نيازهاى متنوع ۱۸ ميليون جوان ايرانى در گفت و گوى شرق با رئيس صندوق جمعيت سازمان ملل در ايران

نيكى محجوب

خلاصه گفتگو
۱- هر روزه ۶ هزار جوان به اچ آى وى آلوده مى شوند.۹۶ ميليون زن جوان در دنيا نمى توانند بخوانند و بنويسند.
۲- سخن صندوق جمعيت جهانى
اين است كه به جوانان آزادى دهيم تا فعال شوند، از امكانات بهره گيرند
و آنها احترام بگذاريم.
۳- بيش از ۵۰ درصد از جمعيت ايران زير ۲۲ سال هستند و ساختار جمعيتى جوان بايد مراقبت شود.

بيش از ۵۰ درصد از جمعيت ايران زير ۲۲ سال هستند، گروهى كه در تقسيم بندى سازمان ملل با نام جوانان شناخته مى شوند و به همين دليل بايد دولت ها براى آنها سيستم آموزشى، بهداشت، مسكن، كار و ... در نظر بگيرند. در همين حال شعار امسال روز جهانى جمعيت كه هر ساله از سوى صندوق جمعيت سازمان ملل در ۱۱ جولاى در سراسر جهان برگزار مى شود، جوانان است. براساس برآوردهاى انجام شده بيش از نيمى از جمعيت جهان زير ۲۵ سال هستند. محمد عبدالاحد رئيس صندوق جمعيت سازمان ملل مى گويد: جوانان با ارائه راهكارهاى مختلف مى توانند بسيارى از مشكلات پيش روى جهانيان را بردارند. او معتقد است استفاده از ايده ها و نظرات جوانان در عرصه هاى مختلف امكان دستيابى به اهداف توسعه هزاره را براى بسيارى از كشورها ممكن مى سازد. صندوق جمعيت سازمان ملل بزرگترين منبع بين المللى در خصوص جمعيت و برنامه هاى ارائه شده براى سلامت و بهداشت است كه از سال ۱۹۶۹ آغاز به كار كرده و در حال حاضر بيش از ۱۴۰ كشور، سازمان غيردولتى و دولتى در آن عضويت دارند. عمده برنامه اين صندوق براى جوانان و زنان در بخش هاى مختلف است. كنترل خانواده، جلوگيرى از باردارى ناخواسته، سلامت مادر و نوزاد، اجتناب از روابط جنسى پرخطر، مقابله با خشونت عليه زنان از مهمترين برنامه هاى اين صندوق است. ارائه برنامه پنج ساله اين صندوق و شروع به كار آن در ايران و روز جهانى جمعيت بهانه اى شد براى گفت وگويى با مدير اين صندوق، محمد عبدالاحد كه پيشتر روزنامه نگار بوده، اصليتى مصرى دارد و در حال حاضر رياست اين صندوق را در ايران عهده دار است.
•••
•شعار امسال روز جهانى جمعيت، جوانان است، دليل انتخاب اين عنوان چيست؟
همانطور كه مى دانيد هر ساله صندوق جمعيت سازمان ملل UNFPA روز جهانى جمعيت را در ۱۱ جولاى جشن مى گيرد. هر سال شعارى براى اين روز در نظر گرفته مى شود و شعار امسال با توجه به آمار بالاى جوانان و اهميت حضور آنها در عرصه هاى مختلف به جوانان اختصاص يافته است. براساس نظر سازمان ملل و تعريف اين سازمان جوانان گروهى هستند كه ميانگين سنى آنها بين ۱۰ تا ۲۴ سال است. نوجوانان ۱۰ تا ۱۹ سال نيز شامل اين تقسيم بندى مى شوند. نوجوانان و جوانان بزرگترين نسل فعلى جهان را شامل مى شوند. در حال حاضر بيش از نيمى از جمعيت جهان زير ۲۵ سال هستند. جوانان در هر كشور و منطقه اى ايده، عقيده، نظر، اميد و ... دارند. با استفاده از همين نگاه ها مى توان مشكلات مختلف جوامع را رفع كرد. مشكلاتى از قبيل فقر و بيمارى اچ آى وى- ايدز ، همچنين مى توان با بهره گيرى از نقطه نظرات جوانان باعث توسعه جوامع مختلف شد. اما متاسفانه وضعيت موجود نشان دهنده چالشى در ميان تشكلات جوانان است. اين مشكلات به ويژه در دستيابى به اهداف توسعه هزاره مشهود است. بيشتر جوانان در حال حاضر در كشورهاى فقير زندگى مى كنند، براساس برآوردهاى انجام شده از هر چهار جوان در كشورهاى در حال توسعه يك نفر در فقر شديد (با درآمدى زير يك دلار) زندگى مى كند. آنها در مقابل بسيارى از بيمارى هاى مختلف آسيب پذيرند. از جمله اين بيمارى ها اچ آى وى- ايدز است. طبق تحقيقات انجام شده هر روزه ۶ هزار جوان به اچ آى وى آلوده مى شوند. وضعيت سواد و آموزش نيز در جهان چندان مناسب نيست. ۹۶ ميليون زن جوان در دنيا نمى توانند بخوانند و بنويسند. اين چالش هاى مهم براى دستيابى به اهداف توسعه هزاره است. براى رسيدن به اهداف توسعه ما نيازمند شناسايى مشكلات جوان و يافتن راه حل براى آن هستيم. بايد به فقر، آموزش، بهداشت و ... جوانان رسيدگى شود. آموزش در كشورها تغييرات اساسى را در زندگى افراد به وجود مى آورد. براساس تحقيقات هر يك سال آموزش در بين زنان نتايج مثبتى در كاهش مرگ و مير دارد. همچنين آموزش در مقاطع راهنمايى و دبيرستان امكان كاريابى را افزايش مى دهد. همين آموزش مى تواند در مقابله با فقر نيز مورد استفاده قرار گيرد. وقتى اين موضوع را در بعد جنسيتى مورد نظر بگيريم با ظرفيت سازى و قدرتمند كردن زنان در عرصه هاى مختلف مى توان به اهداف توسعه هزاره دست يافت. با آموزش جوانان آنها مى توانند تغييرات بنيادى در مسائل اجتماعى، فرهنگى، اقتصادى و ... جوامع خود ايجاد كنند. در همين حال با آموزش جوانان مى توان در مقابل بيمارى چون ايدز راهكارهاى عملى ارائه كرد. همچنين با آگاهى دهى، استفاده از جوانان در بازار كار و ... با تروريسم كه به نوعى ريشه در فقر و ناآگاهى دارد، مى توان مقابله كرد. به همين منظورUNFPA امسال را با اين شعار آغاز مى كند، سخن ما در اين صندوق اين است كه به جوانان آزادى دهيم تا فعال شوند، از امكانات بهره گيرند و آنها احترام بگذاريم.
•با توجه به مواردى كه اشاره كرديد، وضعيت جوانان در ايران را چگونه ارزيابى مى كنيد؟
ايران كشورى با جمعيت بالاى جوان است. بسيارى از آنها از كودكان جنگ(۱۹۹۱-۱۹۸۱) هستند كه در حال حاضر در سن جوانى هستند. در حال حاضر بيش از ۱۸ ميليون جوان در ايران نيازمند تحصيل، آموزش، مسكن، امكانات بهداشتى، كار و...اند ايران اين توانايى را داشته كه يك دهه و نيم پس از جنگ بتواند به برخى از اهداف چون آموزش و بهداشت در برخى مراحل دسترسى پيدا كند. آمارها نشان مى دهد مرگ و مير بارورى از ۵۲ در هر يك هزار به ۲۸ كاهش يافته، مرگ و مير نوزادان نيز كاهش يافته، آموزش دختران در سن ۱۵ تا ۲۴ سال افزايش يافته است.
•اما همچنان در برخى مناطق از تحصيل دختران و زنان در كشور جلوگيرى مى شود؟
بله، متاسفانه در برخى از مناطق همچنان اين مشكل به چشم مى خورد. اما بايد از حركتى كه دولت ايران براى مقابله با منع تحصيل زنان در پيش گرفته، قدردانى شود. دولت جمهورى اسلامى به همراه وزارت آموزش و پرورش و قوه قضائيه قرار است براى آموزش زنان برنامه اى را به اجرا درآورد و در صورت ممانعت از تحصيل توسط خانواده، قانون وارد عمل شود. يكى از مشكلاتى كه جوانان ايرانى با آن روبه رو هستند، مسئله بهداشت و سلامت است. بايد در اين حوزه ظرفيت سازى شود. حضور زنان در عرصه هاى سياسى، برابرى وضعيت استخدامى و حقوق از ديگر مسائل است. در اين راستا نيز بايد برنامه ريزى دقيقى انجام شود. براى حل اين مشكلات بايد ظرفيت هاى توسعه افزايش يابد، وضعيت اقتصادى كشور مناسب تر شود.
•فكر مى كنيد براى حل اين مشكلاتى كه اشاره كرديد، سازمان هاى غيردولتى و بخش خصوصى مى توانند به دولت كمك كنند؟
دقيقاً، سازمان هاى غيردولتى، NGO ها و بخش خصوصى مى توانند در اين راستا به دولت كمك كنند. اين مراكز نقش بسيار مهمى دارند. همانطور كه قبلاً اشاره كردم، ايران كشورى با جمعيت جوان است و فعاليت اين بخش ها در كنار دولت مى تواند بسيارى از مشكلات آنها را رفع كند. به طور مثال در بخش بهداشت و سلامت فعاليت بخش خصوصى و NGO ها تاكنون كمك موثرى بوده است.
•در برخى موارد NGOها و بخش هاى خصوصى علاقه مند به فعاليت هستند اما دولت اجازه اين فعاليت را به آنها نمى دهد، صندوق جمعيت چطور مى تواند دولت را تشويق به اين همكارى كند؟
صندوق جمعيت سازمان ملل در تلاش است تا دولت و نهادهاى مدنى را در كنار يكديگر قرار دهد. برنامه استفاده از كاندوم در بحث بهداشت و سلامت نمونه خوبى براى اين ادعاست. همكارى سازمان هاى غيردولتى، بخش خصوصى و رسانه ها در كنار دولت سبب موفقيت در اجراى برنامه ها مى شود. برنامه هاى اين صندوق نيز به گونه اى طراحى شده كه اين مراكز بيشترين همكارى را با يكديگر داشته باشند و حتى در حوزه هاى مختلف فعال تر حاضر شوند. با اجراى چنين برنامه اى مى توان دسترسى به آخرين هدف توسعه هزاره كه مشاركت است را نيز هموار كرد.
•اچ آى وى-ايدز يكى از مشكلات كشورها از جمله ايران است، كه طى سال هاى اخير آمار اين بيمارى در كشور افزايش يافته است. به نظر شما ايران برنامه مناسبى در اين زمينه داشته و صندوق جمعيت UNFPAچه كمكى در اين زمينه به ايران ارائه مى كند؟
UNFPA همانند ديگر آژانس هاى فعال سازمان ملل در اين حوزه در ايران در حال فعاليت است. همانطور كه صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل UNICEF در بخش آموزش براى مقابله با اچ آى وى- ايدز فعاليت دارد. صندوق جمعيت نيز در بخش بهداشت به ويژه استفاده از كاندوم فعاليت دارد. UNFPA معتقد است بايد به بخش بهداشت و سلامت جوانان توجه بيشترى شود. بهداشت جنسى يكى از مهمترين راه ها براى مقابله با اين بيمارى است. در حال حاضر بيش از ۷۰ درصد از دلايل ابتلا به اچ آى وى- ايدز عدم رعايت مسائل بهداشتى است. به همين دليل جوانان در اين بخش به شدت در خطرند. بيش از ۵۰ درصد از جمعيت ايران زير ۲۲ سال هستند و ساختار جمعيتى جوان بايد مراقبت شود. اين صندوق به مسئله بهداشت و آموزش برنامه توسعه بهداشت مى پردازد. در همين راستا برنامه اى براى وزارت آموزش و پرورش دارد. اين صندوق در نظر دارد مربيان و معلمان مدارس را در خصوص نحوه ابتلا، راه هاى پيشگيرى و مقابله با اچ آى وي_ ايدز آموزش دهد. همچنين والدين دانش آموزان نيز آموزش ببينند، البته نحوه برخورد با نوجوانان و رعايت مسائل بهداشت و سلامت نيز براى والدين در نظر گرفته شده است.
•اين برنامه فقط در تهران برگزار مى شود، يا يك برنامه سراسرى است؟
اين يك برنامه ملى است. در ابتدا تعدادى استان انتخاب شده و اين برنامه ها در آنها به اجرا درمى آيد. ما در نظر داريم نخست آموزش را آغاز كنيم و سپس ادامه آن را به وزارت آموزش و پرورش و دولت بسپاريم. ما همچنين برنامه حمايتى خارج از مدرسه هم داريم. براى بيسوادان و گروه هاى پرخطر و... در تلاشيم چنين برنامه اى را به اجرا درآوريم. همچنين مى كوشيم تا مسئولان سياسى و پارلمان را هم همراه خود داشته باشيم.
•يكى از برنامه هاى اين صندوق افزايش آگاهى و ظرفيت در مورد بهداشت بارورى، بهداشت بارورى نوجوانان، حقوق بارورى و جنسيت است اما بر اساس اعلام قبلى در مرحله نخست رهبران مذهبى، سياستگزاران كليدى، رسانه ها و مردان سن بارورى را هدف گيرى كرده، دليل تمركز بر روى اين گروه ها چيست؟
رهبران مذهبى نقش بسيار مهمى در ايران دارند. به طور مثال امام خمينى به عنوان رهبر مذهبى برنامه اى موفق را در خصوص سلامت خانواده، سلامت مادر و نوزاد اجرا كرد كه سبب توسعه پيشرفت در بين خانواده ها شد. براى اجراى برنامه هاى بهداشتى و مسائل بارورى رهبران مذهبى نقش كليدى براى اجراى اين موارد در بين اقشار جامعه دارند. سياستگزاران كه بيشتر نمايندگان مجلس و قانونگذاران مورد نظرند مى توانند با تصميم گيرى در مورد حقوق زنان، تخصيص بودجه و ... در اين امر فعاليت كنند. در همين راستا مردان با آموزش هايى كه به آنها داده مى شود مى توانند در اين راستا حضور يابند. در همين خصوص رسانه ها نيز نقش آگاهى رسانى عمومى را برعهده دارند.
•جنسيت و مسائل مربوط به آن يكى از موضوعات مهم در برنامه اين صندوق است، همچنين يكى از اهداف توسعه هزاره، به اعتقاد برخى كارشناسان با توجه به مشكلات و كمبودهايى كه ايران در اين بخش دارد، اين كشور نمى تواند تا زمان در نظر گرفته شده به اين هدف دسترسى داشته باشد. نظر شما در اين خصوص چيست؟
من فكر مى كنم در بخش هايى مثل بهداشت، كاهش مرگ و مير، بارورى و ... تلاش هايى شده كه همين مسائل به زنان و مسئله جنسيت كمك مى كند. اينكه در ايران بيش از ۶۰ درصد دانشجويان را زنان تشكيل مى دهند و كاهش بى سوادى در رده سنى ۱۵ تا ۲۴ سال به ۹۵ درصد رسيده از نمونه هاى مثبت قابل ذكر است. اما نبايد مشكلات را نيز ناديده گرفت. وضعيت كارگران زن، حقوق زنان و... چندان مناسب نيست. حضور زنان در عرصه هاى سياسى ۴/۴ درصد است و زنان نقش بسيار كمى در اين حوزه دارند. در بخش حقوق زنان نيز بايد فعاليت هاى مستمرى صورت گيرد. به نظرم كليد حل اين مسئله ظرفيت سازى جنسيتى است. برنامه هايى كه در برنامه دولت گنجانده شده نمونه خوبى است. از جمله كار يكسان حقوق يكسان، بيمه زنان سرپرست خانوار، افزايش نقش زنان در عرصه سياسى و... اما اين برنامه ها هنوز هيچ مكانيسمى ندارد. بايد براى حل اين مشكلات مكانيسمى در نظر گرفته شود. سازمان ملل نقش مهمى در اين راستا برعهده دارد. اين سازمان مى تواند با همكارى دولت، نهادهاى مدنى مكانيسمى را طراحى كرده تا هرچه سريع تر مورد استفاده قرار گيرد.
•با استفاده از كمك سازمان ملل ايران مى تواند به اهداف توسعه هزاره دسترسى پيدا كند؟
بله، ايران مى تواند با كمك سازمان ملل در راستاى دستيابى به اهداف توسعه هزاره گام بردارد. بايد در ابتدا آموزش هايى به زنان نيز ارائه شود و آنها با حقوق خود آشنا شوند.
•خشونت عليه زنان از ديگر برنامه هاى پنج ساله اين صندوق است، اين موضوع يكى از مسائل مهم در ايران است كه كمتر مورد بحث قرار مى گيرد. UNFPA چه برنامه اى در اين زمينه دارد؟

مسئله خشونت عليه زنان تنها مختص ايران نيست، يك موضوع جهانى است. كشورها نبايد به دليل وجود چنين مشكلى خجالت كشيده و از ارائه آمار جلوگيرى كنند. همين طور نبايد با اشاره به جهانى بودن آن از اطلاع رسانى و فعاليت در آن جلوگيرى شود. بسيارى از كشورها با وجود اين مشكل به آن اشاره كرده و اطلاع رسانى نيز انجام مى شود.
•اما ايران آمار دقيقى در اين حوزه ندارد؟
بله، موافقم. از آيت الله موسوى اردبيلى در قم نكاتى آموختم، اسلام به هيچ عنوان خشونت عليه زن و مرد را نمى پذيرد. اسلام دين متمدنى است. حضرت محمد هيچ گاه همسرانش را نمى زد. به او اهانت نمى كرد. در فرهنگ ايرانى نيز چنين خشونتى وجود ندارد. مردم بايد در خصوص اين مسئله آگاه شوند و آموزش هايى در خصوص رفتار با زنان ببينند. با آموزش جوانان مى توان به مقابله با اين رفتارها پرداخت. حمايت از زنان و قربانيان اين خشونت ها نيز مى تواند كمك شايانى در كاهش و رفع آن ايجاد كند. براى مقابله با پديده خشونت عليه زنان بايد رسانه ها، سازمان هاى غيردولتى، نهادهاى مدنى، دولت، رهبران مذهبى در كنار يكديگر فعاليت كنند. در ايران مردم شناخت كمى از اين موضوع دارند. صندوق جمعيت سازمان ملل در ايران در برنامه پنج ساله اش نخست قرار است، شبكه اى از موسسات دولتى، نهادهاى مدنى و دانشگاهى براى رسيدگى به مسئله خشونت جنسيتى راه اندازى كند، سپس يك گروه اصلى از مربيان براى كسب مهارت فنى و ترويجى لازم در برخورد با خشونت جنسيتى تشكيل شود، جمع آورى اطلاعات در اين حوزه و برگزارى گردهمايى براى مقامات مذهبى، سياستگزاران و رسانه هاى همگانى از ديگر برنامه ها است.