مرگ دریاچه ارومیه در راه است، خبرآنلاین

پل میان‌گذری که روی دریاچه ارومیه ساخته شده حیات دریاچه را به خطر انداخته است.

حسین صرافی: با این که مدت‌هاست درباره اوضاع و احوال زیست‌محیطی دریاچه ارومیه هشدار داده شده و کارشناسان محیط ‌زیست بارها نگرانی خود را درباره به مخاطره افتادن این جاذبه گردشگری کشورمان اعلام کرده‌اند، اما اقدام مثبتی در این زمینه صورت نگرفته تا جایی که اکنون خشکسالی، نبود آب کافی و عوامل انسانی سبب مهاجرت پرندگان از دریاچه ارومیه شده است.

کارشناسان محیط ‌زیست سرنوشتی مانند دریاچه آرال برای این دریاچه پیش‌بینی می‌کنند و معتقدند پل میان‌گذری که روی دریاچه ساخته شده حیات دریاچه را به خطر انداخته است. این در حالی است که بیشتر پرندگانی که به حاشیه دریاچه ارومیه مهاجرت می‌کنند از گونه‌های نادر جهان هستند که به خطر افتادن چنین زیستگاهی، نتیجه خوبی در پی نخواهد داشت.

سدسازی‌های بی‌مورد
دکتر جمشید منصوری، پرنده‌شناس، با تأکید بر این که پرندگان مهاجر به زیستگاه‌های مختلفی مهاجرت می‌کنند، گفت: «بسیاری از زیستگاه‌ها در دریاچه ارومیه به خاطر کم‌آبی و سدسازی روی رودخانه‌های اطراف این دریاچه تخریب شده‌اند و همین موضوع باعث شده تا پرندگان از این زیستگاه مهاجرت کنند.»

او با انتقاد از مسدودکردن آب رودخانه‌ها به عنوان محل زندگی پرنده‌های دریاچه ارومیه و بستن سدهای بی‌مورد، اضافه کرد: «پرنده‌ها برای یافتن آب و غذا به این مکان‌ها می‌آیند و وقتی با کمبود آب و غذا مواجه می‌شوند به ناچار برمی‌گردند و به مکان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.»

سدسازی روی رودخانه‌های زرینه‌‌رود، سیمینه‌‌رود، گدار و باراندوز با هدف تولید برق سبب شده عمق آب در این دریاچه از 16 تا 22 متر به کمتر از پنج متر برسد.
ناصر آق، استاد دانشگاه سهند تبریز با اشاره به این معضل معتقد است: «اگر بخشی از آب رودخانه پیرانشهر را به دریاچه ارومیه منحرف نکنیم علاوه بر مهاجرت پرندگان و مرگ دریاچه باید در انتظار ویرانی مزارع کشاورزی اطراف دریاچه و بیکاری چند هزار نفر باشیم.»

مشکل خشکسالی
دریاچه ارومیه و آرال در یک منطقه واقع شده‌اند. به دلیل گرم شدن کره زمین دریاچه‌های بسیاری از جمله «آرال» خشک شده‌اند. به همین دلیل کارشناسان سرنوشتی مشابه دریاچه آرال برای دریاچه ارومیه پیش‌بینی می‌کنند.
دکتر ناصر آق، استاد دانشگاه سهند تبریز گفت: «کارشناسان، خشکی دریاچه ارومیه را از نوع چرخشی اعلام و اظهار کرده بودند پس از 10 سال دریاچه ارومیه به وضعیت عادی بازخواهد گشت ولی متأسفانه وضعیت دریاچه ارومیه با وجود گذشت 12 سال از آغاز خشکسالی رو به وخامت گذاشته است.»

براساس آمارهای موجود، 67 درصد از سهم عوامل مؤثر در خشک شدن این دریاچه مربوط به عوامل اقلیمی و کاهش میزان نزولات جوی، 25 درصد مربوط به مصارف آب کشاورزی، پنج درصد احداث سازه‌های هیدرولیکی مانند سدها روی رودخانه‌های حوضه آبریز و سه درصد سایر عوامل است. این در شرایطی است که براساس تقسیم‌بندی دیگری، مهم‌ترین فاکتور دخالت انسان‌ در خشک شدن دریاچه ارومیه با سهم 90 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی است.

تهدید فاضلاب صنعتی
دریاچه ارومیه در یکی از مناطق صنعتی - کشاورزی ایران واقع شده است؛ اما به دلیل عدم وجود سیستم فاضلاب صنعتی و نظارت دولت، بسیاری از کارخانه‌ها فاضلاب خود را به سوی دریاچه ارومیه هدایت می‌کنند و این دریاچه از شرق و غرب در معرض تهدیدهای زیست‌محیطی قرار دارد.

دکتر دلاور نجفی، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست می‌گوید: «ریختن فاضلاب کارخانه نمک صنعتی شهر مراغه، خواب تازه‌ای است که برای حیات دریاچه ارومیه دیده شده و این خطر بسیار ویرانگر است.»

این متخصص محیط‌زیست در ادامه می‌افزاید: «به دنبال این هستند که حجم پساب‌های صنعتی این کارخانه که بالای 20 متر مکعب در ثانیه است را وارد دریاچه ارومیه کنند که اگر چنین اتفاقی بیفتد قطعاً فرایند نابودی کامل دریاچه ارومیه فراهم خواهد شد.»

گفتنی است فرماندار مراغه معتقد است که با انتقال پساب کارخانه‌های آلاینده از طریق لوله به دریاچه ارومیه، می‌توان مشکل آلودگی خاک‌های کشاورزی منطقه را حل کرد.

بهلول نعمتی حامی احداث لوله‌ای است که آلاینده‌ها را از فاصله 25 کیلومتری به دریاچه ارومیه منتقل می‌کند. یکی از کارخانه‌های منطقه روزی 8 هزار متر مکعب آب سد علویان را به پساب‌های خطرناک تبدیل می‌کند تا آمونیاک و نمک به دریاچه ارومیه تزریق شود اما به اعتقاد فرماندار انتقال این حجم عظیم آلاینده‌ها به دریاچه ارومیه در مقابل اشتغال 300 نفر در یک کارخانه بسیار بی‌اهمیت است.

پل میان‌گذر و مخالفت کارشناسان
ویژگی طبیعی، چشم‌انداز زیبا، معطلی و سرگردانی گردشگران سبب شد فکر ایجاد پل روی دریاچه ارومیه شکل بگیرد. این فکر پس از قریب به 20 سال به واقعیت پیوسته است در حالی که از نظر کارشناسان محیط‌زیست، احداث این جاده اشتباه بود و موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با این کار اقدامی سیاسی محسوب می‌شود. به اعتقاد متخصصان، در حال حاضر با این که کار از کار گذشته است، باز هم می‌توان با اصلاحاتی در ساختار این میان‌گذر جلوی نابودی دریاچه را گرفت.

هادی عابدی، خبرنگار مقیم ارومیه می‌گوید: «افتتاح پل میان‌گذر شهید کلانتری از نظر اقتصادی تأثیر مثبتی بر اقتصاد استان گذاشته است؛ اما مسئله‌ بسیار مهم حفظ و ادامه حیات این دریاچه است.»

طراحی این پل با نگاه به پلی که روی دریاچه نمک ایالت یوتا آمریکا ساخته شده، صورت گرفته که به دریاچه ارومیه شباهت دارد. اما دکتر اسماعیل کهرم، استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران می‌گوید: «بارها به دولتمردان اعلام کرده‌ام این میان‌گذر نباید ساخته می‌شد.»

او می‌افزاید: «دریاچه‌ها مانند بدن انسان که سیستم گردش خون دارد، سیستم گردش آب دارند. گردش آب، اکسیژن و غذا را به نقاط مختلف دریاچه می‌برد. ما با ایجاد میان‌گذر در این دریاچه اختلال ایجاد و آن را بیمار کرده‌ایم.»

او ایالات متحده را مثال می‌زند: «در سراسر این کشور قطار و اتومبیل از روی تالاب‌ها و دریاچه‌ها عبور می‌کنند اما هیچ‌کس کوه را نریخته درون دریاچه یا تالاب. آنها با استفاده از ستون‌های متعدد این عمل را انجام داده‌اند.»

فاطمه واعظ جوادی، رئیس سازمان محیط زیست ایران هم با انتقاد از لحاظ نشدن دانش زیست‌محیطی در احداث پل میان‌گذر ارومیه گفت: «احداث این میان‌گذر از ۲۰ سال پیش آغاز شده بود که متأسفانه در آن زمان دانش فنی زیست‌محیطی به کار بسته نشد.»

وی از پیگیری وضع زیست‌محیطی دریاچه ارومیه خبر داد و افزود: «متأسفانه احداث این پل جریان گردشی آب را به خطر انداخته که قرار است با هماهنگی وزارت راه و ترابری به راهکارهایی برسیم.»
واعظ‌جوادی توضیح داد که قرار است در مسیرهای پی‌ریزی‌شده کانال‌هایی را برای عبور آب و تأمین حرکت چرخشی آن
تعبیه کنند.