کلمه و عذرخواهی بابت يک اشتباه، محمدرضا نسب عبداللهی

يکی از اصول اخلاق روزنامه‌نگاری "جامعه روزنامه‌نگاران حرفه‌ای" می‌گويد که روزنامه‌نگاران بايد "پاسخگو" باشند و "خطاهای خود را بپذيرند و فوراً آن‌ها را اصلاح کنند." کلمه در اين مورد خاص، به وظيفه اخلاقی‌اش عمل کرده و بابت خطايش از مخاطبان عذرخواهی کرده است، اين اقدام شايسته تحسين است و نه سرزنش

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

سايت کلمه نهم اسفند ۱۳۸۹ خبری درباره ميرحسين موسوی و مهدی کروبی خبری منتشر کرد که می‌گفت آن‌ها به زندان حشمتيه تهران منتقل شده‌اند.
کلمه اما چند روز بعد اعلام کرد که خبر بازداشت موسوی و کروبی «صحت» نداشته و به همين دليل از مخاطبانش «عذرخواهی» کرد.
برخی برآشفتند که چرا کلمه «عذرخواهی» کرده و گروهی هم اين «عذرخواهی» ‌را دليلی پنداشتند برای توطئه‌انگاری ماجرای خبر زندان حشمتيه و برخی حتی فراتر رفتند و در هويت اداره‌کنندگان کلمه، با ديده ترديد نگريستند.
روزنامه‌نگاری در شرايط بحرانی يا غيرعادی بسيار دشوار است. در درگيری‌هايی که در يک کشور ممکن است بين دولت و مخالفان رخ دهد، هر سو تلاش می‌کند خود را قوی‌تر نشان دهد. مخالفان در اين‌گونه مواقع برای «حفظ روحيه و ترساندن دولت» می‌خواهند شمار خود را گسترده‌تر نشان دهند و دولت نيز می‌خواهد شمار مخالفان را اندک معرفی کند.
در وضعيت‌های بحرانی، ممکن است منابع مستقل و معتبر برای تأييد خبرها وجود نداشته باشد و رسانه‌ها دستن به دامان شاهدان عينی شوند. شاهدان عينی هم چون مسئوليتی متوجه‌شان نيست، ممکن است در انتقال خبرها، بزرگ‌نمايی کنند.
کلمه سه‌شنبه ۱۷ اسفند ۸۹ در تصحيح خبر بازداشت موسوی و رهنورد نوشت: «به اطلاع مخاطبان محترم می‌رساند، در روزهای گذشته با توجه به انکار و ابهام مسوولين در اطلاع‌رسانی، با پيگيری زياد، خبری به کلمه مبنی بر انتقال موسوی و رهنورد به پادگان حشمتيه رسيد که بر مبنای آن و نيز به دليل برخی اخبار نگران‌کننده ديگر، اقدام به اطلاع‌رسانی صورت گرفت. بديهی است تناقض‌گويی، پرده‌پوشی و ابهام در گفتار مسوولان در مورد وضعيت اين عزيزان نيز به اخبار نگران‌کننده دامن می‌زد، وضعيتی ابهام‌آلودی که هم اکنون نيز از سوی مسوولان ادامه دارد. عدم شفافيت و صداقت مسوولان در اين زمينه و عدم اطلاع‌رسانی، امکان دريافت خبر دقيق و قطعی را تا کنون با مشکلات جدی مواجه کرده است.»
کلمه به درستی گفته است که نمی‌توانسته با محدوديت‌های موجود به «خبر دقيق» دسترسی داشته باشد و به همين دليل در دريافت خبر با «مشکلات جدی» مواجه است.
اين يک واقعيت است اما واقعيت مهم‌تر اين است که در چنين مواقعی دو راه پيش رو وجود دارد. راه اول اين است که رسانه تا تأييد قطعی خبر از سوی دست‌کم دو منبع مستقل صبر کند و «دقت» را فدای «سرعت» نکند.
اما راه دوم را در مواقع استثنايی که انتشار خبر جنبه فوريت دارد و از اهميت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، می‌توان برگزيد. راه دوم اين است که رسانه، خبر را می‌تواند با تأييد يک منبع منتشر کند اما اگر در صحت اطلاعات ارائه شده ترديد دارد، اعلام کند که اين خبر از سوی منابع ديگر تأييد نشده است.
در اين وضعيت مخاطب با خبری روبرو است که به جای آنکه، آن را به عنوان خبر «دقيق» بپذيرد، به آن تا زمانی که «صحت‌اش» مورد تأييد منابع مستقل قرار نگرفته، با ديده پرسشی می‌نگرد.
کلمه هم بهتر بود در انتشار خبر انتقال موسوی و کروبی به زندان حشمتيه، به جای دادن خبر قطعی، از اين روش استفاده می‌کرد.
اما پس از آنکه رسانه‌ای به هر دليلی، خبری منتشر کرد و سپس به «صحت نداشتن» آن پی برد، چه بايد بکند؟ آيا بايد سکوت کند؟
محمدرضا يزدان‌پناه، روزنامه‌نگار در اين باره به راديوزمانه گفته است: «در بازی فوتبال اگر داور يک مسابقهٔ فوتبال در يکی از تصميم‌های خودش دچار اشتباه شود، آيا اين حق را دارد که اين اشتباه اوليه را با اشتباه ديگری جبران کند يا نه؟ به‌عنوان مثال اگر به اشتباه يک ضربهٔ پنالتی برای تيم بگيرد، آيا می‌تواند برای جبران اين اشتباه يک ضربهٔ پنالتی اشتباه ديگر را به نفع تيم متضررشده اعلام کند؟ پاسخ اين پرسش از منظر منطقی، منفی‌ است. زيرا در اين صورت ما به جای يک با دو اشتباه روبه‌رو هستيم و اين مسئله‌ای است که به نظر می‌آيد گردانندگان سايت کلمه در دو هفتهٔ اخير چندان توجه‌ای به آن نداشته‌اند.»
اين توصيف آقای يزدان‌پناه به هيچ وجه با روزنامه‌نگاری حرفه‌ای شباهتی ندارد. اصول داوری در يک مسابقه فوتبال به داور می‌گويد که اگر در گرفتن يک پنالتی اشتباه کرد، اين اشتباه را نمی‌تواند در هنگام بازی جبران کند اما اصول اخلاقی به او می‌گويد که دست‌کم پس از بازی می‌تواند عذرخواهی کند.
خبررسانی نيز اصول حرفه‌ای و اخلاقی خاص خود را دارد. نمی‌توان گفت چون کلمه در انتشار خبر بازداشت موسوی و کروبی دچار اشتباه شده، پس با «عذرخواهی» اشتباه ديگری انجام داده است.
اتفاقاً اگر سايت کلمه بر اين اشتباهش سرپوش می گذاشت و دم بر نمی‌آورد، اشتباه بود.
يکی از اصول اخلاق روزنامه‌نگاری «جامعه روزنامه‌نگاران حرفه‌ای» (SPJ) می‌گويد که روزنامه‌نگاران بايد «پاسخگو» باشند و «خطاهای خود را بپذيرند و فوراً آن‌ها را اصلاح کنند.»
کلمه در اين مورد خاص، به وظيفه اخلاقی‌اش عمل کرده و بابت خطايش از مخاطبان عذرخواهی کرده است، اين اقدام شايسته تحسين است و نه سرزنش.

http://www.newsbaan.com/blog/7570