استقبال زودهنگام از مدرنيست‌های ايران در نيويورک

• مطبوعات آمريکا به پيشواز نمايشگاه «ايران مدرن» رفتند

پرويز براتی . نيما توسلی - روزنامه شرق ـ آيا هنر می‌تواند به‌مثابه يک سفير نقش‌آفرينی کند و شکاف‌هايی را که از بدگمانی‌ها و سوءتفاهم‌ها ناشی می‌شود بپوشاند؟ اينها سوال‌های گزارشگر روزنامه آمريکايی «فايننشال‌تايمز» دو‌ماه‌ونيم مانده به نمايشگاه بزرگ هنرمندان ايران در انجمن آسيايی سازمان ملل است؛ انجمنی معتبر که پيش از اين هم برنامه‌های فرهنگی پرباری به پاسداشت هنر ايران برپا کرده است. ژان‌دالی در گزارشی مفصل با عنوان «زمينه‌های مشترک، در دنيايی مرزبندی شده» که با تصاويری از آثار پرويز تناولی، منير شاهرودی، اردشير محصص و هوشنگ پزشک‌نيا مزين شده است، می‌نويسد: «آيا هنر می‌تواند شبکه درهم‌آميخته رشته‌های بدگمانی و سوءتفاهم را به سمتی ديگر تغيير دهد؟ چنين انتظاری از هنر، آيا رواست؟»

اين گزارشگر با اشاره به درپيش‌بودن نمايشگاه هنرمندان مدرنيست ايران در نيويورک ادامه می‌دهد: «انجمن آسيايی را جان دی‌راکفلر سوم در سال ۱۹۵۶ بنيان نهاد و در حال حاضر در بخش‌های مختلف جهان دارای ۱۱ شعبه است. اين نهاد فرهنگی تلاش می‌کند به افزايش مفاهمه و درک متقابل و پيرو آن گسترش ارتباط بين آسيا و آمريکا کمک کند: ماموريتی که چيو، مدير اين انجمن به‌خوبی در سمت و سوی آن حرکت می‌کند و به مکان‌هايی می‌رود که به گفته او، «ملت‌هايی جديد با فرهنگ‌های قديمی» هستند. هنرهای قديمی و جديد دغدغه‌های او هستند، نه مرزها و خطوط سياسی.»
در کنار فايننشال‌تايمز، هافينگتون‌پست، ديگر روزنامه معتبر آمريکايی نيز ضمن «مهم خواندن» اين نمايشگاه درباره آن می‌نويسد: «آسياسوسايتی قصد دارد با برپايی نمايشگاه «ايران مدرن» چهره تازه‌ای از هنر ايران را ۲۴سال بعد از پايان جنگ هشت‌ساله اين کشور با عراق برپا کند. اهالی نيويورک در اين نمايشگاه برای اولين‌بار شاهد يکصد اثر از هنرمندان ايرانی خواهند بود که مربوط به دهه ۵۰ تا ۷۰ميلادی است. بر اين اساس با اين نمايشگاه چهره پايتخت هنری جهان در اوايل ماه سپتامبر دگرگون خواهد شد.»

آرت‌نيوز، ديگر رسانه آمريکايی هم با اشاره به شرايط خاص هنرمندان ايرانی پس از جنگ ايران و عراق به تلاش گالری‌داران ايرانی در داخل کشورشان اشاره می‌کند و می‌نويسد: «طی اين سال‌ها گالری‌داران بسياری داخل ايران روند ارايه آثار هنری را هدايت کرده‌اند. همزمان شماری از هنرمندان ايران در کشورشان ماندند و عده‌ای هم جلای وطن کردند. اينها البته تغييری در اصل مساله به وجود نمی‌آورد. چراکه هنر ايران سير بالندگی خود را به‌خوبی طی کرده است. نمايشگاه آسياسوسايتی هم می‌تواند در نوع خود تاثيرگذار و نشان‌دهنده توان بالای هنرمندان ايرانی در عرصه‌های مختلف هنری باشد.» نمايشگاهی که مطبوعات آمريکا اينچنين به استقبال آن رفته‌اند، سپتامبر (شهريور) در نيويورک برپا می‌شود. پرويز تناولی، مجسمه‌ساز به‌همراه شماری ديگر از هنرمندان مدرنيست ايران از جمله محمد احصايی، مسعود عربشاهی، صادق تبريزی، حسين زنده‌رودی، فرامرز پيلارام و منصور قندريز، ميهمان اين نمايشگاه ويژه در آسياسوسايتی هستند. آسياسوسايتی، انجمنی فرهنگی - هنری وابسته به سازمان‌ملل‌متحد است که همه‌ساله برنامه‌های متنوعی با محوريت هنرمندان آسيا برپا می‌کند. تناولی، اين نمايشگاه را رخدادی مهم برای معرفی هنر مدرن ايران در پايتخت هنری دنيا می‌داند. او در تشريح جزييات اين نمايشگاه اضافه می‌کند: «بعد از نمايشگاهی که موزه هنرهای معاصر در سال ۱۳۵۵ يا ۵۶ از مکتب سقاخانه برگزار کرد و هشت نفر از هنرمندان فعال مکتب سقاخانه را در آن گنجاند، حرکت ديگری برای معرفی اين مکتب انجام نشد. در نمايشگاه نيويورک هم تعداد هنرمندان از اين بيشتر نخواهد بود؛ شايد هم به همين تعداد نرسد. آنهايی که در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ميلادی (دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی) فعال بودند، شرکت‌کنندگان اين نمايشگاه در نيويورک هستند. البته در کنار هنرمندان مکتب سقاخانه گويا هنرمندانی که در آن دهه‌ها فعال بودند هم آثارشان به نمايش گذاشته می‌شود که از جمله آنها می‌توانم به محمد احصايی، مارکو گريگوريان، بهجت صدر و چند نفر ديگر اشاره کنم.» اين مجسمه‌ساز و پژوهشگر درمورد ديگر جزييات اين نمايشگاه می‌افزايد: «نام اين نمايشگاه «ايران مدرن» است. درواقع همه مدرنيست‌های ايران در آن حضور دارند. نمايشگاه ششم سپتامبر ۲۰۱۳ افتتاح می‌شود. از کارهای خودم قرار است آثار مربوط به سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۶ به نمايش گذاشته شود. از جاهای مختلف مثل موزه‌ها و کلکسيونرها آثار را امانت گرفته و جمع‌آوری کرده‌اند. در مورد هنرمندان ديگر هم همين‌طور است.»

به اعتقاد کارشناسان هنر آسيا، انجمن آسيايی تمام توجهش به آسياست و به هنر غرب کاری ندارد. هر دوسال يا يک‌سال يک‌بار نمايشگاهی از هنرمندان معاصر کشورهای آسيايی مثل تايلند، چين، هند، ژاپن و... برگزار کرده ولی تا به حال نمايشگاهی با محوريت هنر مدرن ايران برگزار نکرده است. البته پيش از اين آثاری از هنر گذشته ايران مثل هنر مينياتور و تصويرسازی‌های شاهنامه را به نمايش گذاشته بود ولی نمايشگاه هنر مدرن و معاصر ايران تا به حال در اين مقياس مورد توجه اين انجمن قرار نگرفته و به نظر می‌رسد موقعش رسيده اين نمايشگاه در اين مکان فرهنگی برپا شود. دست‌اندرکاران اين نمايشگاه از سرشناسان تاريخ هنر و مسلط به هنر ايرانند. فرشته دفتری به‌همراه شماری ديگر از هنرشناسان ايرانی مسووليت بخش‌های مختلف نمايشگاه را برعهده دارند.