برای اولين‌بار نقاشيخط ايرانی به موزه معتبر نيويورک راه يافت

لبخند «متروپوليتن» به «احصايی»

روزنامه شرق ـ پرويز براتی - نيويورک لبخند می‌زند، هم به سياستمداران ايرانی، هم هنرمندانش؛ لبخندی مليح، بی‌کنايه و نه از سر تزوير؛ لبخندی از سر احترام به تمدنی ده‌هزارساله و مردمانش.

هنر ايران به‌عنوان يکی از هسته‌های اصلی و مهم هنر جهان اين‌روزها بيش از هر زمان ديگری در قلب هنری دنيا درخشندگی دارد. برپايی چند نمايشگاه مهم از آثار ايرانيان در اين شهر سبب شده هنری که سال‌ها ديده نشده بود، جايگاه واقعی خود را در عرصه بين‌المللی به‌دست آورد.

بعد از نمايشگاه موفق «ايران مدرن» در انجمن آسيايی نيويورک با شرکت ۲۹ هنرمند ايرانی، برای اولين‌بار در تاريخ هنرهای تجسمی ايران يک اثر نقاشيخط به مجموعه دايمی موزه «متروپوليتن» نيويورک راه يافت.

نقاشيخط شيوه‌ای در نقاشی مدرن و خوشنويسی معاصر ايران است که پايه‌های امروزين آن به‌تدريج در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ شمسی توسط برخی از خوشنويسان و نقاشان ايرانی شکل گرفت. هنرمندانی چون احصايی، فرامرز پيلارام، رضا مافی، حسين زنده‌رودی، صادق تبريزی، نصرالله افجه‌ای و ديگران اين شاخه از هنر را پروبال دادند به‌طوری که در دهه‌های گذشته به‌خوبی جای پای خود را در مجموعه‌های هنری باز کرده و صاحب چند رکورد يک‌ميليون‌دلاری در حراج‌های بين‌المللی شده است.

از اين‌رو قرار‌گيری اثری از اين دسته در موزه متروپوليتن نيويورک بسيار حايز اهميت است. اين موزه از بزرگ‌ترين و مشهورترين موزه‌های جهان است که در سال ۱۸۷۲ ميلادی افتتاح شده و سالانه چهار‌ميليون‌نفر از مجموعه باابهت آن ديدن می‌کنند و حالا رهگذران «سنترال پارک منهتن» که گذرشان به اين موزه می‌افتد، يک فرصت استثنايی برای آشنايی بيشتر با نقاشيخط ايران دارند؛ چراکه يک تابلوی نقاشيخط از آثار منحصربه‌فرد محمد احصايی به تقاضای مسوولان اين موزه برای نگهداری دايمی خريداری شده است.

احصايی در گفت‌وگو با «شرق» درباره مشخصات اين تابلو و راهيابی آن به اين موزه گفت: «تابلوی مورد وصف يک اثر نقاشيخط رنگ‌روغن روی بوم در ابعاد ۱۳۵ در ۱۳۵سانتيمتر مربوط به سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ است که پيشتر متروپوليتن سفارش داده بود. طی سفر اخيرم به تهران در تيرماه و در نبود من در ونکوور، اين تابلو به نيويورک منتقل شد و به اين ترتيب برای اولين‌بار يک موزه مهم دنيا يک تابلوی نقاشيخط برای کلکسيون خودش خريداری کرد. البته پيش از اين موزه بريتانيا و نيز موزه‌های آلمان و فنلاند کارهايی از من گرفته بودند اما اين‌بار سفارش اجرای اين اثر به‌طور مستقيم به من داده شد و من اين اثر را برای اين موزه کشيدم. البته قبل از انقلاب موزه هنرهای مدرن نيويورک (Moma) يکی از آثار سقاخانه‌ای مرحوم پيلارام را گرفته بودند. ولی نقاشيخط اولين‌بار است که به اين صورت خريداری می‌شود.»

هرچند به باور عده‌ای قليل، «نقاشيخط» هنری معاصر نيست اما خريد اثری در اين دسته‌بندی از سوی موزه متروپوليتن نشان‌‌دهنده تفکری غير از اين است.

احصايی با اشاره به جذابيت بصری بالای نقاشيخط افزود: «چندی پيش شخصی برای ايراد يک سخنرانی در نيويورک با من تماس گرفت و در مورد کارهايم با من صحبت کرد. من به‌طور مفصل پاسخ سوالات او را دادم و اشاره کردم که خط در همه‌جا بيان مستقيم ادبياتی دارد و درک آن با درک آثار هنرمندانی چون رابرت اينديانا که روی کلمه عشق به انگليسی کار کرده‌اند تفاوتی ندارد. بنابراين هنر نقاشيخط از اين منظر کاملا معاصر است.»

به اعتقاد احصايی نقاشيخط قبلا هم وجود داشته اما در آن گل و بلبل کار می‌شده يا نوشته‌ها را به شکل پرنده يا حيوانات کار می‌کردند. در آن تفنن‌های خطاطی مطرح بوده و شکل تزيينی داشته و به‌عنوان آرت محسوب نمی‌شده چون بازی با کلمات و جابه‌جاکردن آنها کار تازه‌ای است.

اين هنرمند ابراز اميدواری کرد که قرار‌گيری يک اثر نقاشيخط در موزه متروپوليتن، مقدمه‌ای باشد برای آشنايی بيشتر هنرمندان و منتقدان جهان با اين سبک خاص از نقاشی مدرن در ايران.

همچنين توماس کمپل مدير موزه متروپوليتن اين رويداد را «فرصتی ويژه برای ديده‌شدن هنر مدرن و معاصر ايران» دانست.

وی ضمن قدردانی از هنرمندانی که برای حمايت از هنر ايرانی آثار خود را به اين موزه اهدا يا آثار جديدی خلق کرده‌اند، گفت: «تحولات هنر ايران فراتر از انتظار است و معتقدم ارتباط بيش از پيش هنرمندان ايرانی با ديگر هنرمندان جهان، ثمرات خوبی هم برای تاريخ هنر مدرن و معاصر ايران و هم برای هنر امروز جهان به ارمغان خواهد آورد.»