رشد طلایی قیمت‌ها و ریشه‌های آن دلار، طلا را دست‌کاری می‌کند؟

فرارو - افزایش قیمت طلا در حالی صورت می‌گیرد که نرخ دلار در بازارهای آزاد با اختلاف صد تومان از نرخ رسمی آن پیشی گرفته است. هم‌زمان نرخ یورو نیز افزایش یافته است. اگرچه همه بر جدایی بازار ایران از بازارهای جهانی تاکید می‌کنند؛ اما با توجه به قابلیت تبدیل دلار و طلا به یکدیگر برخی گمانه‌هایی مبنی بر تاثیرگذاری نرخ ارز بر نوسان قیمت طلا داشته اند.

به گزارش فرارو؛ ترقی بهای طلا و نرخ یورو در بازارهای ایران موجب نگرانی کارشناسان و دست‌اندرکاران امر شده است. نرخ سکه‌های طرح قدیم و جدید هم‌چنان رو به افزایش است. آن گونه که خبرگزاری مهر می‌گوید قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح جدید از مرز ۴۰۰ هزار تومان گذشته، نیم سکه ۲۰۰ هزار تومان شده و ربع سکه نیز رکورد ۱۱۰ هزار تومان را درنوردیده است. البته هر گرم طلای زرد 18 عیار 39 هزار و 700 تومان و هر اونس طلا در بازارهای جهانی 1414 تومان گزارش شده است که نسبت به روزهای گذشته افزایش نشان می‌دهد.

همین امر سبب شد تا بانک مرکزی روز گذشته با صدور اطلاعیه‌ای نظر خود را درباره غیرتعادلی بودن بازار ابراز دارد و اعلام کند: «به منظور پاسخگویی به نیاز بازار طلا و ایجاد تعادل در معاملات، علاوه بر فروش سکه مطابق رویه معمول، فروش شمش طلا از طریق حراج حضوری در محل بانک کارگشایی انجام می‌شود».

احتمالاً ورود بانک مرکزی به بازار خواهد توانست بازار طلا را تا حدودی آرام کند؛ هر چند همه اذعان دارند که آرام‌بخش‌هایی که بانک مرکزی با برهم زدن نظم عرضه به بازار طلا تزریق می‌کند؛ نمی‌تواند به همان قدرتی باشد که به بازار ارز تزریق می‌شود. چرا که در بازار ارز بخش عمده‌ای از عرضه و تقاضا در اختیار بانک مرکزی است و وضعیت بازار تا حدود زیادی شبه‌انحصاری است.

اما این تلاطم‌ها باعث شده است تا کارشناسان در تکاپوی علت‌یابی و چاره‌جویی باشند. برخی از کارشناسان افزایش قیمت سکه و طلا را «حباب قیمتی» دانستند واستدلال آن‌ها نیز تفاوت قیمت رسمی ارز با قیمت بازار بوده است. این کارشناسان فروش قیمت ارز بازار به بهای رسمی را چاره مداوای این نوسان عنوان می‌کردند. این نظری است که فرید ضیاءالملکی، کارشناس بانکی ابراز می‌کند.

هم‌چنین خبرگزاری فارس می‌نویسد: «ثبات قیمت طلا در بازارهای خارجی و افزایش قیمت در بازارهای داخلی احتمال رشد کاذب قیمت طلا در داخل را افزایش می‌دهد اما درحالی که قیمت‌های داخلی همچنان رو به بالارفتن است محمد کشتی‌آرای نوسانات قیمت دلار و نفت را دلیل اصلی تغییرات قیمتی طلا در داخل می‌داند».

در این میان جمشید پژویان، رئیس شورای رقابت نظر دیگری ابراز می‌کند. وی رابطه بلندمدت قیمت نفت و دلار را تایید می‌کند و دلیل آن را نیز قابلیت تبدیل این دو به هم‌دیگر می‌داند و در عین حال ابراز می‌کند که قیمت طلا و دلار در بازار ایران مجزای از بازارهای جهانی حرکت می‌کند؛ اما با این حال باید توجه داشت که طلا و دلار در خارج از ایران قابلیت تبدیل به یکدیگر دارند و به همین دلیل است که قیمت این دو در بازار داخلی نیز باید متناسب با یکدیگر باشند.

وی از سویی دیگر به دست بالای بانک مرکزی در بازار ارزی اشاره می‌کند: «در صورتي كه قيمت دلار به ريال سنجيده شود بايد گفت كه اين رابطه در كشور كاملاً در اختيار دولت و بانك مركزي است چراكه بزرگترين عرضه‌كننده و متقاضي در بازار اين بانك است». پژویان این مسئله را نیز خاطر نشان می‌سازد که به وضعیت قیمت طلا نمی‌توان حباب قیمتی اطلاق کرد؛ چرا که حباب به معنای افزایش غیرواقعی قیمت است و در بورس کاربرد دارد؛ حال آن که در بازار طلا با افزایش موقتی قیمت مواجهیم.

پژویان پس از اشاره به اختلاف 100 تومانی قیمت دلار در بازار آزاد و بانک مرکزی که موجب ایجاد زمینه‌های رانت‌جویی و سواستفاده می‌گردد؛ کلیدی‌ترین نکته خود را بیان می‌کند: «قيمت نفت و طلا در بيرون از اقتصاد ايران تعيين مي‌شوند هر رويداد جهاني مي‌تواند اين قيمت‌ها را تغيير دهند. توان بانك مركزي براي كنترل دلار در طلا به همان مقدار كاربرد ندارد». واقعی ساختن نرخ دلار علاوه بر این که می‌تواند به مدیریت بازار طلا کند، مانع از شکل‌گیری بازار سیاه دلار و دو نرخی شدن ارز شود.

اما آیا قیمت دلار غیرواقعی است؟ مهم‌ترین استدلال بانک مرکزی برای واقعی بودن قیمت دلار، وضعیت تعادلی بازار ارز است: قیمت دلار، در شرایط برابری عرضه و تقاضا تعیین شده است؛ پس قیمت تعادلی است. اما حامد قدوسی نظر دیگری دارد، وی معتقد است تمام این تئوری تا جایی درست است که قیمت نفت وارد معادله نشده باشد. سعید لیلاز نیز می‌گوید که به کار بستن مدل عرضه و تقاضا تنها در صورتی کاربرد دارد؛ که شرایط بازار حاکم باشد. سعید لیلاز معتقد است بانک مرکزی، عرضه‌کننده مسلط بازار دلار است و به همین دلیل تعادلی بودن قیمت، استدلال مناسبی برای واقعی بودن آن نیست.

کارشناسان معتقدند سیستم مدیریت شناور، با توجه به شرایط بازار ارزی ایران، سیستم واقع‌گرایانه ‌ای نیست و دست کم بانک مرکزی باید سالانه نرخ رسمی نرخ دلار را متناسب با تورم افزایش دهد. با این حال نحوه تعیین نرخ دلار مسئله ساده‌ای نیست. یحیی آل اسحاق، چند ماه پیش در جلسه اتاق بازرگانی تهران گفت: «برای واقعی کردن نرخ ارز پیش از هر چیز باید جهت‌گیری اقتصاد کشور را مشخص کرد. اگر قرار است اقتصاد صادرات‌محور داشته باشیم حتما باید نرخ ارز را بالا برد تا صادرات کشور در بازار جهانی قدرت رقابت داشته باشد و اگر بنا بر توجه به مصرف‌کننده است و جهت‌گیری اقتصاد کشور رفاه عمومی و کنترل قیمت‌ها را هدف گرفته است، پس باید نرخ ارز را پایین آورد».