مرضيه افخم: بين ايران و آمريکا تبادل مفاهيم رخ داده نه انتقال پيام

*الحيات جزييات تازه‌ای از انتقال پيام سلطان قابوس از آمريکا به تهران را منتشر کرد

روزنامه بهار ـ مجتبی فتحی - «خانم سخنگو» نخستين گام را برداشت؛ اما نه چندان با صلابت. «مرضيه افخم» ديروز به عنوان نخستين سخنگوی خانم، پشت تريبون سخنگويی وزارت خارجه قرار گرفت تا پاسخگوی سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی باشد؛ خبرنگارانی که استقبال قابل‌توجهی از نخستين نشست سخنگوی جديد داشتند تا شايد صدای متفاوتی را بشنوند؛ صدايی که در آن شفافيت در پاسخگويی پررنگ‌تر از قبل باشد، هرچند تاحدودی انتظارات برآورده نشد؛ البته شايد به اين دليل بود که نخستين جلسه بود و محافظه‌کاری در نخستين جلسه هم امری است طبيعی. اما نه در بيان موضوعاتی که از زبان ساير مسئولان شنيده شده و رسانه‌ها به کرات در باب آن سخن رانده‌اند. نمونه‌اش انتقال پيام از تهران به واشنگتن و بالعکس است.

پيام‌هايی که انتقال يافته و از سوی وزير خارجه جمهوری‌اسلامی ايران نيز مورد تاييد قرار گرفته اما خانم سخنگو نمی‌خواهد آن را تاييد کند و اخباری از اين دست را «گمانه‌زنی رسانه‌ای» می‌خواند؛ واژه‌ای که چند باری ديروز در نخستين نشست خبری سخنگوی جديد شنيده شد که ای‌کاش شنيده نمی‌شد تا ديوار کوتاه رسانه‌ها در دوره تازه کمتر مورد تعرض قرار گيرد. در هر حال همين گمانه‌زنی‌ها کم‌کم رنگ و بوی واقعی به خود گرفت. البته با اظهارات محمدجواد ظريف اين اخبار از مرز گمانه‌زنی گذر کرده بود و واقعی بودن آن عينيت يافت. ظريف که برخلاف اسلاف و همکاران خود، مردم و رسانه‌ها را محرم می‌داند تاکنون چند باری صحت همين گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای را تاييد کرده است؛ از جمله انتقال پيام از واشنگتن به تهران به واسطه حضور سلطان قابوس پادشاه عمان در تهران. از زمانی که خبر سفر پادشاه عمان به تهران منتشر شده بود رسانه‌ها اين خبر را ذيل عنوان «ميانجی در راه تهران» باز نشر کردند. خبری که برپايه سابقه عمان در مناسبات تهران – واشنگتن حکايت از آن داشت که در آستانه روی کار آمدن دولت تازه در ايران، احتمالا باز هم ربطی به ايفای نقش ميانجی‌گر عمان ميان دو کشور دارد. اين گمانه‌زنی رسانه‌ای در پايان سفر سلطان قابوس و در مراسم بدرقه مورد تاييد قرار گرفت. ظريف با تاکيد بر اين‌که در اين سفر درباره آمريکا هم مذاکره کرديم گفته بود که «موضوع آمريکا يکی از موضوعاتی است که دوستانی که به ايران سفر کرده‌اند، درباره آن صحبت می‌کنند.» سخنان وزير خارجه نشان از آن داشت که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ها درباره اين سفر پربيراه نبوده است.

برخلاف اظهارات وزير خارجه مرضيه افخم ديروز در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اين‌که آيا سلطان قابوس پادشاه عمان در سفرش به تهران حامل پيامی از سوی واشنگتن برای تهران بوده و آيا در موضوع سوريه تماس مستقيمی بين ايران و آمريکا صورت گرفته است، گفت: «گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای در اين زمينه زياد است. عمان از جمله کشورهايی است که با ايران و آمريکا روابط خوبی دارد. به دليل روابط خوب عمان با دو کشور، هرگونه تماس، مکاتبه‌ و ملاقاتی که انجام می‌شود رسانه‌ها درباره آن به گمانه‌زنی می‌پردازند. ما درباره گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای اظهارنظر نمی‌کنيم و خبر رسمی در اين‌باره نداريم.»

اين در حالی است که در همين رابطه ديروز درباره خبری که وزيرخارجه تلويحا آن را تاييد کرده بود و خانم سخنگو نه، روزنامه فرامنطقه‌ای الحيات نوشت: رييس‌جمهوری آمريکا در پيامی از طريق سلطان عمان به تهران بر آمادگی خود برای گفت‌وگوهای مستقيم با ايران و گشودن صفحه‌ای جديد در روابط دو کشور تاکيد کرد. به گزارش فارس، منابع ديپلماتيک مطلع به روزنامه فرامنطقه‌ای الحيات اعلام کردند که باراک اوباما رييس‌جمهوری آمريکا پيامی را بعد از تشکيل دولت حسن روحانی رييس‌جمهوری جديد ايران برای مقامات اين کشور ارسال کرده مبنی بر اين‌که واشنگتن تمايل دارد صفحه‌ای جديد در مناسبات بين دو کشور باز کند.

اين منابع اعلام کردند که اين پيام از طريق سلطان قابوس بن سعيد‌شاه عمان به ايران منتقل شده و ‌حاوی چهار محور بود و براساس آن دولت آمريکا از نتايج انتخابات رياست‌جمهوری در ايران استقبال و اعلام آمادگی کرد تا تحريم‌های اقتصادی تحميل شده عليه ايران را کاهش دهد.

اين منبع با تاکيد بر اهميت همگرايی مثبت ايران در جريان مذاکرات هسته‌ای با کشورهای ۱+۵ تاکيد کرد که اين می‌تواند در سايه روی آوردن ايران به رفتار به جای گفتار در بازگشت اعتماد جامعه جهانی به ايران سهم داشته باشد. اين پيام بااشاره به اعلام آمادگی آمريکا برای آغاز گفت‌وگوهای مستقيم با تهران تاکيد کرده که دولت آمريکا متمايل به گشودن صفحه‌ای جديد در مناسبات خود با تهران است. براساس ادعای اين گزارش، سلطان قابوس اين موضوع را با رهبر انقلاب اسلامی ايران نيز مطرح کرده و ايشان اعلام کرده‌اند به شرط تغيير رفتار آمريکا در قبال ايران اين موضوع قابل تعامل است. الحيات به نقل از منابع ايرانی نوشت که مقامات تهران مشکلی برای ديدار با آمريکايی‌ها در جريان سفر روحانی به نيويورک برای مشارکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد که پايان ماه جاری ميلادی برگزار خواهد شد، ندارند، البته به شرطی که نتايج آن مثبت باشد.

بنابراين پيام انتقال يافته از آمريکا به ايران توسط سلطان قابوس بر روابط دو کشور تمرکز داشت هرچند درباره مسائل منطقه‌ای ازجمله بحران سوريه هم پيام‌هايی ميان دو کشور انتقال يافته است؛ پيام‌هايی که بازهم محمدجواد ظريف آن را تاييد می‌کند اما سخنگوی وزارت خارخه نه. وزير امور خارجه عصر دوشنبه پس از سفری دو روزه به عراق که اولين سفر کاری‌اش به عنوان وزير خارجه محسوب می‌شد، در مسير بازگشت درباره پيام‌های انتقال يافته ميان تهران – واشنگتن گفته بود: «درباره سوريه پيام‌هايی بين ايران و آمريکا رد و بدل شده است و اگر نياز باشد، به اين روند ادامه می‌دهيم.»

با اين حال مرضيه افخم در پاسخ به اين سوال «بهار» که انتقال پيام ميان تهران – واشنگتن درباره سوريه هم گمانه‌زنی رسانه‌ای است در حالی که وزير خارجه به آن اشاره کرده بود، گفت: «آن‌چه آقای ظريف بيان کرد گويای اين است که نوعی از تبادل مفاهيم رخ داده ولی اين‌که به معنای تبادل پيام باشد، از سوی ظريف مطرح نشده است. ما درباره موضوع سوريه نگرانی‌ها و مواضع خود را اعلام کرده‌ايم ولی اين‌که از طريق پيام رسمی يا نامه‌نگاری باشد، توضيح بيشتری برای شما نداريم.»

افخم در حالی انتقال پيام ميان دو کشور را انتقال مفاهيم عنوان کرد که وزير خارجه پيش از اين خبر داده بود ايران سال ۲۰۱۲ نامه هشدارآميزی نسبت به احتمال استفاده شورشيان در سوريه از سلاح‌های شيميايی به آمريکا ارسال کرده بود. خبری که ديروز نسخه‌ای از آن دراختيار روزنامه کريستين ساينس مانيتور نيز قرار گرفت. ديروز اين روزنامه در گزارشی با استناد به نامه‌نگاری‌های ديپلماتيک که به بيرون نشت کرده است، نوشت که ايران از ماه ژوييه‌ سال ۲۰۱۲ به واشنگتن هشدار داده بود که شورشيان سوريه به تسليحات شيميايی دست يافته‌اند و از آمريکا خواست «يک هشدار جدی و فوری» برای گروه‌های شورشی بفرستد تا از آن‌ها استفاه نکنند. به نوشته اين روزنامه در اين نامه آمده است: «خبرهای نگران‌کننده‌ای درباره مقدمه‌چينی نيروهای شورشی در سوريه برای استفاده از تسليحات- عناصر شيميايی به دست آمده است. ايران علاوه بر عناصر دخيل در خشونت‌ها، کشورهای حامی آن‌ها از جمله دولت آمريکا را برای هرگونه توسل به تسليحات - عناصر شيميايی توسط آن گروه‌های شورشی مقصر می‌داند.» در اين نامه که از سوی جمهوری‌اسلامی ايران ارسال شده نشانی از انتقال مفاهيم به چشم نمی‌خورد و نامه حاوی پيامی مستقيم بوده است.