بيلان آزادی رسانه‌ها در جهان ٢٠١۳

گزارشگران بدون مرز در بيلان جديد خود از آزادی مطبوعات در جهان نوشت در سال ميلادی ٢٠١٣، در جهان ٧١ روزنامه‌نگار به هنگام انجام وظيفه خود جان باخته‌اند. مناطقی که در آن‌ها بيشترين کشته‌ها ثبت شده‌اند به ترتيب آسيا (٢٤تن)، خاورميانه و آفريقای شمالی ( ٢٣ تن) است. همچنين دست‌کم ١٧٨ روزنامه‌نگار تا امروز در زندان به‌سر می‌برند. چين، اريتره، ترکيه، ايران و سوريه به مانند سال پيش ٥ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران هستند. از آغاز سال ميلادی ٢٠١٣، ٧٦ فعال رسانه‌ای در ايران بازداشت شده‌اند.

٧١ روزنامه‌نگار در سال ٢٠١٣ کشته شده‌اند

روزنامه‌نگار:
کشته شده : ٧١ (٪٢٠-)
بازداشت و زندانی شده : ٨٢٦ (٪٦-)
مورد تعرض و تهديد قرار گرفته : ٢١٦٠(٪٩+)
ربوده شده : ٨٧ (٪١٢٩)
مجبور به ترک کشور شده : ٧٧ (٪٨+)
همکار رسانه کشته شده : ٦
شهروند خبرنگار- وب‌نگار کشته شده : ٣٩ (٪١٧-)
وب‌نگار و شهروند وب‌نگار بازداشت شده : ١٢٧ (٪١٢-)

روزنامه نگاران کشته شده: ٢٧ ٪ در مناطق جنگی کشته شده‌اند، ٨ ٪ روزنامه‌نگار مستقل بوده‌اند، ٤ ٪ زن بوده اند، ٣٧ ٪ روزنامه‌نگار مطبوعات،٣٠ ٪ خبرنگار راديو و ٣٠ ٪ تلويزيون و ٣٪ همکار رسانه‌های اينترنتی بوده‌اند.

در سال ميلادی ٢٠١٣، در جهان ٧١ روزنامه‌نگار به هنگام انجام وظيفه خود جان باخته‌اند. مناطقی که در آن‌ها بيشترين کشته های ثبت شده‌اند به ترتيب آسيا (٢٤تن)، خاورميانه و افريقای شمالی ( ٢٣ تن) است. کشته شدن روزنامه‌نگاران در آفريقای سياه، با ده کشته نسبت به ٢١ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠١٢ ، کاهشی چشم‌گير داشته است. اين کاهش به دليل کمتر کشته شدن روزنامه‌نگاران (٧ تن) درسومالی است، سال گذشته در اين کشور ١٨ روزنامه‌نگار کشته شده بودند. در قاره آمريکا شاهد کاهشی نامحسوس هستيم، تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده به هنگام انجام وظيفه خود، از ١٥تن در سال ٢٠١٢ به ١٢ نفر در سال ٢٠١٣ رسيده است. سوريه، سومالی و پاکستان در ميان پنج کشور پر مرگ برای روزنامه‌نگاران شانه به شانه‌ی هم ايستاده‌اند. دو کشور هند و فليپين فهرست پنج کشور قتل‌گاه روزنامه‌نگاران را تکميل می‌کند. کشورهای برزيل و مکزيک می‌توانند به عنوان اعضای علی‌البدل اين گروه به شمار روند. با آنکه در برزيل تعداد کشته شدگان به همان ميزان سال، پيش ٥ تن است. در مکزيک ٢ روزنامه‌نگار به قتل رسيده‌اند، اما سه تن ديگر ناپديد شده‌اند. از يک سال پيش با به قدرت رسيدن حزب انقلابی قانون اساسی، فشار مراکز قدرت بر رسانه‌ها افزايش و پديده خود سانسوری بيشتر شده است،متأسفانه علت کمتر شدن قتل‌ها در اين کشور نيز همين است.

اکثريت کشته شدگان در سال ٢٠١٣ روزنامه‌نگاران مطبوعات بوده‌اند

کمتر از يک سوم از کشته شدگان در مناطق جنگی جان باخته‌اند. از اين ميان می‌توان به روزنامه‌نگاران سوری و داغستانی(منظقه داغستان -روسيه) اشاره کرد. ديگر کشته شدگان به يا هنگام اطلاع رسانی از عمليات انتحاری (در ايالت چتيسگر در هند، بلوچستان در پاکستان)، باندهای حنايات سازمان يافته و يا شبه نظاميان اسلام‌گرا به قتل رسيده‌اند.

کريستف دو لوار دبير اول سازمان گزارش‌گران بدون مرز در اين باره اعلام کرد:«کاهش نسبی تعداد روزنامه نگاران کشته شده در سال ٢٠١٣، متأسفانه نشانگر بهبود آزادی اطلاع‌رسانی نيست. اين کاهش با صعود نجومی تعداد روزنگاران ربوده شده و افزايش تهديد و تعرض به روزنامه‌نگاران جايگزين شده است.

« در آستانه هفمين سالگرد تصويب قعطنامه١٧٣٨ شورای امنيت سازمان ملل و درحالی که قوانين بين‌المللی تازه‌ای به موازين موجود حفاظت از روزنامه نگاران اضافه شده است،مبارزه عليه مصونيت از مجازات بايد به اولويت جامعه جهانی بدل شود.»

تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده به هنگام انجام وظيفه اطلاع رسانی در سال ٢٠١٣ نسبت به سال گذشته ٢٠ ٪ کاهش داشته است. سال ٢٠١٢ با ٨٨ کشته و افزايش ٣٣ درصدی کشتگان، سالی مرگبار بود. يادآور می‌شويم که ٦٧ تن در سال ٢٠١١، ٥٨ تن در سال ٢٠١٠، ٧٥ تن در سال ٢٠٠٩ و ٦٠ نفر در سال ٢٠٠٨ ، کشته شده بودند. افزايش مشهود تهديد و تعرض عليه روزنامه‌نگاران از سوی گروه‌های غير حکومتی و يا قوای انتظامی، کاهش کشته شدگان در سال ٢٠١٣ را نامشهود کرده است. در سال ٢٠١٣ روزنامه‌نگاران به شکل نظام‌مند از سوی نيروهای انتظامی در ترکيه به هنگام اعتراضات ميدان تقسيم، مورد حمله قرار گرفتند، اين امر با کمی تعديل در روزهای آخر سال در اوکراين تکرار شد. «بهار برزيل» همراه با ١٠٠ مورد خشونت عليه روزنامه‌نگاران همراه شد که بيشترين موارد از سوی پليس نظامی ضد شورش انجام گرفت. در کلمبيا و مکزيک نيز امواج اعتراضی با فضای سرکوبی مشابه روبرو شدند. فعالان رسانه‌‌ای در خط نخست تکان های سياسی و يا جنگ ميان مذاهب بودند که نا امنی آفريدند و مصر و ليبی و عراق را لرزاندند.

يکی از شاخص‌های سال ٢٠١٣ ، افزايش تعداد روزنامه‌نگاران ربوده شده است. (٧٨ مورد نسبت به ٣٨ مورد در ٢٠١٢). اکثريت اين موارد در خاورميانه و افريقای شمالی (٧١ مورد) روی داده‌اند و سپس در افريقای سياه ( ١١ مورد) امسال تنها ٤٩ روزنامه‌نگار در سوريه و ١٤ تن ديگر در ليبی ربوده شدند. درسوريه در سال ٢٠١٣ روزنامه‌نگار ربايی هم شتاب و هم شکلی نظام‌مند يافته است. روزنامه‌نگاران خارجی از سوی رژيم و گروه‌های اسلام‌گرا همچون «حکومت اسلامی عراق و شام» و جبهه النصره هدف قرار می گيرند، با اين وجود همکاران سوری آن‌ها بيشتر در معرض خطر قرار دارند. دست کم ١٨ گزارش‌گر رسانه‌های خارجی و ٢٢ فعال رسانه‌ای سوری ناپديد شده و يا به گروگان گرفته شده‌اند.

خشونت و عدم امنيت، همچنان عامل اصلی تبعيد تعداد بيشتر از روزنامه‌نگاران است. در سال ٢٠١٣ خشونت و جنگ در سوريه بانی دست کم خروج ٣١ روزنامه‌نگار از اين کشور شده است. بسياری از آن‌ها بدون داشتن هيچ پشتوانه مالی هم‌اکنون در ترکيه، مصر، اردن، و ليبی بسر می‌برند. اين روزنامه‌نگاران تبعيدی در مصر متهم به هواداری از اخوان المسلمين می‌شوند و يا قربانی برخوردهای نژادپرستانه، از سوی ماموران امنيتی اردنی بازجويی می‌شوند، و يا هوادران اسد در لبنان آن‌ها را تهديد می‌کنند. در ايران با وجود انتخاب کانديدای ميانه رو حسن روحانی در خرداد ماه امسال و با وجود با وعده‌های گشايش سياسی، اما دست‌کم ١٢ فعال رسانه‌ای برای حفظ امنيت خود از سرکوب رژيم تهران مجبور به ترک کشور شده‌اند. خونريزی روزنامه‌نگاران در سومالی ادامه دارد،اکثريت آن‌ها با وجود قربانی احساسات قوم‌پرستانه شدن در کنيا، اما ناگزير به اين کشور می‌گريزند.

دست‌کم ١٧٨ روزنامه‌نگار تا امروز در زندان بسر می‌برند. چين، اريتره، ترکيه، ايران و سوريه به مانند سال پيش ٥ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران هستند.

اگر در چين،اريتره و ايران، تعداد روزنامه‌نگاران زندانی ثابت مانده است در سوريه و ترکيه کاهش يافته است.

خشونت همه جانبه عليه فعالان اطلاع رسانی

افزون بر ٧١ روزنامه‌نگار کشته شده،شلاق مرگ بر ٣٩ شهروند خبرنگاران و وب‌نگار نيز فرود آمده است. (٤٧ نفر در سال ٢٠١٢ ) از اين ميان سوريه باز در صدر جدول قرار دارد، که زنان و يا مردان شهروند خبرنگار با عکس و فيلم و نوشته کار سنگين اطلاع رسانی را بر عهده گرفته‌اند.

کريستف دو لوار دبير اول سازمان گزارش‌گران بدون مرز در سخنرانی خود در برابر جلسه ويژه شورای امنيت سازمان ملل تحت نام « از روزنامه‌نگاران حفاظت کنيم» در تاريخ ١٣ دسامبر ٢٠١٣ با تأکيد بر تشديد مبارزه با مصونيت از مجازات، خواهان، بسط موازين پيش‌بينی شده در قعطنامه ١٧٣٨ شورای امنيت به همه‌ی « فعالان عرصه اطلاع رسانی» شد. دبير اول سازمان گزارش‌گران بدون مرز، خواهان افزودن تبصره‌ای به ماده ١٨ اساسنامه ديوان کيفری بين‌المللی در تعريف جنايات جنگی شد، «حمله عامدانه عليه روزنامه‌نگاران» نيز بايد بعنوان جنايات جنگی محسوب شود. وی همچنين خواهان تشکيل کارگروهی از متخصصان مستقل يا کارگروهی تحت هدايت دبيراول سازمان ملل متحد شد. و وظيفه اين کارگروه را «ملزم ساختن دولت‌ها به انجام تعهدهای خود برای تحقيق و بررسی و اقدام قضايی بی‌طرفانه و مؤثر در رابطه با خشونت عليه روزنامه‌نگاران» تعريف کرد. دبير اول سازمان همچنين اعلام کرد که گزارش‌گران بدون مرز از دولت‌های عضو سازمان ملل متحد می‌خواهد روند حمايت و انتقال فعالان رسانه‌ای و مدافعان حقوق بشر تهديد شده در کشور خود را تسهيل کنند، اين امر مستلزم راه‌يافتی برای هشدار مشخص در اين باره است.

٥ کشور مرگبار برای روزنامه‌نگاران
سوريه قبرستان فعالان اطلاع رسانی

با دست کم ١٠ روزنامه‌نگار و ٣٥ شهروندخبرنگار کشته شده. در سوريه بارش سهمگين سرکوب خونين رژيم بشار اسد بر سر مردم ملکی و فعالان اطلاع رسانی ادامه دارد. قربانيان بيش از پيش هدف حمله‌های جهاديست‌های القاعده،قرار می‌گيرند که نامدارا با رسانه‌های، هر فعال رسانه‌ای را جاسوس و يا کافر اعلام می‌کنند. سال ٢٠١٣ در مناطق «آزاد شده» نيز جنايت عليه روزنامه‌نگاران با ترور روزنامه‌نگار سوری محمد سعيد و اعدام روزنامه‌نگار عراقی ياسر فيصل ال‌جميلی،به ثبت رسيد.

هند با ٨ روزنامه‌نگار کشته شده، يکی از بی سابقه‌ترين موج‌های خشونت عليه روزنامه‌نگاران را به ثبت رساند. باند های مافيايی ، گروه‌های سياسی مخالف و پليس عاملان اصلی قتل‌ها هستند.

فليپين، نيز با ٨ روزنامه‌نگار کشته شده به شکل واحد و از سوی افراد «ناشناس» سوار بر موتور رکوردی ديگر از قتل‌ روزنامه‌نگار در اين کشور بدست آورد. روزنامه‌نگاران کشته شده در سومالی قربانی اسلام‌گرايان گروه الشباب هستند. کشتار عامدانه روزنامه‌نگاران جو رعب و وحشت،خفقان اوری را در ميان جامعه رسانه‌ای به وجود آورده است. در پاکستان ٧ روزنامه‌نگار کشته شده جان خود را برای اطلاع رسانی به شهروندان کشورشان از دست دادند. با آنکه بيشترين خشونت‌ها عليه روزنامه‌نگاران در مناطق قبائلی و بلوچستان انجام می‌گيرد، اما کشتار روزنامه‌نگاران تنها در انحصار افراط‌گرايان اين دو منطقه نيست. دو روزنامه‌نگار کشته شده در کراچی اين شهر را به يکی از خطرناک‌ترين شهرهای پاکستان بدل کرده است. مقامات فاسد محلی، پليس و در اصل مصونيت از مجازات آزادی اطلاع رسانی در اين کشور را به خطر انداخته است.

٥ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران

چين به شکل رسمی صد فعال رسانه‌ای را در بند کرده است. ٣٠ روزنامه‌نگار و ٧٠ وب‌نگار زندانی و اين به جز ربوده‌شدگان و يا بازداشتی‌های بی نام و نشان در «زندان سياه» است.سياست سرکوب در چين برای مهار اطلاعات و اطلاع رسانی هر روز تشديد می‌شود.

برای ٢٨ روزنامه‌نگار در زندان،اريتره جهمنی است. يازده تن از آن‌ها که در سال ٢٠٠١ بازداشت شده‌اند تا امروز در برابر دادگاه قرار نگرفته‌اند. بزرگترين زندان آفريقا برای روزنامه‌نگاران، يکی از آخرين ديکتاتوری‌های اقتدارگرا در جهان است. روزنامه‌نگاران در سلول‌های انفرادی زير زمينی نگاه‌داری می‌شوندو با بدرفتاری و يا در فراموشی می‌ميرند. تا کنون دست کم هفت روزنامه‌نگار در بازداشت مخفی يا خودکشی کرده‌اند و يا به علت بيماری فوت کرده‌اند.

در ترکيه سرزمين روزنامه‌نگاران نابرخودار از اصل برائت، دست کم ٢٧ روزنامه‌نگار و ٢ همکار رسانه‌ای زندانی هستند. اصلاح قانون و آغاز مذاکره با شورشگران کرد، تا امروز بانی تغيير زيادی نبوده‌اند. ترکيه با وجود نهادهای دمکراتيک و رسانه‌های کثرت گرا در عين حال با اقدام‌ها قضايی امنيتی که گاه به توهم توطئه تکيه می‌کند، يکی از زندان های بزرگ جهان است. اين تناقض آزادی اطلاع رسانی را در اين کشور با خطر جدی رودرو کرده است.

ايران
٢٠ روزنامه‌نگار و ٥١ وب‌نگار زندانی

در تاريخ ٢٥ خرداد حسن روحانی نامزد محافظه‌کار ميانه‌رو با وعده تغييرات جدی در کشور، با بيش از ٥١ درصد آرا در دور اول انتخابات به رياست جمهوری ايران برگزيده شد. با وجود وعده‌گشايش و آزادی تعدادی از زندانيان سياسی،از جمله چند روزنامه‌نگار،اما اکثريت روزنامه نگاران و وب‌نگاران زندانی که پس از انتخابات پر مناقشه ١٢ خرداد ١٣٨٨، و در پی اعتراضات مردمی بازداشت شده‌ بودند، همچنان در زندان بسر می‌برند. از آغاز سال ميلادی ٢٠١٣، ٧٦ فعال رسانه‌ای در ايران بازداشت شده‌اند، که ٤٢ مورد پس از انتخابات خرداد ماه امسال شمارش شده است.

در اين مدت ١٧ فعال رسانه‌ای به حبس‌هايی از يک تا نه سال محکوم شده‌اند. ١٢ رسانه توقيف يا مجبور به توقف انتشار خود شده‌اند. رفتار غير انسانی با زندانيان عقيدتی در زندان‌ها همچنان ادامه دارد. بسياری از اين زندانيان در حالی که به شدت بيمار و در وضعيت خطرناکی بسر می برند، همچنان از حق درمان محروم هستند.

سوريه
با بيست روزنامه‌نگار زندانی پنجمين زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران است. اگر آهنگ بازداشت از سوی ماموران امنيتی رژيم کند شده است، اما ده‌ها فعال رسانه‌ای همچنان در زندانهای نظام در بندند. بخشی از روزنامه‌نگاران ربوده شده نيز زندانی گروه‌های مخالف و به ويژه جهاديست‌های اسلام گرا هستند.