خطر تعطیلی روزنامه‌های مستقل در ایران

دویچه وله: با افزایش بهای کاغذ فعالیت برخی از روزنامه‌های مستقل ایران به خطر افتاده است. ناتوانی کارخانه‌های داخلی از تامین نیاز بازار، افزایش واردات را در پی داشته، اما فزایش بهای دلار این راهکار را نیز به شکست کشانده است.

همزمان با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، شرایط نابسامان اقتصادی در تمامی بخش‌های تولیدی و خدماتی کشور خود را آشکارتر می‌کند. در این میان افزایش بهای کاغذ نه تنها خطر تعطیلی برخی روزنامه‌ها را افزایش داده و سبب بیکاری تعداد بیشتری از کارکنان روزنامه‌های مستقل کشور می‌شود، بلکه باعث اخلال در چرخه سالم انتقال اطلاعات خواهد شد.

سیف‌الله یزدانی، مدیر مسئول روزنامه عصر اقتصاد پیرامون افزایش بهای کاغذ و کمبود شدید این کالا گفت:«تنها کارخانه کاغذسازی ایران، کارخانه چوب و کاغذ مازندران است. در تمام سال‌های حیات این کارخانه، انواع حمایت‌ها از آن به عمل آمده است. این کارخانه در حال حاضر تولید چندانی ندارد و به حالت نیمه تعطیل در آمده است. این اتفاق باعث شده که تمام نیاز کاغذ مورد استفاده در نشریات، در حال حاضر از خارج از کشور تامین شود.»

رکود صنایع داخلی و افزایش بی‌رویه بهای ارزهای خارجی که در اصل نزول ارزش ریال ایران است سبب شده که روزنامه‌ها با کمبود کاغذ مورد نیاز خود مواجه شوند.

یزدانی با اشاره به همین افزایش ارزهای خارجی تصریح کرد که «همزمان با بالا رفتن قیمت دلار، مسئولان وعده‌های زیاد برای ارائه دلار با قیمت ۱۲۰۰ تومان برای خرید کاغذ را دادند. هیچ کدام از این وعده‌ها تا کنون اجرایی نشده است و تاثیر شدید بالا رفتن قیمت ارز بر قیمت کاغذ کاملآ مشهود است.»

این مشکلات در ماه‌های گذشته نیز آشکار بودند، اما بی‌عملی مسئولان کار را به اوضاعی بحرانی کشانده است. منصور حاجی‌آخوندیان، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان کاغذ و مقوای تهران در دی ماه ۱۳۹۰ (حدود ۷ ماه پیش) اعلام کرد که «در روزهای اخیر هیچ بازاری از جمله بازار کاغذ و مقوا حالت عادی نداشته و قیمت‌ها لحظه‌ای تغییر می‌کند»

حاجی‌آخوندیان با توجه به وابستگی ایران به واردات کاغذ گفت: « با توجه به اینکه بخش زیادی از کاغذ و مقوای مصرفی کشور وارداتی است، بازار این محصول بیش از این کشش نوسانات نرخ ارز و طلا را ندارد.»

بی اعتنایی دولت به هشدارها

مدیر مسئول روزنامه عصر اقتصاد با اشاره به اجرای هدفمندی یارانه‌ها در بخش نشر و نقش منفی آن در بالا رفتن قیمت‌ها گفت: «با توجه به حوزه کاری و اطلاعات ما در زمینه اقتصاد، پیش از اجرای این طرح در مورد صنعت نشر، هشدارهای لازم را به تمام مسئولان و دست اندرکاران این حوزه دادیم، اما نهایتاَ متهم به بدبینی شدیم. امروز شاهد این هستیم که بیشتر پیش‌بینی‌ها به حقیقت پیوسته است.»

دست‌اندرکاران نشر ضمن یادآوری سو‌ء استفاده دلالان اقتصادی در این عرصه، آن را عامل اصلی ندانسته و تاکید می‌کند که آشفتگی و بی‌ثباتی بازار سبب می‌شود که «برخی از این فضا استفاده کنند.»

کاهش تیراژ روزنامه‌ها و خطر تعطیلی آنها

به گفته یزدانی ظرف دو ماه گذشته بهای کاغذ از کیلویی ۱۲۰۰ تومان به کیلویی ۱۷۰۰ تومان افزایش یافته است. وی می‌افزاید : « ولی حتی با این قیمت هم به سختی می‌شود در بازار آزاد کاغذ را تهیه کرد. با افزایش شدید قیمت‌کاغذ، مسلمآ در اولین اقدام تیراژ روزنامه‌ها کاهش پیدا می‌کند.»

بنا به ارزیابی مدیر مسئول روزنامه عصر اقتصاد «اما این کاهش تیراژ هم تاثیر چندانی بر کاهش قیمت تولید روزنامه ندارد؛ بسیاری از هزینه‌های چاپ برای تیراژ‌های مختلف ثابت است. این هزینه‌ها شامل استهلاک دستگاه‌های چاپ، دستمزد کارگران، هزینه‌های ثابت چاپخانه و کاغذ‌هایی است که در حین چاپ از بین می‌روند. در ‌‌نهایت با این هزینه‌های ثابت، چاره‌ای جز تعطیلی روزنامه باقی نمی‌ماند.»

بر خلاف روزنامه‌های پرتیراژ یا دولتی روزنامه‌های مستقل در ایران بسیار آسیب پذیرند. روزنامه‌های دولتی نه تنها از کمک‌های مالی دولت بهره می‌برند، بلکه با واردات مجزا کاغذ سعی می‌کنند که بازار آشفته داخلی را دور بزنند.

روزنامه‌های دولتی با عایدی از طریق آگهی‌ها می‌کوشند که با افزایش قیمت و تنش‌های بازار مقابله کنند و تاثیر بهای کاغذ تاثیر بسیار محدودی بر فعالیت آنان دارد.

وزارت ارشاد که مسئولیت فعالیت روزنامه‌ها را بر عهده دارد، تا کنون کاری در این زمینه انجام نداده است، به گفته کارشناسان تنظیم بازار کاغذ از توانایی‌های وزارت ارشاد خارج بوده و تنها سیاست‌های کلان اقتصادی می‌توانند تغییری در وضعیت فعلی فراهم کنند..

مدیر مسئول روزنامه عصر اقتصاد با ابراز نگرانی از ادامه این روند در آینده گفت: «پیش‌بینی من این است که اگر شرایط به همین گونه پیش برود، ‌ تا اوائل پائیز شاهد تعطیلی ۱۰ تا ۱۲ روزنامه مستقل هستیم. این مساله بسیار نگران کننده است. از طرف دیگر ممکن است بعضی دیگر از روزنامه‌ها برای نجات از شرایط موجود، ‌وارد ارتباطات غیر حرفه‌ای بشوند.»