مسئله سوریه؛‌ مانع روابط ایران و مصر، گفتگوی دیپلماسی ایرانی با دکتر صادق زیباکلام

دیپلماسی ایرانی - با پیروزی انقلاب مردم مصر و سپس واگذاری قدرت به محمد مرسی که یکی از اعضای اخوان المسلمین مصر می باشد، خیلی ها انتظار داشتند روابط ایران و مصر که با پیروزی انقلاب اسلامی قطع شده بود رو به بهبودی گذارده و روابط دیپلماتیک از سر گرفته شود. اما تا این لحظه و با گذشت چند ماه از ریاست جمهوری مرسی این مسئله هنوز به وقوع نپیوسته است. در این راستا برخی حضور مرسی در تهران برای شرکت در اجلاس سران عدم تعهد را گامی رو به جلو در جهت ایجاد روابط میان ایران و مصر عنوان کرده اند. در این رابطه با دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل سیاسی گفتگو کرده ایم که متن آن در ذیل می آید.

به نظر جنابعالی آیا حضور آقای مرسی در تهران برای شرکت در اجلاس عدم تعهد می تواند به معنای اهمیت ایران در نظر ایشان باشد و آیا این حضور می تواند موجب تحول در روابط ایران و مصر شود؟

من معتقدم خیلی زود است که ما به واسطه حضور آقای مرسی در تهران به این جمع بندی و نتیجه گیری برسیم که حکومت جدیدی که در مصر به دنبال حرکت گسترده مردمی آن ظرف یک و سال و نیم گذشته انتخاب شده و به قدرت رسیده، نگاه بسیار مثبتی به ایران دارد و دست دوستی و مودت به سوی ایران دراز کرده است و لذا فکر می کنم اگر با قدری احتیاط حرکت کنیم به صواب نزدیکتر باشد. زیرا من معتقدم محمد مرسی و جریان اخوان المسلمینی که در مصر به قدرت رسیده و مرسی نماینده این جریان می باشد؛ اگرچه عمیقا اسلامگرا هستند و اعتقادات بنیادی مذهبی دارند؛ اما بسیاری از دیدگاهها و تفکرات اخوان المسلمین با حاکمیت جمهوری اسلامی ایران همخوانی ندارد.

اسلامگرایان مصر به دنبال شعارهای رادیکالی که در ایران وجود دارد نبودند. آنها موافق شعارهای ضدغربی و رویکرد آمریکاستیزی ما و اینکه ما شعار می دهیم که می خواهیم اسرائیل را نابود کنیم و اسرائیل باید از صحنه روزگار محو شود، نیستند. آنها ظرف یک سال و نیم گذشته هیچگاه در برابر سفارت آمریکا تظاهرات نکردند و پرچم این کشور را به آتش نکشیدند.

به علاوه جدا از نگاه آنها به خیلی از مسائل بین المللی، اخوان المسلمین در خصوص رعایت حقوق بشر و مسائلی مانند دموکراسی، آزادی بیان، آزادی قلم و انتخابات آزاد تفاوت های چشمگیری با ما دارند. من معتقدم اخوان المسلمین مصر بیش از آنکه به جمهوری اسلامی ایران نزدیک باشد به ترکیه و نوع اسلامی که در این کشور و در مالزی و اندونزی بر سر کار است نزدیک است.

بنابراین حتی اگر مرسی در تهران جملات و بیانات مودت آمیزی هم اظهار کند و بگوید مصر مایل است با ایران روابط بسیار صمیمانه و نزدیکی داشته باشد و آمدنش به تهران فصل نوینی در رابطه میان ایران و مصر رقم زده است؛ به این معنا نیست که اخوان المسلمین و حکومت جدید مصر به تفکرات ما در عرصه بین الملل نزدیک هستند.

ما نباید فراموش کنیم اولین و مهمترین شخصیت بین المللی که بعد از انتخابات ریاست جمهوری مصر به قاهره رفت، خانم هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا بود. ما نباید فراموش کنیم در مصر که بعد از چهل سال برای اولین بار یک رئیس جمهور انتخابی به قدرت رسیده بود، اولین جایی که محمد مرسی به عنوان رئیس جمهور جدید مصر به آنجا سفر کرد عربستان سعودی بود و نباید فراموش کنیم که ایشان عن قریب برای دیداری رسمی عازم آمریکا می باشد.

مجموعه این مسائل باعث می شود که من خیلی حسابی برای حضور مرسی در تهران و شرکت در اجلاس غیرمتعهدها باز نکنم و آن را علامت و نشانه ای از فصل جدیدی در روابط میان ایران و مصر ندانم.

منتهی ایران برای آنکه حداکثر بهره برداری و تبلیغات را از حضور ایشان در تهران داشته باشد، چنین نشان می دهد که حضور مرسی در ایران به دلیل اهمیتی بوده که وی برای ایران قائل بوده است.

لذا من خیلی افق را در ارتباط با آینده روابط میان تهران و قاهره روشن نمی بینم. البته این موضوع طبیعی است که نباید تصور کنیم روابط ما با مصر همچون دوران حسنی مبارک تیره وتار خواهد بود. ولی در عین حال باید اشاره کرد که درست است که روابط ایران و مصر تیره و تار نخواهد بود، اما با آن روابط نزدیکی که به خصوص در ایران از آن نام برده می شود خیلی فاصله داریم.

محمد مرسی اخیرا تاکید کرده زمان رفتن بشار اسد فرا رسیده و همپیمانان وی باید برای کنار رفتن او از قدرت کمک کنند. با توجه به موضع مخالف ایران در این رابطه، جنابعالی تاثیر مسئله سوریه در روابط ایران و مصر را چطور ارزیابی می کنید؟

به نظر من هیچ راه حل و فرمولی که در برگیرنده حضور آقای بشار اسد در آینده سیاسی سوریه باشد وجود ندارد. مسئله سوریه مانعی جدی بین تواقفات آتی ما با مصر خواهد بود. زیرا اخوان المسلمین مصر با اخوان المسلمین سوریه تفاوتی ندارند. شما چطور از آقای مرسی و اخوان المسلمین مصر انتظار دارید که به خاطر حکومت سکولار و بعثی بشار اسد به مردم سوریه و جریان اسلامگرا و اخوان المسلمین سوریه پشت کنند.

بنابراین جدا از مشکلات و مسائل دیگر متاسفانه اختلافی که در موضع گیری بین ما و مصری ها در مسئله سوریه وجود دارد نیز عامل دیگری می شود به اینکه روابط ایران و مصر در آینده ای نزدیک عادی، صمیمی و گرم نشود.

با توجه به سفر مرسی به چین و سفر ایشان به آمریکا در آینده ای نزدیک، جنابعالی رویکرد مرسی در سیاست خارجی را چطور ارزیابی می کنید؟

من معتقدم رویکرد مرسی در سیاست خارجی، رویکردی پراگماتیستی است. ایشان به چین سفر کرد تا رهبران چین را مجاب و قانع کند که بیش از این از بشار اسد حمایت نکنند و سپس به آمریکا سفر خواهد کرد، زیرا همانطور که گفتم جریان اصلی اسلامگرا در مصر که اخوان المسلمین باشد بر خلاف ایران دعوا و مناقشه و تضادی با آمریکا ندارند.