مهدی معتمدی مهر در گفتگو با فرزانه بذرپور: بازجوها جان اعضای نهضت را نشانه گرفته اند

جرس: مهدی معتمدی مهر از اعضای نهضت آزادی ايران است که يک حکم زندانِ در آستانه اجرا دارد و بعد از انتخابات سال ۸۸ نيز پروانه وکالتش از سوی مقامات امنيتی لغو شد. معتمدی مهر از ظلمی که بر اعضای سالخورده نهضت آزادی می رود گفته است و بنا بر قرائنی که ذکر کرده معتقد است که مسوولان امنيتی همان راه سعيد امامی را ادامه می دهند که سياست حذف منتقدان و روشنفکران داشت. معتمدی مهر می گويد بازجويان بارها گفته اند که نمی گذارند ابراهيم يزدی و محمد توسلی از زندان زنده بيرون بيايند.
گفتگوی جرس با معتمدی مهر در زير می آيد:

اخباری نگران کننده درباره تهديد به قتل مهندس توسلی در زندان منتشر شده است .اگر درباره آخرين شرايط مهندس توسلی در زندان اطلاعی داريد برای خوانندگان جرس بفرماييد؟
من مهندس توسلی را هفته آخر اسفند ماه سال گذشته در شب عروسی دخترشان ليلا که تنها ۴۸ ساعت مرخصی داشتند ديدم. در همان ملاقات متوجه شدم که ايشان بسيار وزن کم کردند و وقتی در آغوش کشيده بودمشان تمام استخوان هايش را حس ميکردم . وقتی از ايشان درباره احوال شان سوال کردم متوجه شدم بسيار تحت فشار هستند . من نميدانم خبری که منتشر شده چقدر موثق هست چون هنوز امکان ملاقات مجدد با مهندس نيست اما مطمئنم جان آقای توسلی حتما در خطر است.
من در نامه ای که به وزير اطلاعات نوشتم اشاره کردم که اين مامور امنيتی آرزوی مرگ اعضای نهضت آزادی را دارد و صريحا گفته بود من خواهان مرگ و نابودی اينها هستم . نمی دانم آيا ميشود اين سخن را شوخی يا غير جدی تلقی کرد يا نه اما اين را شهادت ميدهم و جز من هم کسانی هستند که اين حرف را شهادت دهند.
ماموران اطلاعات رسما گفته بودند که مهندس توسلی و ديگران بايد از اعتقادات و ارزش های خود دست بردارند يا اينکه ما کاری ميکنيم اينها از بين بروند. من نسبت به جان مهندس توسلی فارغ از اينکه خبر سايت کلمه از چه منبعی منتشر شده احساس خطر جدی ميکنم .

برای مهندس توسلی قرار وثيقه صادر شده بود. به لحاظ حقوقی نگه داشتن ايشان در زندان چه توجيهی دارد؟

نگه داشتن آقای مهندس توسلی حتی ثانيه ای در زندان برخلاف تمام مقرارت جمهوری اسلامی است. ايشان صراحتا توسط بازپرسی که قرار بازداشت شان را آبان ماه صادر کرده بود حکم آزادی گرفت و قرار وثيقه برايشان صادر شد اما بعد ماموران اطلاعات مانع آزادی آقای توسلی شدند و ادعا کردند که آقای توسلی به خاطر حکم سال ۸۰ در بازداشت می ماند.

سال ۸۰ در پی ماهها زندان و شکنجه جمعی از اعضای نهضت آزادی و فعالان ملی و مذهبی دادگاهی شدند و احکام بسيار سنگينی برايشان صادر شد که البته هيچ کدام به اجرا درنيامد و همه اعضا و فعالان به قرار وثيقه آزاد شدند. آيا دستگاه امنيتی بدون حکم قاضی و تنها درباره مهندس توسلی ميتواند درصدد اجرای اين حکم برآيد؟
اين پرونده و حکم سال ۸۰ مشمول مرور زمان شده است و اصولا براساس آيين کيفری صادر نشده است و ديگر اينکه هيچ کس درباره آن پرونده بازداشت نشده است . و سوم اينکه اگر ايشان بابت همان حکم بازداشت شدند نبايد بابت پرونده جديدی برای ايشان وثيقه صادر شود. چنانچه متهمی بنا بر چند جرم بازداشت شود و اگر بنا بر هر يک از جرم ها آزادی موقت يا به قرار کفالت يا وثيقه برای او صادر شود بنا بر رويه قضايی اينگونه است که برای فرد قرار وثيقه صادر کنند. بنابراين اينکه بگويند به اتهام ديگری بايد در زندان بماند کاملا غيرقانونی و برخلاف رويه قضايی است.
اين بيانگر تضاد و تفاوتی است که بين دستگاه اطلاعاتی و امنيتی کشور وجود دارد و متاسفانه نشان دهنده اين است که دستگاه قضايی کشور نسبت به وزارت اطلاعات که بايد عامل اجرای قوانين باشد در ضعف قرار دارد و ماموران امنيتی بر سيستم قضايی کشور رجحان و برتری دارند.

آقای دکتر يزدی دبيرکل نهضت آزادی حکم شان ابلاغ شده درحاليکه ۸ سال زندان با توجه به کهولت سن و شخصيت سياسی و بين المللی ايشان باعث حيرت و نگرانی بسياری در داخل و خارج از کشور شده است. آيا سخت گيری بر ايشان تحت فشار جريان خاصی صورت ميگيرد؟
آقای دکتر يزدی بيش از ۸۰ سال سن دارند. به عنوان يک حقوقدان عرض ميکنم که حتی در جرايمی عادی چون قتل و جرح رويه قضايی هيچوقت به اين شکل نبوده است. اينکه کسی با شرايط دکتر يزدی را به زندان ببرند آن هم با تمام اشکالاتی که برای اين دادرسی وجود داشته که حکم ظالمانه برايش صادر شده است کاملا غيرعادی است.
اصولا متهمان سياسی در جهان متهمان فاقد سوئ نيت خوانده ميشوند پس چگونه است که برای متهمی با اين وضعيت، متهمی که مشاور رهبری فقيدانقلاب بوده و يکی از محرکان و عاملان پيروزی انقلاب اسلامی بوده ، معاون و وزير امورخارجه اولين دولت پس انقلاب و نماينده مجلس شورای اسلامی بوده است چنين مورد ظلم و تعدی دستگاه حاکمه قرار گيرد.
آقای دکتر يزدی به شدت مريض هستند و من به صراحت ميگويم که مسئوليت بيماری آقای دکتر يزدی، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی است .
اقای دکتر يزدی در خرداد ماه ۸۸ يک هفته پيش از انتخابات رياست جمهوری با يک گروه کوهنوردی از الموت تا تنکابن پياده کوهنوردی کردند. يک مسير بسيار دشوار بوده که آقای دکتر يزدی در سلامت کامل طی کردند ، چه اتفاقی می تواند افتاده باشد که در فاصله کمتر از يکسال بعد و در دوران حبس و حصر دو سکته قبلی برايشان رخ ميدهد . الان آقای يزدی در وضعيتی هستند که گاه برای رسيدگی به کارهاشان در منزل دچار مشکلات جدی ميشوند هرچند به ظاهر حبس نيستند اما عملا در حصر خانگی هستند . اجازه پاسخگويی به تلفن يا امکان ديدار يا سفر ندارند و به شدت جسم رنجوری دارند. به هر نحوی اگر قرار باشد که اجرای حکم زندان برای ايشان صادر شود خطر حتمی جان شان را تهديد ميکند.

گفتيد ماموران امنيتی قصد جان اعضای نهضت دارند تا از عقيده شان روی برگردانند؟ چرا نسبت به نهضت اينچنين کينه وزری و دشمنی وجود دارد ؟
کاملا مشهود است که يک جريان بسيار افراطی به صورت معنادار اين خط را دنبال ميکند . دشمنی يک حکومت با يک حزب اپوزيسيون است، من اين دشمنی را تخاصم ميان جريان تماميت خواهی که از مشروطه به اين سو تحقق دموکراسی را به تاخير انداختند با انديشه ای که مويد دموکراسی است می دانم. نهضت ازادی ايران بيش از اينکه يک حزب باشد يک انديشه است و امروز به شاخصی برای دموکراسی در ايران تبديل شده است.
تمام مجامع بين المللی و حقوق بشری از سی سال پيش تا کنون هر گاه بخواهند برای سنجش ميزان دموکراسی در ايران حد و اندازه ای تعيين کنند از يک سو نگاه هاشان به وضعيت اعضای نهضت آزادی در کشور است و از سوی ديگر ميزان طرح و تحقق انديشه ای نهضت آزادی را شاخص و ميزانی برای دموکراسی و آزادی ايران درنظر ميگيرند .
ولی با توجه به سن و سال و وضعيت اعضای پيشکسوت نهضت آزادی بعيد می دانم که حتی خود مقامات وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی واهمه ای داشته باشند که اين افراد خواهان سهمی از حکومت هستند ضمن اينکه اعضای نهضت از دهه ۶۰ به اين سو گفته اند جنگ ما جنگ حجت است و نه جنگ قدرت و هيچ گاه سهمی از قدرت را مطالبه نکرده اند
اينکه اينها جان اعضای نهضت را نشانه گرفتند . اين سخنی است که ماموران اطلاعات به من يا ديگر اعضای نهضت گفتند و ما ميتوانيم شهادت دهيم . بازجو به صراحت به من گفت که ما شما را در شرايطی قرار ميدهيم که حاضر به خودکشی شويد.

آقای معتمدی مهر نامه شما به وزير اطلاعات در آذر ماه سال گذشته حاوی همين تهديدات بازجو مهدوی بود و موضوع تداوم خط سعيد امامی ها در وزارت اطلاعات را مطرح کرده بوديد . آيا هيچ پاسخ يا واکنشی پس از انتشار آن نامه از سوی مقامات دريافت کرديد؟
نه تنها پاسخی دريافت نکردم بلکه يکی از مقامات امنيتی با من تماس گرفت و به شکل تمسخر آميزی گفت که اين نامه منجر به ارتقای درجه بازجو شده است . در آن نامه من اشاره کردم که يک خط خطرناکی که بيانگر خط سعيد امامی هاست در وزارت اطلاعات شکل گرفته که به دنبال حذف فيزيکی مخالفان است. به نظر ميرسد اين انحرافی است که از خط جمهوری اسلامی و آرمان های ايران شکل ميگيرد وقتی بازجو نگرانيش اين است و اين ادعا را مطرح ميکند که اقای دکتر يزدی از سوی کارتر ماموريت داشته که اقای خمينی را به پاريس ببرد جز اينکه اصالت انقلاب را زير سوال ببرد چه قصد ديگری دارد. معاندان و سطنت طلبان پيش تر اين ادعاها را مطرح کردند اما اينبار حرف از سوی يک مقام امنيتی صورت ميگيرد.
من اين سخن را ساده نمی بينم . نگرانی و پيگيری اين بازجو به نقش دکتر يزدی در اعدام تيمسار رحيمی چه بوده است در حاليکه اين موضوع بارها از طرف دکتر يزدی و من براساس اسناد توضيح داده شده است . متاسفانه نه تنها به اين موضوع اشاره نشد بلکه رفتارهای شخصی و بروز کينه ورزی های شخصی بسيار برجسته تر شده است.

صدور احکام سنگين ، برخوردهای فيزيکی و تهديد اعضا و خانواده های نهضت آزادی عليرغم توقف فعاليت تشکيلاتی نهضت ادامه دارد . هدف از اين فشارها مقابله با خط فکری و انديشه نهضت است؟
دو وجه دارد . يک جدال بين انديشه ای که مخالف دموکراسی است با انديشه ای که مويد دموکراسی است . نهضت دموکراسی را به عنوان يک ضرورت برای جامعه ايران ميشناسد.
شخصی که از سال ۸۸ به عنوان سرتيم پرونده نهضت آزادی در وزارت اطلاعات خود را معرفی کرد ادعا کرد ميتواند با افزايش فشار ها نهضت را از تکاپو بازدارد . اگر چه به لحاظ تشکيلاتی ما امکان تشکيل جلسات نداشتيم اما انها بيش از پيش ميديدند که انديشه ای که نهضت آزادی در طی ۴۸ سال، پيش از انقلاب و پس از آن، پيگير ان انديشه بود در جامعه ايران به شدت در حال رشد است . اينها تصور ميکنند با فشار بر روی اقايان توسلی و يزدی که به عنوان شاخص و ميزان نهضت تلقی ميشوند و پيشکسوت هستند ميتوانند اعتبار اين انديشه را در جامعه ساقط کنند ولی به زودی متوجه شدند که نه تنها اعضای پيشکسوت بلکه درباره جوانان و افراد بسيار کم سابقه تر نهضت نيز نتوانستند حتی کوچکترين خدشه ای به پايداری شان وارد کنند . مسئله ای که نسبت به جان آقای توسلی بيمناک هستيم اين است که ماموران وزارت اطلاعات شرط آزادی مهندس توسلی را استعفا از نهضت آزادی و انجام مصاحبه عنوان کردند در حاليکه ميدانند که مهندس چينن کاری نخواهد کرد همين نشان ميدهد که جان مهندس را هدف گرفته اند.

در مقطع حساس به لحاظ بين المللی هستيم و مذاکرات سرنوشت ساز اتمی در جريان است . با توجه به اين سخن شما که يکی از ميزان های سنجش حقوق بشر در ايران شرايط نهضت آزادی است، آيا اجرای احکام زندان برای اعضای پيشکسوت نهضت آزادی برای تحت الشعاع قرار دادن روند اين مذاکرات صورت گرفته است؟
به نظر من اين نشان دهنده شکافی است که در ميان مقامات جمهوری اسلامی در مواجهه با مسائل است . بخش خِرد گرای جمهوری اسلامی در صدد حل مسائل داخل و خارج از کشور هستند . اما جريانی مقاومت ميکند . من اين را صراحتا عرض ميکنم . آن جريانی که پيگير انجام مذاکرات در بغداد به جای استانبول است و همان جريانی که يک سفر بدون توجيه منطقی و ديپلماتيک به جزيره ابوموسی را فراهم ميکند ، همان جريان امروز ميخواهد با اجرای احکام زندان برای فعالان سياسی و اپوزيسيون نه تنها مسائل جمهوری اسلامی با دنيا حل نشود بلکه در داخل هم مشکلات ادامه داشته باشد. اين جريان همين فشار را به نهضت هم وارد ميکند . وضعيت بين المللی ايران بدون توجه به وضعيت حقوق بشر ايران غير قابل حل است.
بخش هايی از نظام جمهوری اسلامی می خواهند اين مناقشات را حل کنند و حتی المقدور در سطحی بدون درگيری تنزل دهند . اما در مقابل جريانی به دنبال افزايش اين تنش هاست و بيش از آنکه نسبت به جان دکتر يزدی و مهندس توسلی نگران باشيم به عواقب و پيامدهايی که چنين رويکردی ميتواند بر موقعيت ايران در سطح جهان وارد کند نگران هستيم .

اين جريانی که به دنبال تنش زايی در روند مذاکرات هسته ای است آيا توانسته بر رهبری و کادر اصلی تصميم گيری تاثيرگذار باشد؟
چه بسا شخص رهبری اگر در وضعيت برخورداری طبيعی از مشاوره هايی که به ايشان ميشود قرار داشتند قاعدتا در خصوص کاهش سطح اين تنش ها فعاليت ميکردند . نگاه رهبری درعرصه بين المللی اين است که خواهان کاهش تنش ها هستند اما در صحنه داخلی به نظر ميرسد دست هايی در کار هستند که رهبری خواسته يا ناخواسته نمی توانند مانع عواملی شود که در افزايش ميزان تنش زايی موثر هستند .

علاوه بر مهندس توسلی چهار تن ديگر از اعضای نهضت آزادی آقايان فريد طاهری ، امير خرم ، محسن محققی و عماد بهاور در زندان هستند و از اين ميان عماد بهاور بيش از دو سال و نيم بدون مرخصی محبوس است . ممکن است درباره وضعيت رئيس شاخه جوانان نهضت آزادی بفرماييد؟
اقای بهاور جوانی سی و دو ساله است که در زمان بازداشت سی سال بيشتر نداشتند . ايشان هيچوقت خارج از چهارچوب قانون و روش های قانونی هيچگونه فعاليتی نداشتند . مقالات ايشان مويد نگاه او هست اما تلاشی وجود داشت که بدون توجيه منطقی و امنيتی فشار مضاعفی بر ايشان وارد شود . عماد بهاور بيش از دو سال و نيم هست که به صورت ممتد در زندان به سر ميبرد و پيش از آن هم ۴ مرتبه بازداشت شده بود که هر بار يکماه و نيم در زندان بود . دست هايی در کار هستند که فشاری مضاعف بر ايشان وارد کنند .

اين فشار مضاعف به رئيس شاخه جوانان به قصد مقطوع النسل کردن نهضت آزادی است ؟
اين فشار دو وجه دارد . اينها به خوبی ميدانند که نهضت آزادی ريشه هايی دارد که قابل کندن نيستند . دکتر يزدی مهندس توسلی مرحوم طالقانی دکتر سحابی و ديگران همگی با ريشه های اين جريان ۵۰ ساله اند و فکر ميکنند با زدن شاخه های نهضت ميتوانند عمر نهضت و انديشه آن را کوتاه کنند .
دليل دوم اينکه بخشی از نظام جمهوری اسلامی خواهان اين بوده که به اعضای جوان نهضت فشار وارد کنند تا در آنها نوعی راديکاليسم و خروج از روش های قانونی و قانون گريزی را رواج دهد اما صراحتا اعلام ميکنم که تا لحظه ای که زنده باشيم چه عماد و چه ديگران هيچوقت از روش هايی که در تجربه تاريخی ايران موثر و درست شناخته شدند سر باز نخواهيم زد.

اين بنيان انديشه نهضت آزادی را برای خوانندگان جرس توصيف ميکنيد؟
. انديشه ای که نهضت پيگير آن بوده انديشه ميانه روی ، اعتدال و توسعه پايدار بوده است و آنچه در قالب اصلاحات و تغييرات تدريجی ممکن بوده است مورد نظر نهضت است. ما به توسعه متوازن و تغييرات تدريجی به عنوان شيوه راهبردی اعتقاد داريم و باور داريم نحوه خروج از بن بست کنونی و انسداد و استبداد داخلی بدون در نظر گرفتن شيوه و با نحوه خروج از آن ممکن نخواهد بود . چنانچه بخواهيم روش های تند و شاختارشکنانه را تجويز کنيم ممکن است نسبت به از بين بردن حکومت موفق شويم اما در از بين بردن استبداد موفق نخواهيم بود.

در آستانه پنجاه و يکمين سال تاسيس نهضت آزادی ايران قرار داريم . پايگاه اجتماعی حزب متبوع تان را در ارزيابی تحقق اهداف و ارزش ها چگونه می بينيد؟
انديشه ای که نهضت آزادی ايران پيشرو در طرح آن بوده است مانند تغييرات تدريجی و گام به گام و اولويت آزادی و دموکراسی بر هر ارزش و آرمان ديگر نشاندهنده اين است که اين مطالبات و آرمان ها به ارزش های اوليه و مطالبات جدی تمام مردم ايران تبديل شده است .
نهضت آزادی ايران در مرامنامه و اساسنامه خود اعلام کرده که کرامت انسانی پايه فعاليت سياسی و بينش مذهبی و ملی اين حزب بوده است
امرور ملت ايران فارغ از هر انديشه سياسی و مذهبی نسبت به کرامات خود بسيار جدی هستند و اين را بر هر مسئله ديگری اولويت ميدهند من تصورم بر اين است که نهضت آزادی با همه فراز و فرود ها و سختی هايی که داشته و الان هم بی سابقه نيست در دستيابی به آرمان ها و طرح آنها در حوزه عمومی و کلان ملت ايران و جهان موفق بوده است.