انتقال زندانيان سياسی زن از قرچک ورامين به زندان اوين، کميته گزارشگران حقوق بشر

کميته گزارشگران حقوق بشر- هشت تن از زندانيان سياسی زندان رجايی شهر کرج که ده روز پيش و در پی تصميم مسئولان قضايی به زندان قرچک ورامين منتقل شده بودند ساعت هفت و نيم صبح امروز به زندان اوين منتقل شده‌اند. شبنم مددزاده، مريم حاجی لويی، مريم اکبری منفرد، معصومه ياوری، کبری بنازاده، مطهره بهرامی، مهوش ثابت، فريبا کمال آبادی، زندانيان سياسی‌ای هستند که به اين زندان منتقل شده‌ بودند.

انتقال اين زندانيان سياسی زن به زندان قرچک ورامين و به دنبال آن انتشار اخباری مبنی بر وضع وخيم نگهداری زندانيان زن در زندان قرچک ورامين در دو هفته اخير موجی از نگرانی را در ميان خانواده‌های زندانيان و فعالان حقوق بشری ايجاد کرده بود. بر اساس اظهارات و مشاهدات خانوادهٔ زندانيان سياسی شرايط اين زندان به گونه‌ای بود که از آن به عنوان «کهريزک دوم» ياد کردند و به رغم انتقال زندانيان سياسی زن به اوين و تصميمات مبهم دستگاه قضايی در خصوص اين نقل و انتقالات، همچنان تعداد زيادی از زندانيان زن عادی در شرايطی نامناسب دوران حبس خود را در زندان قرچک ورامين سپری می‌کنند.

در عين حال چندی پيش غلامحسين اسماعيلی، رئيس سازمان زندان‌ها با اشاره به انتقال زندانيان زن استان تهران به زندان ورامين، اظهار داشت: «تمام زندانيان زن استان تهران در اين مجموعه نگهداری خواهند شد». وی در سخنانی که خبرگزاری فارس آن را انتشار داد مدعی شد: «زندان ورامين را از حدود ۲ سال قبل به طور کامل بازسازی کرديم تا به يک زندان نمونه از نظر فضا، بهداشت و طبقه‌بندی تبديل شود».

اين در حالی است که بر اساس گزارش‌های دريافتی از منابع موثق، ۲۲ تن از زندانيان سياسی زن زندان اوين نيز از هفتهٔ قبل به قرنطينهٔ بند متادون اين زندان منتقل شده اند و گمانه زنی‌ها حاکی از آن بود که در پی اعمال سياست جديد انتقال زندانيان، اين افراد نيز به زندان قرچک ورامين منتقل شوند اما همچنان اطلاعی از علت انتقال آنان به قرنطينه زندان اوين در دست نيست.

بهاره هدايت، نسرين ستوده، عاليه اقدام دوست، ليلا توسلی، عاطفه نبوی، مهديه گلرو، نازنين حسن نيا، هنگامه شهيدی، فاطمه درويش، پروين جواد‌زاده، هانيه فرشی شتربان، لادن مستوفی، شعله طائب، منيژه نصراللهی، صحبا رضوانی، سوسن تبيانيان، نازيلا دشتی، فرح واضحان، کفايت ملک محمدی، زهرا جباری و فاطمه خرم جو از جمله زندانيان سياسی زن اوين هستند که از مدتی پيش به قرنطينه زندان اوين منتقل شده و از تماس و ملاقات با خانواده های خود محروم شده و نگرانی های جدی در مورد وضعيت آنان وجود دارد.

توصيف شرايط زندان قرچک ورامين از زبان خانوادهٔ زندانيان

زندان قرچک ورامين متشکل از هفت سوله برای نگهداری از ۲۰۰۰ زندانی است. ساختمان اين سوله‌ها کاملا قديمی، با ديوارهای سيمانی، کف سنگ و سقف‌هايی از ايرانت است که فاصله بين سقف و ديوار، با شيشه‌های شکسته پوشانده شده و دقيقا فضای يک انبار ابتدايی را داراست. به محض ورود به حياط اين زندان بوی اصطبل قديمی و مرغداری به مشام می‌خورد. در هر سوله ۴ رديف تخت ۳ طبقه کنار ديوار‌ها قرار دارد و ۳ رديف تخت در وسط، سالن که به طور ميانگين ۳۰۰ نفر داخل هر سوله نگهداری می‌شوند. سقف تخت‌ها بسيار کوتاه است به طوری که زندانی قادر نيست روی تخت بنشيند و تنها می‌تواند روی تخت دراز بکشد. بين تخت‌ها فضايی برای ايستادن وجود ندارد و زندانيان در بيشتر ساعات روز روی تخت‌های خود مستقر هستند.

هر سوله در حالت ايده آل ظرفيت نگهداری حدود ۱۰۰ نفر را داراست. اين در حالی است که هم اکنون، در هر سوله حدود ۳۰۰ نفر نگهداری می‌شوند. دو سرويس بهداشتی، و دو حمام برای اين عده از زندانيان در نظر گرفته شده است. لازم به ذکر است که به دليل نبود حتی يک شير آب جداگانه زندانيان می‌بايست برای شستن ظروف و يا لباس‌های خود از همين سرويس‌های بهداشتی استفاده کنند. محدوديت سرويس بهداشتی باعث شده تا بسياری از زندانيان از محيط سوله و فضای بين تخت‌ها جهت قضای حاجت استفاده می‌کنند. فضای سوله به دليل نبود تهويه و شرايط اسفناک بهداشتی بيماری‌های جدی برای بسياری از ساکنان اين سوله‌ها به وجود آورده است.

آب آشاميدنی در اين زندان وجود ندارد و آب لوله کشی سرويس‌های بهداشتی آب شور و غيرقابل شرب است. روزانه دو بار آب جوش جهت نوشيدن چای ارائه می‌شود. که هميشه آب جوش کافی برای تمام زندانيان وجود ندارد و درگيری‌های بسياری جهت آب جوش به وجود می‌آيد در يکی از درگيری‌های اخير زندانيان ظرف آب جوش را به سمت عده‌ای پرتاب کرده‌اند. اين عده از زندانيان دچار جراحت جدی گرديده و کسانی نيز که از ديد مسئولين زندان مسئول اين درگيری شناخته شده‌اند، با «کشيدن ناخن» دست‌هايشان تنبيه شده‌اند.

سالن هواخوری برای زندانيان وجود ندارد و تنها محلی که زندانيان می‌توانند جهت هواخوری از آن استفاده کنند فضای بين سوله هاست که روزانه تنها يک يا دو ساعت باز است. در تمامی زندان‌ها از جمله اوين و رجايی شهر فروشگاهی جهت مايحتاج روزانه، اعم از خوراکی و بهداشتی تهيه گرديده که چنين چيزی در زندان قرچک ورامين وجود ندارد و هيچ گونه لوازم مورد نياز بهداشتی به زندانيان زن اين زندان ارائه نمی‌شود. وعده‌های غذايی زندانيان بسيار کم حجم است و غذا به مقدار کافی در اختيار زندانيان قرار نمی‌گيرد، تا جايی که بسياری از زندانيان بايد منتظر باقی ماندهٔ غذای ديگران باشند.

برخورد‌های نامتعارف، غير اخلاقی و بسيار خشن در مقابل زندانيان به امری معمول تبديل شده است. ورود گارد ضد شورش مرد با باتوم و حمله به زندانيان و ضرب شتم آن‌ها در سوله محل نگهداری آنان در اين زندان پديده‌ای عجيب و باور نکردنی ست که چندين بار از جمله هفته گذشته صورت گرفته است.

عدم رعايت هيچ يک از قوانين حقوق زندانيان، از جمله اصل تفکيک جرائم، تفکيک سنی، (با وجود نگهداری زندانيان از ۱۴ تا ۸۰ ساله)، را می‌توان به شرايط اسفناک ذکر شده اضافه نمود.

نقض قوانين داخلی و معاهدات بين المللی در نحوه نگهداری زندانيان

شرايط خطرناک و غير انسانی زندان قرچک ورامين، نمونهٔ آشکاری از نقض کليه استاندارد‌ها و تعهدات بين المللی در زمينه رفتار با زندانيان است. بر اساس قوانين و آيين نامه‌های اجرايی داخلی و نيز معاهدات بين المللی زندانيان بايد در شرايط مناسبی نگهداری شوند. مسئولان قضايی، خود در مصاحبه‌های متعدد تراکم جمعيت کيفری در زندان‌ها را در حد بحرانی و چندين برابر ظرفيت اصلی زندان‌ها توصيف کرده‌اند و همچنان گامی در جهت استيفای حقوق زندانيان برداشته نمی‌شود.

بر اساس آيين نامه نحوه تفکيک و طبقه بندی زندانيان مصوب ۹ آذرماه سال ۱۳۸۵، مقرر شده است که به منظور «حفظ حقوق و کرامت زندانيان و افزايش درجه امنيت آن‌ها اين آيين نامه ابلاغ شده و جداسازی و تفکيک زندانيان رعايت شود». براساس ماده يک اين آيين نامه «تفکيک و طبقه بندی عبارت است از جداسازی زندانيان از يکديگر در زندان وبازداشتگاه و يا مراکز اقدامات تامينی و تربيتی کشور از حيث جنس، سن، نوع جرم، وضعيت قضايی (متهم يا محکوم، وضعيت سلامتی)».

در همين آيين نامه، مواد ديگری از جمله مواد ۹۱ تا ۹۳ و همچنين مواد ۱۰۰ و ۱۰۸ تاکيد دارند که زندانيان می‌بايست از حقوق مناسب در زمينه فراهم کردن پوشاک مناسب، رفع نيازمندی‌های بهداشتی (به ويژه برای زنان) تهيه برنامه غذايی مناسب و آب آشاميدنی سالم برخوردار باشند و وضعيت اماکن زندان بايد به گونه‌ای باشد که شرايط بهداشتی برای زندانيان کاملا تامين شود.

همچنين بر اساس حداقل قواعد استاندارد در خصوص حقوق زندانيان مصوب سازمان ملل متحد مصوب ۳۰ آگوست ۱۹۵۵ که توسط کنگره اول سازمان ملل متحد جهت پيشگيری از جرايم و نيز نحوه رفتار با زندانيان و بزهکاران در ژنو پيشنهاد شده و توسط شورای اقتصادی و اجتماعی به تصويب رسيد، مقرر شده است که استانداردهای مشخص از نظر محل اقامت و استراحت زندانيان، نور، هوای تازه، تهويه هوا، تغذيه و آب آشاميدنی سالم و دسترسی بهداشتی و پزشکی، رعايت شوند.

اين در حالی است که بر اساس اظهارات خانواده‌های زندانيان، شرايط فيزيکی زندان قرچک ورامين و بسياری از زندان‌ها و بازداشتگاه‌های کشور، از جمله زندان کارون اهواز، زندان قزل حصار و رجايی شهر کرج از اين استاندارد‌ها فاصلهٔ زيادی دارد.

بر مبنای موارد ياد شده، شرايط زندان قرچک ورامين و زندانيانی که در اين مکان نگهداری می‌شوند مغاير با ميثاق‌های بين المللی و آيين نامه‌های داخلی است که سازمان زندان‌ها متعهد به اجرای آن است. از اين رو ضروری است که ناظران بين المللی سازمان ملل متحد و نهادهای حقوق بشری، ضمن واکنش به اين اقدام با اعزام گزارشگر ويژه به ايران، وضعيت زندان‌ها و رفتار با زندانيان را از نزديک مورد بررسی قرار دهند.