده و از میان رفتند.

سابقه همکاری های گذشته ایران و عمان در دوران رژیم پادشاهی، موجب شد که بعد از انقلاب رابطه دو کشور قطع و بطور موقت به تیرگی کشیده شود. چهار سال بعد از انقلاب سال 1357 ، روابط تهران و مسقط عادی شد و این روابط در دوران رییس جمهوری سابق ایران محمد خاتمی به حالت دو ستی متعارفی بازگشت.

علی رغم حضور عمان در پیمان همکاری های خلیج فارس، روابط پادشاهی عمان حتی در رابطه با جزایر سه گانه ایرانی ابو موسی و تنبهای بزرگ و کوچک که مورد ادعای امارات است، با سایر اعضاء اتحادیه یکسان نیست.

عمان بجای ارجاء موضوع به داوری نهاد های حقوقی بین المللی مانند دادگاه لاهه، از موضع ای ان و انجام گفتگوهای دو جانبه مابین ایران و امارات برای رفع اختلاف حمایت میکند. به این دلیل فارغ از نوع حکومت و رفتار های دولت وقت ایران در رابطه با مسائل جهانی و یا منطقه ای، اعتماد حاکم بر روابط دو کشور همواره خدشه ناپذیر مانده است.

نیاز های امنیتی متقابل و تاثیر پذیری مشترک از تغییر در جغرافیای منطقه، طی 10 سال گذشته با ورود عامل انرژی و امکان همکاری های مشترک در این بخش، توسعه هرچه همکاری های دو جانبه مابین تهران و مسقط را امکان پذیر تر از پیش ساخته است.

سلطان قابوس و لاریجانی

همزمان، عمان از روابط بسیار نزدیک با امریکا نیز برخوردار است. از این لحاظ نه تنها بعنوان کشوری که از تغییرات امنیتی در منطقه هرمز تاثیر خواهد گرفت، بلکه بعنوان دوست مشترک امریکا و ایران و کشوری که بطور یکسان از اعتماد کامل تهران و اشنگتن برخوردار است، نقش میانجیگری آرام پادشاهی عمان، میتواند به کاهش تنش در منطقه خلیج فارس یاری بدهد.

بر خلاف عربستان سعودی که در رقابت قدرت با ایران قرار دارد و یا امارات که با ایران دارای دعاوی حدود ملی است، عمان از همکاری صمیمانه و نزدیک با ایران استقبال میکند. حتی در مورد حوزه مشترک نفت ( هنگام) در آبهای جنوبی ایران نیز، برخلاف هفت همسایه دیگری که با آن کشور دارای حوزه های مشترک نفت و گاز است، عمان تا کنون دعوی خاصی را مطرح نکرده و آمادگی خود را برای همکاری جهت توسعه و سرمایه گذاری در آن حوزه را اعلام داشته است.

با توجه به نزدیکی زمان انقضاء مهلت تعیین شده امریکا و جامعه اروپا به ایران در میانه ماه سپتامبر، و امکان بحرانی شدن منطقه در صورت ادامه بی اعتنایی ایران برای بازگشت به میز مذاکره و گفتگو پیرامون برنامه های اتمی آن کشور، میانجیگری سلطان قابوس شاید در جهت تشویق تهران برای پاسخ گویی به غرب یقینا مورد توجه امریکا قرار گرفته است. به این دلیل حضور قابوس در تهران در شرایطی که بحران داخلی ایران به هیج وجه آرام نشده، میتواند توجیهی مهمتر از توسعه همکاری های دو جانبه دو کشور را در بر بگیرد.

حضور هیات بلند پایه همراهان سلطان قابوس که در آن مقامات درجه یک امنیتی، نفتی، خارجه و حتی پلیس آن کشور نیز حضور داشته اند، و همکاران نزدیک دربار قابوس، در سفر به تهران، نشانه اهمیت فراوان گفتگوهایی است که قابوس با مقامات ایران بخصوص علی خامنه ای بعمل آورده است.

در کنار انجام مذاکرات سیاسی و امنیتی با رهبران سیاسی و دولتی ایران که نتایج آن تا هفته های آینده روشن نخواهد شد، عمان برنامه های همکاری مشترک بخصوص در زمینه نفت و گاز و سرمایه گذاری در طرحهای دو جانبه را طی دیدار اخیر قابوس از تهران پیگیری کرده است.

دو کشور ایران و عمان از زمان دولت محمد خاتمی مذاکراتی را برای بهره برداری از یک منبع گازی در آبهای جنوب آغاز کرده اند. از این منبع که کیش نامیده میشود قرار است پس از بهره برداری روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز به عمان صادر شود.

بعلت نزدیکی منبع یاد شده به عمان هزینه نصب لوله، به طول 200 کیلومتر نسبتا ارزان و حتی تغذیه طرح تولید گاز مایه عمان نیز که هم اکنون در دست اجرا است از آن میسر و مقرون به صرفه میباشد. براساس مطالعات اولیه انجام شده، میزان حجم گاز در جای مخزن کیش معادل 48 تریلیون فوت مکعب و میزان گاز قابل برداشت آن معادل 36 تریلیون فوت مکعب است. همچنین حجم میعانات گازی در جای اولیه این میدان 514 میلیون بشکه و مقدار گاز قابل استحصال آن 360 میلیون فوت مکعب تخمین زده شده است.

عمان ظاهرا اعلام داشته که مایل و قادر به تامین تا حدود 12 میلیارد دلار سرمایه برای توسعه منابع گاز ایران در منطقه و بهره برداری از حوزه مشارک است. اگرچه عملی ساختن این حجم از سرمایه گذاری مشترک بخصوص با توجه به شرایط مالی امروز جهان و همچنین شرایط امنیتی منطقه تا حدود زیادی جاه طلبانه بنظر میرسد، در هر حال نشانه عزم دو کشور به تو سعه همکاری های دو جانبه است.

علاوه بر استفاده از تولیدات گاز ایران، عمان مایل است که در جهت تامین نیاز های خود از گاز ترکمنستان نیز بر خور دار شود. عنوان ساختن خرید گاز از ترکمنستان و در یافت حجم مساوی با آن از گاز ایران هم میتواند معامله ای مستقیم و هم سرپوشی برای فرار از تحریمهای مربوط به سرمایه گذاری خارجی در منابع نفت و گاز ایران تلقی شود

ایران دو ماه قبل اعلام داشت که با ترکمنستان برای افزایش حجم صادرات گاز آن کشور به توافق رسیده است. در حال حاظر ایران قادر به تامین نیاز های مصرف داخلی خود نیست و تنها زمانی قادر به صدور گاز به عمان خواهد شد که معادل حجم گاز صادراتی خود را از ترکمنستان دریافت کند.

بنظر میرسد روشن شدن تکلیف میانجیگری احتمالی سیاسی عمان در تهران در رابطه با امریکا و برنامه های اتمی جمهوری اسلامی و همچنین سرنوشت همکاری های امنیتی دو کشور به زمانی بسیار کمتر از به نتیجه رسیدن طرحهای همکاری اقتصادی و سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز نیازمند باشد.