۱۰۰ بازرگان همراه عبدالله گول در ايران چه می‌جويند؟ جواد طالعی

از تابستان سال گذشته، هنگامی که ترکيه در شورای امنيت سازمان ملل متحد به تحريم‌های تازه عليه ايران رأی منفی داد، سوء ظن غرب به اين کشور تشديد شده است. از آن زمان، غربی‌ها در مناسبات رهبران ترکيه با دولت احمدی‌نژاد يک اتحاد اسلامی می‌بينند

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

عبدالله گول رئيس جمهور و احمد داوداوغلو وزير خارجه ترکيه روز يکشنبه (۱۳ فوريه، ۲۴ بهمن) وارد تهران شدند. در اين سفر يک هيئت ۱۰۰ نفره از بازرگانان گول و داوداوغلو را همراهی می کنند. ترکيه بر اساس توافق های قبلی، قرار است حجم مبادلات بازرگانی خود با ايران را، ظرف ۵ سال آينده به سالانه ۳۰ ميليارد دلار برساند که سه برابر حجم فعلی (۱۰ ميليارد دلار) است. جهان غرب، از اين اقدام آنکارا خشمگين به نظر می رسد.

روزنامه آلمانی زوددويچه تسايتونگ، معاملات ترکيه با ايران را خطرناک توصيف می کند. اين روزنامه می نويسد:"آنکارا، خود را به تحريم هائی که شورای امنيت سازمان ملل متحد عليه ايران تصويب کرده پای بند است، اما تحريم های يکجانبه آمريکا و اتحاديه اروپا را نمی پذيرد. آنکارا به اين ترتيب يکبار ديگر خود را با اين خطر روبرو می کند که شرکای غربی آن را به عنوان يک متحد غيرقابل اعمتماد و شکننده تحريم ها بشناسند."

ترکيه به جای دوبی؟

مناسبات بازرگانی ميان تهران و آنکارا هميشه وجود داشته است. ترکيه نيازمند گاز ايران است. غير از ايران، اين تنها روسيه است که به ترکيه گاز می فرستد. اما ابعاد داد و ستدهای ترکيه با ايران، به تازگی بسيار وسيع شده است. ترکيه، اکنون به سمتی می رود که نقش محوری دوبی را در بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی پر کند.

"بايرام سينکايا" کارشناس سياسی مرکز مطالعات استراتژيک خاورميانه در آنکارا به زوددويچه تسايتونگ گفته است:"ديدار رئيس جمهور و وزيرخارجه ترکيه، نشانه ای از تغيير محور ايدئولوژيک ارزيابی خواهد شد. سياست ترکيه در برابر ايران، يک سياست پراگماتيستی است."

از تابستان سال گذشته، هنگامی که ترکيه در شورای امنيت سازمان ملل متحد به تحريم های تازه عليه ايران رای منفی داد، سوء ظن غرب به اين کشور تشديد شده است. از آن زمان، غربی ها در مناسبات رهبران ترکيه با دولت احمدی نژاد يک اتحاد اسلامی می بينند.

اما اسناد فاش شده در ويکی ليکس خلاف اين نظر را نشان می دهند. اين اسناد ثابت می کنند که ترکيه به شدت نگران اتمی شدن ايران است. در پس دوستی ظاهری، بی اعتمادی همچنان بر مناسبات دولت سنی آنکارا و حکومت شيعی تهران سايه افکن است.

رقابت بر سر نفوذ منطقه ای

با اين همه، چه چيزی باعث شده است که آنکارا مناسبات بازرگانی خود را به رغم تمايل متحدان غربی با تهران گسترش بدهد؟

"عمر تاسپينار" کارشناس ترکيه در موسسه بورکينگ به زوددويچه تسايتونگ گفته است: "ترکيه بر اين باور است که تحريم های اقتصادی عليه ايران موثر نخواهند بود. آنکارا حتی بيمناک آن است که تحريم ها اصولگرايان را تقويت کنند و به روند دستيبابی ايران به بمب اتمی سرعت ببخشند."

اسپينار، معتقد است که سياست ترکيه دو هدف را همزمان دنبال می کند: از يک سو می خواهد به هر قيمتی مانع تکرار ماجرای عراق شود، زيرا معتقد است تحريم ها می توانند به جنگ عليه ايران منتهی شوند، از سوی ديگر می کوشد نفوذ ايران را در منطقه محدود کند.

کارشناس موسسه بورکينگ عقيده دارد که ترکيه و ايران بيش از آن که شريک يکديگر باشند، دو رقيبی هستند که بر سر نفوذ بر فرم بندی جديد منطقه در برابر هم ايستاده اند.

سکوت اردوغان در برابر ديکتاتور ايران

سياستمداران ترکيه ادعا می کنند که در مذاکراتشان با تهران همواره پيام های غرب را منتقل کرده اند، اما به نتيجه ای نرسيده اند. اکثر ترک ها سياست تحريم غرب را رد می کنند، اما اين مخالفت مانع از آن نمی شود که به سياست رجب طيب اردوغان در برابر ايران اعتراض کنند. به نوشته زوددويچه تسايتونگ، هنگامی که اردوغان در جريان انقلاب مصر ديکتاتورهای منطقه را مورد انتقاد شديد قرار داد، بسياری از ترک ها اين پرسش را مطرح کردند که چرا او جرات نمی کند در برابر احمدی نژاد بی پرده حرف بزند؟

"طارق اگوزلو" کارشناس علوم سياسی ترکيه همين هفته در نشريه "زمان" که به دولت نزديک است نوشت:"هوشمندانه تر اين بود که دولت ترکيه به جای تلاش دائمی برای اثبات استقلال خود، سياست خاورميانه ای خود را با متحدان اروپائی خود هماهنگ می کرد. اين سياست سبب می شد که مخالفان ترکيه در اروپا نيز خاموش شوند."

طارق اگوزلو در اينجا به مسئله پيوستن ترکيه به اتحاديه اروپا اشاره دارد. دولت اسلامگرای ترکيه، از آغاز به دست گرفتن قدرت کوشيده است با اعمال اصلاحات اقتصادی، سياسی و حقوقی، راه ورود ترکيه را به اتحاديه اروپا هموار کند. اما بسياری از سياستمداران اروپائی، با اين امر مخالفند. آن ها معتقدند که ترکيه، در بسياری زمينه ها تا تامين پيش شرط های ورود به اتحاديه اروپا فاصله زيادی دارد. نزديکی به دولت خودکامه ايران، که با تقلب گسترده در انتخابات و سرکوب شديد مخالفان بر قدرت مانده است، موضع اين مخالفان را تقويت می کند.