گزارش کنفرانس تبعيض تحصيلی و تفکيک جنسيتی در دانشگاه های ايران در واشنگتن (با عکس و ويدئو)

شنبه شب سوم نوامبر به همت ‪"‬کميته همبستگی با خواست های دموکراتيک مردم ايران‪"‬ در واشنگتن دی سی ، کنفرانسی با عنوان ‪"‬بررسی تبعيض های آموزشی و تفکيک جنسيتی در دانشگاههای حمهوری اسلامی ايران‪"‬ در دانشگاه جورج واشنگتن برگزار شد.در اين کنفرانس مهرانگيز کار، نسيم سرابندی، تارا سپهری فر و آيدا سعادت به ايراد سخنرانی پرداختند و شيرين عبادی نيز به اين کنفرانس پيام ويدئويی خود را ارسال کرد . در فيلمی که به سفارش کميته همبستگی با خواست های دموکراتيک مردم ايران و با همکاری زنان تی وی با اجرای آيدا قجر تدوين شده بود، محبوبه عباسقلی زاده، علی افشاری، مهدی عربشاهی، فريبا داودی مهاجر، منصوره شجاعی، سجاد ويس مرادی و آيدا سعادت هر يک از زاويه ای به چرايی و چگونگی بحث تفکيک جنسيتی و همچنين تبعيض های جنسيتی در دانشگاه های ايران پرداختند.

محبوبه عباسقلی زاده، فعال حقوق زنان و مدير ‪"‬زنان تی.وی‪"‬ در اين پيام تصويری بيان داشت که محدوديت در امر آموزش موجبات کم رنگ شدن خودمختاری زنان را فراهم ميسازد. او اشاره کرد همانگونه که مسٔله تحصيلات و آموزش باعث بالارفتن عامليت زنان در دو دهه گذشته شد به همان ميزان مسٔله محدوديت آموزش باعث ميشود که خودمختاری زنان نسبت به شرايطشان پايين تر بيايد.

اين فعال حقوق زنان از دانشگاه به عنوان يک عرصه اجتماعی ياد نام برد که در کنار عوامل ديگر باعث شده است که زنان بتوانند عامليت خود را به منصه ظهور برسانند و از همين رو رژيم جمهوری اسلامی با تفکيک جنسيتی در دانشگاه ها به دنبال مهار اين عرصه است.

علی افشاری کنشگر سياسی و فعال سابق دانشجويی در اين کنفرانس بر روی ايدئولوژی و نوع نگاه حکومت بر ‪"زنان"‬ تاکيد کرد و آن را مهمترين عاملی دانست که باعث ميشود حکومت به سمت محدودکردن حضور زنان در دانشگاهها گام بردارد.افشاری ديدگاههای سنتی و واپسگرايانه را ديدگاهی دانست که حضور اجتماعی زنان را غير از چارچوب هايی که خودش تعيين ميکند برنميتابد و جايگاه اصلی زن را در خانه ميداند.

اين کنشگر سياسی افزايش تحصيلات جامعه زنان پس از پيروزی انقلاب اسلامی را در تقاضای امروز برای عدالت جنسيتی و حقوق زنان موثر دانست و همچنين افزايش زنان تحصيلکرده و همچنين احساس خطری که از اين بايت روحانيت سنتی دچار آن شده است را دو عاملی شناخت که حاکميت تلاش دارد با راهاندازی تفکيک جنسيتی بر آن فايق آيد.او متذکر شد از آنجا که فقه سنتی و يا اسلام فقاهتی مبنای ايدئولوژيک حکومت را تشکيل ميدهد که ولايت فقيه مهمترين رکن آن است، حکومت به قصد جلوگيری از تزلزل اين مبانی قصد کرده که جلوی رشد تحصيلات در جامعه زنان را بگيرد.

مهدی عربشاهی فعال دانشجويی ديگر شرکت کننده در اين کنفرانس بود که از طريق ويدئو پيام خود را برای اين نشست ارسال کرد.او اذعان کرد اين سياست تفکيک جنسيتی که احمدی نژاد و مجموعه حاکميت در اين سالها با تمام توان پيگيری کرده مخالفت های زيادی را در بين دانشجويان و کارشناسان جامعه برانگيخته است.او سپس به تاثيراتی که دانشگاه های تکجنسيتی بر دانشجويان پسر گذاشته است اشاره کرد و يادآور شد دخترها و پسرها در جامعه ايران چندان فرصت تجربه اندوزی و زندگی در کنار يکديگر را ندارند و اين تجربه در دانشگاه به دست ميآمده و تک جنسيتی شدن دانشگاه ها از شکل گيری نگاه سالم تر به مسئله جنسيت و زن جلوگيری ميکند و در نتيجه روزبه روز با جامعه ای مواجه خواهيم بود که نگاهش به زن بيمارتر خواهد بود. اين فعال دانشجويی سپس به مقايسه شرايط دانشگاه های ايران با خارج کشور از اين حيث پرداخت.

منصوره شجاعی فعال حقوق زنان نيز با پيام ويدئويی در اين کنفرانس شرکت داشت. او گفت بذر اين تبعيض و تفکيک جنسيتی از زمانی ريخته شد که استادان زن و دانشجويان دختر به واسطه بی حجاب بودن و به دلايل ديگر گزينش و اخراج شدند و به دليل سلطه سيستم امنيتی حاکم بر نظام آموزش اين گزينش ها ادامه داشته است.

شجاعی ارتقای سطح سواد و آگاهی و آموزش را به عنوان عوامی نام برد که به تقويت جنبش زنان کمک ميکند. ورود زنان به عرصه دانشگاه به آنها نشان ميدهد که مطالبات جنبش زنان با آنها يکی است و کسانی که اقدام به تفکيک جنسيتی و سهميه بندی جنسيتی در دانشگاه ها کرده اند به اين موضوع به خوبی پی برده اند. اين فعال حقوق زنان همزمانی مسئله تفکيک چنسيتی در دانشگاه ها با سياست های ازدياد جمعيت مطرح شده از جانب حکومت را بی دليل ندانست و هدف حکومت را اين عنوان کرد که زن ها را در خانه نگه دارند و به بچه دار شدن تشويق کنند.

سجاد ويس مرادی ديگر شرکت کننده در اين کنفرانس که خود فعال دانشجويی است آغاز ايده تفکيک جنسيتی در دانشگاه های ايران را از همان سال های اوليه پس از پيروزی انقلاب اسلامی دانست و به شکل گيری دانشگاه های تک جنسيتی همچون دانشگاه الزهرا برای دختران و دانشگاه امام صادق برای پسران اشاره کرد. او گفت به قدرت رسيدن احمدی نژاد در سال ۸۴ نقطه شتاب دهنده به اين سياست بوده است.

ويس مرادی سپس به ديدار کامران دانشجو و مصباح يزدی اشاره کرد که در آن دانشجو قول پيگيری طرح اسلامی کردن دانشگاه ها را مطرح کرده بود و عنوان کرد که بعد از آن شاهد اوج گيری اين روند بوده ايم به طوری که امسال در بيش از ۶۰ دانشگاه کشور نزديک به ۶۰۰ کد رشته دانشگاهی بين دانشجويان دختر و پسر تفکيک شده اند.

آيدا سعادت فعال حقوق زنان که مجری گری اين کنفرانس را نيز بر عهده داشت يادآور شد که دانشگاه تک جنسيتی روی ديگر سکه يک بام و دو هوای مقامات جمهوری اسلامی است که از سويی شعارهای بی پايه ای در مورد کرامت زن سر ميدهند و از سوی ديگر بدشان نميآيد که با تفکيک جنسيتی و سياست سهميه بندی رشته های تحصيلی، زنان را به صورت کلی از عرصه های اجتماعی حذف کنند. او تفکيک جنسيتی را با نگاه اسلام سنتی و اسلام سياسی که تحصيل را برای زنان عيب ميداند منطبق دانست.نگاهی که زن را در حالت شعاری زينت گر خانه مرد معرفی ميکند و در راه مشارکت زنان در فضای اجتماعی سنگ اندازی ميکند.

ديگر شرکت کننده در اين کنفرانس که از طريق ويدئو سخن گفت فريبا داودی مهاجر فعال حقوق زنان و روزنامه نگار بود.

او گفت: حکومت جمهوری اسلامی قطعا با اعمال چنين سياست هايی ميخواهد که مشارکت علمی و اجتماعی زنان را کاهش دهد. او ادامه داد که اين مهم نيست جمهوری اسلامی به دنبال چه چيزی است. اگر چه اين سياست ها ميتواند تاثيرگذار هم باشد اما اين مهم است که ما چه ميخواهيم.اين مهم است که زنان و دختران ايرانی چه ميخواهند. تاريخ نشان داده که زنان و دختران ايرانی از ميان همه اين مشکلات و سختی ها توانسته اند عبور کنند.

پس از اين بيانيه ‪"‬کميته همبستگی با خواست های دموکراتيک مردم ايران‪"‬ توسط سارا سهرابی خوانده شد.

در بخشی از اين بيانيه آمده است:
‪"‬واقعيت اين است که سياست های کلان مديريتی- آموزشی جمهوری اسلامی ، مانند ساير عرصه های اجتماعی ، بر پايه های اولا : اقتصاد نفتی- رانتی و فساد همزاد آن ، و دوما: سيستم ارزشی واپس گرا و خرافی قرار دارد که با مشکلات جدی برای اجرا در قرن بيست و يکم روبرو شده است. مبنای فکری - اعتقادی جمهوری اسلامی در ارتباط با زنان نيز بر تبعيض جنسيتی و مردسالاری استوار است و تلاش و تبليغ پر هزينه آنها برای جا انداختن و همگانی کردن الگو و تصور خود از زن به عنوان " زن خانه دار" در مقابل واقعيت های دنيای مدرن نتيجه ای به بار نياورده است. در اين زمينه بايد از مبارزات و تلاش های پيگير زنان ايران در ۳۳ سال گذشته برای پاسداری از دستاوردهای تاريخی- فرهنگی خود ياد کرد و آن را ارج گذاشت.
نسبت ۶۰ درصدی زنان در دانشگاه ها و موفقيت آنها در رشته های "مردانه" و ورودشان به بازار کار، برای حکومت درد سر ساز شده است و به نظر ميرسد چاره کار را در روانه کردن دختران از دانشگاه به خانه ديده اند تا هم به الگوی "زن خانه دار" خود نزديک شوند و هم "راه حلی " برای پايين آوردن نرخ بالای بيکاری در اقتصاد بحران زده خود پيدا کنند. آنها اين مهم را ناديده گرفته اند که مشکل عدم توازن در بازار کار و ناهماهنگی بين برونداد نظام دانشگاهی و نيازهای بخش های توليدی ، خدماتی و پژوهشی جامعه به بی توجهی در برنامه ريزی و سياست گزاری در امر آموزش برميگردد و ارتباطی با افزونی جمعيت دانشجويان دختر ندارد.‪"‬

شيرين عبادی فعال حقوق بشر و برنده جايزه صلح نوبل نيز در پيامی تصويری به موضوع تفکيک جنسيتی در دانشگاه های ايران پرداخت.

او گفت: مدتها است که برخورد با دانشجويان به صورت های گوناگونی صورت ميگيرد. او برای نمونه به دانشجويان ستاره دار و همچنين به محروميت از تحصيل پيروان دين بهاييت اشاره کرد و گفت: ‪"‬گويا دست های پنهانی در کار است که مانع تعالی جوانان اين مرزوبوم شود. به صورتهای مختلف دانشجويان را از تحصيل بازميدارند. به کوچکترين چيزی يک دانشجو را ستاره دار ميکنند که اين به معنای آن است که امکان ادامه تحصيل را از او ميگيرند.‪"‬

او در مورد وضعيت جوانان پيرو آيين بهايی اشاره کرد و اينکه جوانان ‪ بهايی از ابتدای انقلاب تا کنون نتوانستند به دانشگاه بروند‬.اين فعال حقوق بشر و برنده جايزه نوبل سپس به دخالت وزارت اطلاعات در روند گزينش دانشجويان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا اشاره کرد و ادامه داد.‪"‬طبق آيين نامه ای که شورای انقلاب فرهنگی مدتها است تصويب کرده است تحصيلات مقطع کارشناسی ارشد و دوره دکترا مستلزم اخذ مجوز از وزارت اطلاعات است. يعنی بعد از اينکه دانشجويی در کنکور ورودی در اين مقاطع قبول ميشود از وزارت اطلاعات استعلام ميکنند که آيا ادامه تحصيل اين دانشجو بلامانع است يا خير و وزارت اطلاعات طبق آيين نامه يک ماه فرصت دارد که پاسخ بدهد.‪"‬ شيرين عبادی اعمال تفکيک جنسيتی در دانشگاه ها را محدوديتی دانست که علاوه بر ساير محدوديت ها بر دانشجويان ايرانی بار کرده اند.

او ادامه داد: ‪"‬بسياری از رشته ها را مخصوص پسرها کرده اند. در سال جاری ۳۶ دانشگاه، تحصيل در ۷۷ رشته دانشگاهی را مخصوص پسران اعلام کردند که اين محدوديتی است برای دختران. من طی نامه ای اين مسئله را به سازمان ملل متحد و گزارشگرهای ويژه اطلاع دادم که اميدوارم ترتيب اثر داده شود.‪"‬

عبادی تفکيک جنسيتی در دانشگاه ها را تهديدی برای دختران و در جهت محدود ساختن آنها دانست و پرسيد اين محدوديت ها برای دختران از چه رو است.او در پاسخ به گسترش يافتن جنبش فمينيستی در ايران اشاره کرد و گفت:‪" ‬بايد بگويم جنبش فمنيستی به تدريج در ايران قويتر و قويتر ميشود و حتا زنان منسوب به بنيادگرايان و خانواده های سنتی را هم در بر ميگيرد. همگان بر اين اتفاق هستند که قوانين تبعيض آميزی که جمهوری اسلامی تصويب کرده بايد تغيير کند و جمهوری اسلامی در رديف اول مخالفين خودش زنان را ميبيند و به انحا مختلف سعی ميکند که اين جنبش را تضعيف کند. خصوصا زمانی که جنبش زنان با جنبش دانشجويی و جنبش دموکراسی خواهی يا جنبش سبز و همچنين جنبش کارگری گره ميخورد. يکی از محدوديت هايی که برای زنان ايجاد می کنند آن است که کمتر تحصيل کنند برای آنکه کمتر زبان درازی کنند و به حکومت اعتراض کنند.‪
"‬
پس از يک تنفس کوتاه برنامه ادامه يافت و در اين زمان مجری برنامه آيدا سعادت نامه مهسا امرآبادی روزنامه نگار زندانی که از زندان اوين برای همسر زندانياش مسعود باستانی نوشته است را خواند که شرکت کنندگان در اين کنفرانس را متاثر ساخت. ياد زندانيان زن گرامی داشته شد و به زندانيان زن که اين روزها در زندان اوين برای اعتراض به شرايط توهين آميز زندان به اعتصاب غذا دست زده اند اشاره رفت.
پنل ديگر اين کنفرانس سخنرانی در باب موضوع تفکيک جنسيتی در دانشگاه ها، با سخنرانی مهرانگيز کار حقوقدان برجسته آغاز به کار کرد.

او در ابتدا از ‪"‬کميته همبستگی با خواستهای دموکراتيک مردم ايران‪"‬ تشکر کرد که از ايشان برای سخنرانی دعوت کرده است.او ادامه داد: من فکر ميکنم اينجا وظيفه دارم که بگويم نسل ما چگونه شوک های اوليه را دريافت کردند.نسل ما بسيار ناگفته دارد چون هميشه فکر ميکردند که اين وضعيت تغيير خواهد کرد. او سپس به آزادی های اجتماعی در پيش از انقلاب عليرغم فضای بسته سياسی اشاره کرد . گفت: از نظر آزاديهای اجتماعی دست کم پيش از انقلاب مشکل نداشتيم. ما نسلهايی هستيم که در آن دوره مدرسه رفتيم و دانشگاه رفتيم. ما موانع اجتماعی نداشتيم. بله در خانواده ها دختران و زنان مشکلاتی داشتند اما خيلی وقت ها هم اينگونه نبود. او سپس با روخوانی بخشی از کتاب تازه منتشرشده اش با عنوان ‪"‬ايمان به خون آلوده‪"‬ از برخورد و تجربه شخصی خودش با تفکيک جنسيتی پس از پيروزی انقلاب سخن گفت. از اولين روزی که پس از پيروزی انقلاب به دادگستری رفت و با پرده برزنتی مواجه شد که ورودی زنان و مردان را از هم جدا ميساخت. از روزهايی که زنان حق عطر زدن نداشتند و کراوات از گردن مردها باز ميکردند. او ادامه داد که اين حرف های سی و سه سال پيش من است ولی عليرغم همه برنامه های جمهوری اسلامی عليه زنان در حال حاضر دختران و زنان بسياری در کسوت وکيل دادگستری ميتوانند در دادگاه ها رفت وآمد کنند. جمهوری اسلامی حتا مجبور شده در مورد موضوع قضاوت زنها عقب نشينی کند هر چند هنوز زن ها نميتوانند رای نهايی را امضا کنند و تنها ميتوانند انشا رای کنند. اينها به هر حال دستاورد زنان ايرانی زير سرکوب است. با اينکه خبرها نگران کننده و عصبانی کننده است اما من باور نميکنم که بتوانند موفق شوند.

‪کار سپس به آمار پذيرفته شدگان کنکور دختران اشاره کرد که با تمام اين محدوديتها ۶۰ درصد پذيرفته شدگان را تشکيل ميدهند‬.سپس اين فعال شناخته شده حقوق بشر به سياست های ۸ ساله اخير اشاره کرد و گفت: اينها نظرشان اين است که اگر بتوانند زنان را از صحنه و گفتمان سياسی و اجتماعی دور کنند تا به انسجامی که دوست دارند سيستم سياسی شان برسد کمک کنند. ميخواهند اين جامعه مدنی ذليل شده را نيز از نيروی دانشمند زنان حذف کنند که به نظر ميرسد که نميتوانند چنين کنند. او سپس به از راه رسيدن جمهوری اسلامی ِ ديگری اشاره کرد و ادامه داد: اگر بخواهيم جمهوری اسلامی را با خود جمهوری اسلامی مقايسه کنيم به نظر ميرسد با يک جمهوری اسلامی ديگری مواجه هستيم. آن جمهوری اسلامی که من با هزار شگرد توانستم وارد دادگستری و يا مطبوعات آن شوم انگار ديگر وجود ندارد. کار سپس به وجود دانشگاه آزاد اشاره کرد و آن را-صرف نظر از فساد مالی و کيفيت علمی- يکی از مهم ترين عوامل تحولات اجتماعی برای همزيستی زن و مرد در جمهوری اسلامی برشمرد.

در پايان مهرانگيز کار گفت: در هر صورت همه نگرانيم. جمهوری اسلامی ديگری زاده شده است و نميدانيم با چه زبانی با اين جمهوری اسلامی سخن بگوييم. پيدا کردن آن کليد برای سخن گفتن با جمهوری اسلامی را پيدا کرده بوديم اما زبان اين جمهوری اسلامی را نميدانيم. پيدا کردن اين زبان و کليدهای آن با نسل جوان ايرانی است. دوباره بايد يک کار بزرگی از سوی نسل جوان شروع شود.

سخنران بعدی اين کنفرانس نسيم سرآبندی فعال حقوق زنان و دانشجوی فوق ليسانس جامعه شناسی دانشگاه آلبانی در آمريکا بود.او يادآور شد که خوشحال است که در اين جمع سخن ميگويد گر چه آرزو داشت که در ايران صحبت ميکرد. او در سخنان خود به حکومت فاشيستی در لوای حکومت اسلامی اشاره کرد و برخی ويژگی های آن را برشمرد. او ادامه داد: سهميه بندی جنسيتی در سال ۸۲ در رشته پزشکی و در مجلس هفتم شروع شد و از آن زمان تشديد شده و ازدياد پيدا کرده است.اين فعال حقوق زنان سپس به بيان آماری در مورد تفکيک جنسيتی در دانشگاه های ايران پرداخت. او يادآور شد که اشکال تبعيض جنسيتی فقط تفکيک جنسيتی نيست و سختگيری در مورد پوشش دختران و حتا سختگيری ها در زمينه ارتباط دختران و پسران را از اشکال تبعيض جنسيتی دانست.

او گفت: در حال حاضر نظم حاکم بر ايران وجود ندارد و شاهد يک سرگشتگی بين سنت و مدرنيته هستيم که بنيادگرايان خواهان سلطه بر تمام شئونات هستند. او گفت: بايد بدانيم سبک زندگی در ايران به شدت در حال تغيير است و اين سبک زندگی در دختران و زنان به شدت تغيير کرده است.

سرابندی به جدا کردن صف های غذاخوری دختران و پسران در دانشگاه ها و حتا جدا کردن صف کپی زدن مدارک در دانشگاه ها اشاره کرد و گفت: تفکيک جنسيتی ميتواند اينها را تقويت کند.اين تفکيک خواهان بازگرداندن زنان به خانه است.او در پايان از دبير کمسيون زنان دفتر تحکيم وحدت خانم بهاره هدايت ياد کرد که هم اکنون زندانی است.

سخنران پايانی برنامه تارا سپهری فر فعال دانشجويی و فعال حقوق بشر و دبير سابق تحکيم دانشگاه صنعتی شريف که هم اکنون دانشجوی حقوق بشر دانشگاه بوستون است بود.

او در سخنان خود از همه زنانی که پيش از اين برای بهتر شدن وضعيت در جامعه ايران تلاش کرده اند ياد کرد و از نقش زنان به عنوان عامل گذار به دموکراسی نام برد.او گفت: من فکر ميکنم همه ميدانيم با چه سيستمی طرف هستيم.سيستمی که از مذهب به عنوان حربه ای سياسی استفاده ميکند و اسلاميزه کردن بخشی از ايدئولوژی حکومت است. اين حرکت همراه شده با تغيير قوانين مدنی و خانواده و ….اين پروژه نظام موفق نبوده است به دليل اينکه اين سيستم سيستمی همگون نبوده است و شايد جنگ نيز عاملی ديگر بوده است و همانطور که خانم کار اشاره کردند نقش دانشگاه آزاد نيز در اين ميان قابل بررسی است.

او سپس از نقش زنان مذهبی در کنار زنان سکولار در اين حرکت اشاره کرد و به فائزه هاشمی و تلاش های او عليرغم اختلافات فکری اشاره کرد. سپهری فر به پيوند جنبش سبز و جنبش زنان در زمان احمدی نژاد اشاره کرد و پس از آن به آمار ۶۰ و ۷۰ درصدی حضور دختران در دانشگاه ها اشاره کرد و ادامه داد که اگر در يک جامعه باثبات باشيم شايد اين آمار، آمار مناسبی نباشد اما در ايران اين آمار مهم است.اين آمار ۶۰ درصد نشان ميدهد که تبعيضات ساختاری وجود دارد. يکی اينکه پسران ما به دليل اينکه بار اقتصادی بر دوش دارند و يا به خاطر نظام سربازی نتوانسته اند در دانشگاه شرکت کنند.

اين فعال حقوق بشر ادامه داد: پروژه اصلی حکومت محدود کردن زنان به عنوان بخشی از محرک های جامعه برای گذار به دموکراسی است.فکر ميکنم حکومت به خوبی ميداند که دانشگاه چه پتانسيلی ميتواند داشته باشد و به عواقب آن ميانديشد.تفکيک جنسيتی بخش کوچکی از يک پروژه بزرگ است که ميخواهد گذار به دموکراسی را با محدوديت مواجه کند.ما بايد توچه کنيم که اين پروژه بزرگتری است و فقط نميتوانيم رنگ جنبشی به آن بدهيم و فقط به عنوان دختران و زنان به آن نگاه کنيم.

در پايان کنفرانس جلسه پرسش و پاسخ ببين حاضران و سخنرانان جلسه برگزار شد.