ايران غايب بزرگ در ژنو۲، حسن هاشميان

پس گرفتن دعوت ايران نشان داد که تا کجا دولت روسيه در کنار بشار اسد و ايران خواهد ايستاد و تمايز سياسی و رويکرد آن را با بشار اسد و ايران نسبت به آينده سوريه در چه حدود و مرزی مشخص می شود. هر تفسيری که برای اين مسأله باشد پر واضح است که دولت روسيه چندان مقاومتی برای حفظ ايران در اين کنفرانس از خود نشان نداد و اين می تواند هم برای ايران و هم برای بشار اسد نگرانی ايجاد کند

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

ويژه خبرنامه گويا

امروز در هتل زيبای «لو مونترو پالاس» در شهر مونترو در بخش فرانسوی نشين کشور سوئيس کنفرانس بررسی راه حل بحران سوريه آغاز می شود.اين هتل در سال ۱۸۳۷ ساخته شده و در تاريخ خود شاهد ميزبانی از شخصيت های معروف سياسی چون ميخائيل گورباچف، جان ميجر، والری ژيسکادستن و هنری کسينجر بوده است. در سالن بزرگ طبقه همکف هتل ميزهای مستطيل شکل بزرگی چيده شده که بر اساس ترتيب الفبای انگليسی نام کشورهای اردن ، ژاپن، ايتاليا، عراق، اندونزی، هند، واتيکان، يونان، آلمان، فرانسه، مصر، دانمارک،چين، کانادا، برزيل،بلژيک ، بحرين ، استراليا و الجزائر است. در جهت مقابل کشورهای کويت،لبنان، لوکزامبورگ،مکزيک،مغرب،هلند،نروژ،قطر،کره جنوبی،عربستان سعودی، افريقای جنوبی، اسپانيا،سوئيس،ترکيه، امارات و انگليس حاضرند و در ميان آنها اتحاديه عرب، سازمان کشورهای اسلامی و اتحاديه اروپا قرار دارند. در مرکز محل نشستن نماينده کشورهای فوق الذکر ميز بزرگی قرار دارد که دو جهت کشورها را به هم وصل می کند و بر سر آن بان کی مون دبيرکل سازمان ملل و اخضر ابراهيمی فرستاد ويژه سازمان ملل حضور دارند و در دو سر آن نماينده روسيه و نماينده امريکا نشسته اند که در کنار دست راست هر کدام از آنها نمايندگان دولت سوريه و اعضای هیأت اپوزسيون آن کشور قرار دارند.

ايران در اين ميان غايب بزرگ محسوب می شود که علی رغم گفته های مسؤولين ايرانی مبنی بر عدم تمايل آنها برای شرکت در اين کنفرانس، نبود آنان در چنين گردهمايی مهم منطقه ای و بين المللی که می خواهد درباره دولت مهمترين هم پيمان جمهوری اسلامی تعيين تکليف کند،دليل بر انزوای مجدد جمهوری اسلامی در منطقه و جهان است. سياست حمايت از بشار اسد به هر قيمتی که شده، اين انزوا در چنين تجمع مهم سياسی را آشکار کرده است.محمد جواد ظريف از اهميت سياسی اين کنفرانس آگاه بوده است و تا آخرين لحظات تلاش کرد بطور غيررسمی تعهد دولت خود را به اصول و مبانی ژنو۱ را به اطلاع دبيرکل سازمان ملل برساند اما از دادن هر گونه التزام رسمی و در چارچوب عرف بين المللی دوری کند، موضوعی که با اعتراض ائتلاف ملی سوريه از يک سو و سخنان تند محافظه کاران ايران از سوی ديگر بيشتر زير ذره بين رفت و در نهايت ميان موضعگيری دوگانه وزارت خارجه ايران درباره قبول يا عدم قبول ژنو۱، دبيرکل سازمان ملل مجبور شد دعوت ايران به کنفرانس سوريه را ناديده بگيرد.

استدلال دولت ايران مبنی بر اينکه آنها در ژنو۱ نبودند و بنابراين نمی توانند به نتايج آن متعهد باشند به هيچ وجه قابل قبول نيست،زيرا مفاد توافق ژنو۱ با قطعنامه ۲۱۱۸ شورای امنيت همراه شد و ايران بعنوان کشوری که عضو سازمان ملل است طبق منشور آن به قطعنامه های شورای امنيت تعهد عملی و ديپلماتيک دارد.انتقاد آقای ظريف بر دبيرکل سازمان ملل هم وارد نيست چون يکی از وظايف مهم دبيرکل نظارت بر اجرای دقيق قطعنامه های شورای امنيت است که دبيرخانه اين سازمان مسؤول آن است و وزير خارجه ايران از آن اطلاع دارد.

وضعيت تيم مذاکره کننده دولت سوريه
رئيس هیأت مذاکره کننده از سوی بشار اسد را وزير خارجه وی وليد المعلم به عهده دارد.برخی معتقد هستند که وليد المعلم همانند فرماندهان نظامی يا مسؤولان دستگاه های امنيتی، چندان دستش به خون مردم سوريه آلوده نشده است و اين می تواند از نظر روانی باز کننده فضای گفتگو ميان دو طرف خواهد بود اما برخی ديگر هم پيش بينی می کنند که احتمال رد و بدل شدن سخنان تند از سوی نمايندگان دولت و مخالفان وجود دارد.

وضعيت سياسی تيم مذاکره کننده دولت تحت تأثير چند مسأله مهم قرار دارد که عمده ترين آنها عبارتند از:
۱- استراتژی بشار اسد برای ورود به مذاکرات ژنو۲ در ماه های اخير مبنی بر شکست محاصره دمشق و حومه آن و سرمايه گذاری بر اختلافات داخلی در درون جبهه مخالفان به طوری که مانع خواهد شد آنان بتوانند بر سر قبول شرکت در ژنو ۲ به توافق برسند، بوده است.در حال حاضر اين استراتژی در دو شق خود يعنی شکست محاصره پايتخت و عدم مشارکت مخالفان در ژنو۲ به نتيجه نرسيده است و جمع بندی توان رژيم بشار اسد برای بنای يک استراتژی جديد با مشکل روبرو است.

۲- بيرون راندن ايران از کنفرانس ژنو۲ به شکلی که ديديم قدرت بيشتری به مخالفان بشار اسد برای بالا بردن سقف خواسته ها خواهد داد و يک پيروزی تاکتيکی برای آنها رقم زد که بدون مهار آن زيان های سياسی فراوانی متوجه بشار اسد خواهد شد.پس گرفتن دعوت ايران نشان داد که تا کجا دولت روسيه در کنار بشار اسد و ايران خواهد ايستاد و تمايز سياسی و رويکرد آن را با بشار اسد و ايران نسبت به آينده سوريه در چه حدود و مرزی مشخص می شود. هر تفسيری که برای اين مسأله باشد پر واضح است که دولت روسيه چندان مقاومتی برای حفظ ايران در اين کنفرانس از خود نشان نداد و اين می تواند هم برای ايران و هم برای بشار اسد نگرانی ايجاد کند.تماس های ظريف با سرگئی لاوروف و سخنان اخير ايشان نشان می دهد که روسيه فقط تلاش کرده است پيروزی مخالفان بشار اسد و بالاتر از آن کشورهای حامی آنها و در رأس آنها عربستان را مهار کند.نماينده عربستان در ژنو بلافاصله بعد از پس گرفتن دعوت دبيرکل سازمان ملل از ايران مطرح کرد که خروج نيروهای ايرانی به همراه حزب الله لبنان بايد در دستور کار مذاکرات قرار بگيرد.

۳- پخش ۱۱ هزار سند درباره شکنجه و کشتار زندانيان توسط دولت سوريه در آستانه برگزاری ژنو۲ ، شعارهای بشار اسد و دولت ايران درباره مبارزه با تروريسم را نقش بر آب خواهد کرد.ايران و دولت سوريه به شدت خواستار آن بودند که تيتر مذاکرات ژنو۲ با عنوان مبارزه با تروريسم مزين شود که جان کری وزير خارجه امريکا علنا به آنها گفت که جهان فريب آنها را نخواهد خورد و اکنون با انتشار اين ۱۱ هزار سند و جنگ نيروهای مسلح مخالف بشار اسد با القاعده در سوريه ديگر مکانی برای بشار اسد و دولت ايران در جايگاه مبارزه با تروريسم ايجاد نمی کند.

وضعيت تيم مذاکره کننده مخالفان دولت سوريه
در حال حاضر هنوز مشخص نيست که رهبری تيم مذاکره کننده مخالفان به عهده چه کسی خواهد بود اما احمد جربا رئيس ائتلاف ملی سوريه در جلسه افتتاحيه حاضر خواهد بود و سپس آن را ترک خواهد کرد. ترکيب تيم مذاکره کننده مخالفان شامل ۱۵نفر از ائتلاف ملی که در ميان آنها دو خانم وجود دارد،نماينده شورای ملی کردها که با دولت خودمختار کرد سوريه که اخيرا اعلام شد متفاوت است،دو نفر از تشکل تنسيقيات (شوراهای هماهنگی انقلاب سوريه در داخل)،سه نفر از نمايندگان ارتش آزاد و ديگر گروه های مسلح و تعدادی از کارشناسان حقوقی و سياسی را در بر می گيرد.

گروه های مسلح مربوط به القاعده، ژنرال مناف طلاس، رفعت اسد برادر حافظ اسد که سالهاست تلاش کرده خود را مخالف برادر خود نشان دهد و قدری جميل وزير آشتی ملی بشار اسد که طی يک سال گذشته دولت سوريه تلاش کرد او را بعنوان اپوزسيون قانونی خود معرفی کند، در اين تيم حضور ندارند.

وضعيت تيم مذاکره کننده مخالفان تحت تأثير چند موضوع قرار دارد که اهم آنها عبارتند از:
۱- انسجام کافی در تشکل ها و شخصيت های سياسی مخالف وجود ندارد اگرچه در هدف ساقط ساختن رژيم بشار اسد با يکديگر متفق القول هستند.نخستين اختلاف بر سر رهبری ائتلاف ملی سوريه ظهور کرد که مخالفان احمد جربا بعد از نااميد شدن از پيروزی نامزد خود رياض حجاب در برابر احمد جربا ، ۴۴ نفر آنها خروج خود را از ائتلاف اعلام کردند.اما تاکنون مخالفت خود را بطور صريح با حضور نمايندگان ائتلاف در ژنو۲ را اعلام نکردند.دومين اختلاف از ميان شورای ملی سوريه به رهبری جورج صبرا ظهور کرد. اين تشکل به خاطر مشارکت ائتلاف در مذاکرات ژنو۲ و نشستن با نمايندگان بشار اسد بر روی يک ميز ، از ائتلاف ملی سوريه خارج شدند.سومين مشکل سياسی مخالفان گسست ميان مخالفان سياسی خارج در شکل ائتلاف و مخالفان سياسی داخل در هیأت تنسيقيات است که اين گروه اخير بر خلاف ائتلاف ملی سوريه خواهان مبارزه مسلحانه با رژيم بشار اسد نيست و به شدت با حمله نظامی به سوريه مخالفت می کند. و آخرين مشکل تشکل های سياسی مخالف دولت سوريه اين است که کنترل کافی بر نيروهای مسلح ضد بشار اسد ندارند.

۲- انسجام کافی در نيروهای جنگنده مخالف بشار اسد وجود ندارد.در حالی که ارتش آزاد سوريه تلاش می کند همه جنگجويان مخالف رژيم سوريه را تحت فرماندهی خود قرار دهد اما جبهه اسلامی که متشکل از جنگجويان احرار شام، ثوار سوريه و ارتش محاهدين است کاملا تحت فرماندهی ارتش آزاد عمل نمی کنند و در برخی مناطق با يکديگر به نزاع پرداختند.

۳- مخالفان برخلاف جنگجويان ليبی که توانستند در شهر بنغازی بر ضد قذافی دولت موقت خود را تشکيل دهند، تاکنون نتوانستند تسلطی به معنای حاکميت سياسی در جغرافيای سوريه برای خود ايجاد کنند. اگر چه در اين زمينه تلاش های گسترده ای صورت گرفت اما به دليل ممانعت دولت های غربی از ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوريه اين موضوع محقق نشد.

اگرچه مذاکرات ژنو۲ يکی از سخت ترين و پيچيده ترين مذاکرات سياسی در تاريخ جهان خواهد بود اما گروه ۱۱ به رهبری امريکا که به شدت خواهان تشکيل دولت انتقالی و کنار زدن بشار اسد هستند، اگر بتوانند موافقت روسيه را در اين زمينه بگيرند، بايد گفت که بحران سوريه به پايان خود نزديک شده و با به رسميت شناختن دولت انتقالی از سوی جامعه جهانی، برای حفظ بشار اسد در قدرت کاری از ايران برنخواهد آمد و دولت حسن روحانی واقعيت های امروز جهان را آن طور که هست، خواهد پذيرفت اگرچه مخالفان آن بيکار نخواهند نشست.