رمزگشايی کيهان از مذاکرات محرمانه ژنو

محمد ايمانی امروز شنبه طی يادداشتی در روزنامه کيهان نوشت:

ژنو سوئيس پنجشنبه و جمعه پر ازدحامی را پشت سر گذاشت. فضاسازی رسانه‌ای بر اين شلوغی ناظر به مذاکرات ۱+۵ با ايران می‌افزود. ديروز وزير خارجه آمريکا از تل‌آويو به ژنو رفت تا در مذاکرات سه‌جانبه با مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا و وزير خارجه جمهوری اسلامی ايران شرکت کند. کری برای سومين بار در دو هفته اخير بود که به تل‌آويو رفته و در آنجا گفته بود هدف ما و اسرائيل در قبال برنامه هسته‌ای ايران يکی است. بعد از ظهر جمعه خبر آمد که وزرای خارجه انگليس، فرانسه و آلمان نيز به ژنو می‌روند.

رسانه‌ها از احتمال يک توافق سخن گفتند و برخی از آنها از توافقی بزرگ نوشتند. اما تا ديشب جزئيات مذاکرات و توافقات همچنان در هاله ابهام باقی ماند. آيا می‌توان به استناد قرائن و شواهد، برخی از ابهامات را برطرف ساخت و نگاه شفاف‌تری به مذاکرات ژنو- که آغاز راه است و نه پايان آن- داشت؟ آيا آمريکا به دنبال يک توافق متوازن و پاياپای با ايران است يا مهندسی جديدی برای تداوم خدعه و خيانت با ايران در ميان است؟ آيا صرف مخالف‌خوانی ديروز نتانياهو با توافق احتمالی- که ممکن است براساس يک تقسيم کار با آمريکا باشد - می‌تواند مؤيد درستی مسير مذاکرات باشد؟ و بالاخره اينکه يک توافق خوب حاوی چه مشخصاتی است؟

توافق خوب از نگاه ما با نگاه آمريکايی- صهيونيستی متفاوت و متعارض است. از نگاه جمهوری اسلامی توافق خوب، ناظر به حقوق بين‌المللی و به‌رسميت شناختن کامل حقوق مشروع ايران در قبال اقدامات شفاف‌ساز در چارچوب قانونی است. هيئت ايرانی همچنين اميدوار است در راستای اين شفاف‌سازی و سلب بهانه از طرف مقابل، تحريم‌های ظالمانه و غيرقانونی لغو شوند.

اما در نقطه مقابل، تلاش اصلی بر اين راهبرد استوار است که ايران به صورت گام‌به گام از حقوق مشروع خود در زمينه غنی‌سازی خلع شود و فشار اصلی تحريم‌ها به مثابه شمشير داموکلس محفوظ بماند.

در اين تلقی گام به‌گام، غرب مايل به تعليق غنی‌سازی ۲۰درصد، کاهش تعداد و سرعت فعاليت سانتريفيوژهای تاسيسات نطنز (غنی‌سازی ۵/۳درصد)، اجرای پروتکل الحاقی و احياناً خروج بخشی از مواد غنی‌سازی شده است و البته سرانجام، ايده‌ال خود را همان چيزی می‌داند که ۱۰ سال پيش به دست آورد؛ تعليق کامل غنی‌سازی! پيداست که فاصله دو تلقی بسيار است.

به همين خاطر هم هست که دکتر عراقچی معاون وزير خارجه در جمع خبرنگاران در ژنو گفت:‌ «احتمالا سندی امضا نمی‌شود و در اين حد خواهد بود که يک بيانيه مشترک صادر شود. اين بيانيه در خصوص جزئيات گام اول، گام آخر و هدف مشترک و اقداماتی که بايد صورت بگيرد، است».

همزمان دکتر ظريف نيز در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «امکان دارد به يک بيانيه مشترک يا چيزی مانند آن برسيم. اين که نياز به امضای آن باشد، بحث ديگری است.»

دکتر ظريف در عين حال در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفته است «برنامه غنی‌سازی به طور کامل تعليق نمی‌شود. ما در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ برنامه غنی سازی را به طور کامل تعليق کرديم اما نتايج مثبتی به همراه نداشت و ديگر اين مسئله را مورد آزمايش قرار نمی‌دهيم.»

اين سخن البته احتمال گفت‌وگو بر سر بخشی از غنی‌سازی ۲۰ درصد را تلويحاً تاييد می‌کند.

آنچه در رسانه‌ها از قول مقامات آمريکايی طی چند روز اخير منتشر شد، به تصريح و تلويح نشان می‌دهد واشنگتن مايل به توافقی نامتوازن است. اوباما روز پنجشنبه به سی‌ان‌ان گفت‌: «توافق مورد بحث به طور جزئی، تحريم‌ها را کاهش می‌دهد اما ساختار تحريم‌ها حفظ شود. امکان دارد به توافق مرحله‌ای با ايران برسيم که بر اساس آن در مرحله اول گسترش فعاليت هسته‌ای ايران متوقف شود.»

جی‌کارنی سخنگويی کاخ سفيد در توضيح بيشتر گفت که ‌«کاهش تحريم‌ها، محدود و هدفمند و برگشت‌پذير است و ساختار اصلی تحريم‌ها را تحت تاثير قرار نمی‌هد اما پيشرفت برنامه هسته‌ای ايران را متوقف می‌کند. ساختار کلی تحريم‌ها پابرجا خواهد ماند.» اما همزمان تيم جانسون رئيس کميته بانکی سنا اعلام کرد «بسته تحريمی جديد عليه ايران بعد از پايان مذاکرات ژنو در اين کميته بررسی خواهد شد.»

از سوی ديگر روزنامه نيويورک تايمز در گزارشی خاطرنشان می‌کند‌«اگر چه آمريکا به طور رسمی در مورد جزئيات گام‌هايی که بايد از سوی ايران برداشته شود سخنی نمی‌گويد، يک مقام دولتی آمريکايی می‌گويد اين اقدام‌ها درصد غنی‌سازی، ذخيره مواد هسته‌ای، قابليت‌های تاسيسات هسته‌ای و همچنين راستی‌آزمايی برنامه اتمی ايران را در برمی‌گيرد.

به گفته اين مقام آمريکايی مدت زمان تعليق برنامه هسته‌ای ايران هنوز مورد مناقشه است، اما تعليق ۶ ماهه يکی از چارچوب‌هايی است که مورد بحث قرار گرفته است. در مقابل احتمال رفع مسدوديت بخشی از اموال و دارايی‌های ايران در خارج مورد بحث است.»

در واقع همان‌گونه که در گمانه‌زنی‌های قبلی رسانه‌های غربی نيز مطرح بوده،آمريکايی‌ها قصد ندارند حتی اندکی از تحريم‌های اصلی را حذف کنند بلکه در نهايت مايلند امکان دسترسی ايران به بخشی از درآمدها و دارايی‌های مسدوده شده در خارج- رقمی بين ۳ تا ۱۰ ميليارد دلار- را فراهم کنند و نام آن را کاهش تحريم‌ها بگذارند!

روزنامه ديلی‌تلگراف به شکل ديگر اين خبر را تاييد کرده و به نقل از يک منبع در سنای آمريکا می‌نويسد: « در توافق محتمل اجازه [!] غنی‌سازی محدود به ايران داده می‌شود اما برنامه هسته‌ای آن به مدت ۶ماه فريز می شود. قدم اول توافق شامل توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد و اکسيد کردن ذخاير اورانيوم ۲۰ درصد، کاهش تعداد سانتريفيوژهای فعال در غنی‌سازی ۵/۳ درصد، عدم بهره‌برداری از رآکتور آب سنگين اراک در ۶ ماهه مورد بحث و عدم استفاده از سانتريفيوژهای پيشرفته آی‌آر۲ است و در مقابل آمريکا برخی از سرمايه‌های بلوکه شده ايران را آزاد می‌کند.» همين مضمون را خبرگزاری فرانسه نيز منتشر کرده است.

از ديگر سو خبرگزاری رويتر- و ايسنا- اظهارات يک مقام بلندپايه آمريکايی در جمع رسانه‌های اين کشور را منتشر کرده‌اند که تاکيد می‌کند «ما در گام اول به هيچ وجه درباره تحريم‌های اصلی صحبت نمی‌کنيم... ما از تحريم‌ها که نقش مهمی در آوردن ايران پای ميز مذاکره داشته‌اند حمايت می‌کنيم و به دنبال ايجاد تغيير در استراتژی دولت ايران هستيم... ما به يک توافق اوليه که تحريم‌های موردی، محدود و موقتی را لغو ‌کند، دست می‌يابيم... ما به کنگره گفتيم اجازه دهند يک توقف کوتاه به وجود بيايد. ما همه طرفدار تحريم هستيم که نقش مهمی داشته است... ايرانی‌ها در حال حاضر برنامه غنی‌سازی دارند بدون اينکه چنين حقی را داشته باشند. ما در گام اول دنبال آن هستيم که سطح و ذخاير و توانايی‌های غنی‌سازی پيشرفت نکند... ما معتقديم ايران و هيچ کشوری حق غنی‌سازی ندارد»!

در اين سناريو، رژيم صهيونيستی هر چند مخالف‌خوانی و تظاهر به مخالفت می‌کند- که در اظهارات نتانياهو پس از ملاقات با کری ظاهر بود- اما در واقع با مقامات آمريکايی هماهنگ است. اين حقيقت را روزنامه هاآرتص روز چهارشنبه گذشته اذعان کرد آنجا که نوشت «شرمن در مصاحبه با شبکه ۱۰ اسرائيل با بيان اينکه آمريکا بر توقف برنامه هسته‌ای ايران در طول مذاکرات تاکيد خواهد کرد، به برخی تقاضاهای اسرائيل پاسخ گفت. مقامات اسرائيل می‌گويند اگر مصالحه آمريکا با ايران شامل تغيير اساسی و چشمگير تحريم‌ها نشود و تعليق برنامه هسته‌ای ايران را تضمين کند، تل آويو اين مصالحه را به طور تلويحی می‌پذيرد.

يک مقام ارشد اسرائيل در طول مذاکرات اخير با مقامات آمريکا گفت آمريکايی‌ها به جای کنار گذاشتن تحريم‌ها، آزاد کردن حدود ۳ ميليارد دلار از دارايی‌های مسدود شده ايران در بانک‌های غربی را مورد توجه قرار داده‌اند. و اسرائيل هيچ مخالفتی با اين امر ندارد... اسرائيل از توافقات با آمريکايی‌ها در هفته‌های اخير خرسند است. يک مقام ارشد تل‌آويو می‌گويد ما مذاکراتی را که در آن صحبت از کاهش تحريم‌های موجود بود به ممانعت از اعمال تحريم‌های جديد تغيير داديم.»

قضاوت دقيق درباره مذاکرات ژنو منوط به انتشار جزئيات قطعی است. اما در جبهه ايران درباره بدگمانی و بی‌اعتمادی به رويکرد اخير مقامات آمريکايی تقريبا هيچ ترديدی وجود ندارد.

يک سند درباره اين مدعا مقاله روز چهارشنبه حسين موسويان عضو و سخنگوی اسبق هيئت مذاکره‌کننده ايرانی (از معتمدان دکتر روحانی) است که با اشاره به همين موضع‌گيری‌های رسمی و رسانه‌ای در آمريکا (آزادسازی برخی اموال مسدود شده ايران به جای کاهش يا حذف تحريم‌ها در ازای دريافت برخی امتيازات) نوشت: «رئيس‌جمهور سابق ايران از پيشنهاد گام به گام لغو تحريم‌ها و شناسايی حق ايران در مقابل اقدامات اعتمادساز ايران استقبال کرد اما طرف آمريکايی اين مذاکرات را به شکست کشاند... تندروهای اسرائيلی و آمريکايی در دور جديد مذاکرات هسته‌ای، آزادسازی بخشی از اموال بلوکه شده بدون لغو تحريم‌ها را مطرح می‌کنند و اين را به اعطای امتياز ربط می‌دهند. پذيرش اين شرايط توسط ايران، به ساختار رژيم تحريم‌های يکجانبه و چندجانبه لطمه نمی‌زند. در همين حال موافقت نکردن ايران، به بلوکه کردن پول‌هايش در خارج و قرار گرفتن تحت تحريمی مجازی منجر می‌شود. بنابراين پيشنهاد مورد نظر چيزی جز يک اسب تروا نيست. اين سياست نه تنها می‌تواند مانع تحقق توافق شود بلکه معما را پيچيده‌تر هم می‌کند... رسيدن به توافق پس از يک دهه، مشروط به آن است که آمريکا در زمينه لغو تحريم‌ها به اقدام واقعی بپردازد.»

اکنون خوش‌بين‌ترين سياستمداران و ديپلمات‌های ايرانی، شيوه آمريکا را فريبکاری و تعبيه اسب تروا در پوشش اعطای امتياز به ايران تلقی می‌کنند که کاملا با واقعيات هماهنگ است. بنابراين طبيعی است بازی رسانه‌های غرب و تبليغات‌چی‌های رسانه‌ای آنها با کلماتی نظير «توافق بزرگ» نمی‌تواند واقعيت‌های جاری در مذاکرات را کتمان کند.

مذاکرات ژنو همچنان در آغاز يک راه پرسنگلاخ است. ضمن حمايت همه جانبه از ديپلمات‌های جمهوری اسلامی ايران، بايد از ايجاد انتظار و اميد خلاف واقع پرهيز کرد. توهم‌پراکنی و خيال‌پردازی به جای واقعيت‌ها، شيوه مبنايی رسانه‌های غربی و دنباله رسانه‌ای آنها در داخل است. در حقيقت همين جريان رسانه‌ای است که می‌کوشد اسب تروا را امتياز آمريکا جا بزند و روند پرهزينه ۱۰ سال پيش را بازسازی کند. آن هنگام، همچنان که اصل تعليق‌ها خسارت بزرگی بود، شکستن همان تعليق‌ها نيز هزينه بزرگی را تحميل کرد.