تازه‌ترين کتاب خسروناقد در بازار کتاب

«از دانش تا فرزانگی» تازه‌ترين اثر تأليفی خسرو ناقد است. نويسنده در اين جستار به معرفی «استفان هِسِل»، يکی از روشنفکران مطرح اروپايی می‌پردازد که با طرح و انتشار نظرهای خود در کتابچه‌ای با عنوان «برآشوبيد!» کوشيده است.

خبرگزاری کار ايران (ايلنا) ـ کتاب «از دانش تا فرزانگی» تازه‌ترين اثر تأليفی خسرو ناقد است که انتشارات ققنوس در اوايل سال جاری متشر کرده است. اين پژوهشگر و نويسنده ايرانی ساکن آلمان، گزيده‌ای از گفتار‌ها و گفتگوهای خود در حوزه‌ی فلسفه و ادبيات را در اين کتاب گرد آورده است.

به گزارش ايلنا؛ بررسی نقش و جايگاه روشنفکران در جوامع گوناگون يکی از جستارهای اصلی کتاب است که نويسنده در آن کوشيده است تا با پرسش‌هايی از اين دست پاسخ گويد: «آيا به پايان روشنفکری رسيده‌ايم؟ آيا برای مفهوم روشنفکری، در آغاز هزاره‌ی سوم ميلادی، بايد «تعريفی تازه» به دست داد و برای روشنفکران «وظايفی جديد» در نظر گرفت؟ آيا ساموئل هانتينگتون با نظريه «برخورد تمدن‌ها» و يا فرانسيس فوکوياما با نظريه‌های «پايان تاريخ» و «پايان انسان» خود نمونه‌ی بارز روشنفکران هزاره‌ی سوم‌اند؟»

نويسنده در اين جستار به معرفی «استفان هِسِل»، يکی از روشنفکران مطرح اروپايی می‌پردازد که با طرح و انتشار نظرهای خود در کتابچه‌ای با عنوان «برآشوبيد!» کوشيده است، سنت روشنفکران مبارزه‌جوی فرانسوی، از اميل زولا تا ژان پُل سار‌تر را زنده نگه دارد. ناقد اين پرسش را پيش می‌کشد که «آيا هِسِل، اين مدافع پُرشور و کهنسال و شايد آخرين بازمانده از نسل روشنفکران اروپايی، که هنوز از جنگ و بی‌عدالتی و فقر برآشفته می‌شود و به‌پا می‌خيزد، نمونه‌ی روشنفکر قرن بيست و يکم ميلادی است؟»

در بخش‌های ديگر اين جستار، بعد از «نقدِ بيان و شيوه‌ی نگارش روشنفکران» به مباحثی نظير «مفهوم روشنفکری»، «پيشينه‌ی تاريخی اصطلاح روشنفکر» و «تأثير نقد مستدل در گستره‌ی عمومی» پرداخته شده است. ناقد با بررسی جايگاه و تأثير فيلسوف آلمانی، يورگن هابرماس، به عنوان «جدل‌جو‌ترين روشنفکر آلمان» و هاينريش هاينه، شاعر و انديشمند نامدار آلمانی و يکی از پيشتازان «گروه آلمان جوان»، اين پرسش اساسی را مطرح می‌کند که آيا روشنفکری صرفاً در نظريه‌پردازی و مشغوليت ذهنی فردی خلاصه می‌شود؟ و يا آنکه روشنگری و شرکت در بحث‌ها و مناظره‌ها و جدل‌های فکری در حوزه‌ی عمومی جامعه و مشارکت در فرايند اصلاح و تکامل و بهبود وضع موجود نيز از اهم وظايفی است که به عهده‌ی انديشمندان، نويسندگان، هنرمندان و به طور کلی روشنفکران گذاشته می‌شود؟

مسئله‌ی ديرپای تعارض سنت و تجدد (مدرنيته) که يکی از مسائل اساسی جوامع در حال گذار است، موضوع گفتاری ديگر در کتاب «از دانش تا فرزانگی» است. نويسنده با پيگيری پيشينه‌ی اين مسئله در «دوران رنسانس و مناقشه‌ی عهد باستان و عصر مدرن»، بررسی خود را آغاز می‌کند و با نگاهی تاريخی به «انديشه‌ی پيشرفت»، بحث خود را با «مناقشه‌ی سنت و تجدد در دوران ما» ادامه می‌دهد و سعی در گره‌گشايی از اين مسئله دارد.

در متنی که در پشت جلد کتاب آمده است، می‌توان تا حدی به ديدگاه خسرو ناقد پيرامون «سازگاری ناسازوار سنت و تجدد» آشنا شد: «روايتی کهن در دست است که در آن متجددان به کوتوله‌هايی تشبيه می‌شوند که بر شانه‌های غول‌ها، که همانا پيشينيان باشند، نشسته‌اند و از اين‌رو به‌رغم جثه‌ی ريزشان، دور دست‌ها را بهتر می‌توانند ‌بينند. اين تشبيه در اروپا رواج بسيار داشت و معاصران با آن، نسبت عصر خود را با دوران باستان توصيف می‌کردند و آنرا ترکيبی از اين دو برداشت از جهان و اشاره‌ای به سازگاری ناسازوارِ سنت و تجدد می‌دانستند. استدلال طرفداران سازگاری ناسازوارِ سنت و تجدد اين است که ذهن جست‌وجوگر انسان با گذشت زمان، پيوسته به‌حقايقی نو و نهان دست می‌يابد و شناخت‌‌هايی جديد به دست می‌آورد. بر اين اساس و از آنجا که دانش بشری، همراه با زمان، دائماً رو به افزايش است، از اين‌رو دوران معاصر، با آنکه بر شالوده‌ی گذشته بنا شده است، اما ‌‌ضرورتاً بر گذشته برتری دارد. در واقع، گسست از سنت مطرح نيست، بلکه تلاش برای درک سنت و گفت‌وگو با گذشتگان مطرح است؛ و اين نه به‌معنای بازسازی گذشته، بلکه نوعی نوسازی سنت و سازگار کردن آن با تجدد است».

در کنار اين مباحث، چهار گفتگو از خسرو ناقد پيرامون مسائل گوناگون در اين کتاب منتشر شده است: «انديشمندِ خطاپذير» (گفتگو پيرامون ديدگاه‌های لِشِک کولاکوفسکی)؛ «خردورزی و خشونت‌پرهيزی» (گفتگو پيرامون ديدگاه‌های کارل پوپر)؛ «هرگز جنگی خوب و صلحی بد وجود نداشته است» (گفتگو پيرامون آثار کلاسيک درباره‌ی جنگ) و آخرين گفتگو با عنوان «ادبيات؛ مدرن، متعهد يا معاصر» (گفتگو پيرامون ادبيات معاصر آلمان و نگاهِ فلسفه‌محور). اين گفت‌وگو‌ها، متن کامل گفت‌وگوهايی است که پيش‌تر به صورت کوتاه شده در نشريات گوناگون و از آنجمله فصلنامه «نگاه نو»، مجله‌ی «شهروند امروز» و مجله‌ی «مهرنامه» منتشر شده بودند.

آخرين گفتار کتاب، مطلبی است با عنوان «غوغای فوتبال، غربت فلسفه» که نويسنده در آن نگاهی تازه دارد به «اين دو حوزه‌ی متفاوت که اولی بيشتر با پای انسان و حرکات بدن او و دومی بيشتر با سر انسان و ذهن او سر و کار دارد». صفحات پايانی کتاب به نمايه نام کسان و عناوين کتاب‌ها اختصاص دارد.

از خسرو ناقد پيش‌تر کتاب‌های «در ستايش گفت‌وگو»، «سيب و سرباز؛ شعرهای فراسوی وحشت»، «ناکجاآباد و خشونت» و «زندگی به‌رغم تاريخ» منتشر شده است. «از دانش تا فرزانگی» در ۲۱۵ صفحه و با قيمت ۵۲۰۰ تومان از سوی انتشارات ققنوس روانه بازار کتاب شده است.