کشف کله پاچه ۴ هزار ساله

خبرگزاری ميراث فرهنگی ـ هيات باستان‌شناسی ايران و ايتاليا، حين کاوش در محوطه باستانی چلو، در نزديکی شهر سنخواست، با دو قبر مواجه شدند که در هر کدام يک‌دست کله پاچه گذاشته شده بود. کارشناسان اين هيات معتقدند، به احتمال زياد کله پاچه غذای محبوب اجساد داخل قبر بوده‌است.

به گزارش خبرگزاری ميراث فرهنگی از يک ماه قبل آغاز شده و تيمی متشکل از باستان‌شناسان ايرانی و ايتاليايی کاوش در اين محوطه را به انجام رسانده‌اند. اين هيات در دومين فصل کاوش خود تعدادی گور باستانی پيدا کردند که تاريخ آن‌ها به ۴۲۰۰ تا ۳۷۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. هيات کاوش معتقد است پس از بازگشايی اين گورستان با فرهنگ بزرگی به نام BMAC يا "باختری ـ مروی” که پيش از اين در کشورهای همسايه شرقی و شمال شرقی ايران شناخته شده بود، مواجه شده‌اند.

محوطه باستانی چلو در سال ۲۰۱۱ کشف شد. بنا بر علايق پژوهشی ايران و موسسه باستان‌شناسی ICEVO (ايچه وو) تفاهم‌نامه‌ای ۵ ساله ميان پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگی و اين موسسه جهت انجام مطالعات باستان‌شناسی در حوزه رود کال‌شور بسته‌ شد. بر همين اساس اکنون "رافائل بيشونه”، پژوهشگر ارشد اين موسسه به عنوان سرپرست ايتاليايی هيات کاوش و علی‌اکبر وحدتی به عنوان سرپرست ايرانی به سنخواست آمده‌اند و در حال کاوش هستند.»

علی‌اکبر وحدتی، سرپرست ايرانی هيات کاوش در محوطه باستانی چلو درباره کشف کله پاچه در برخی قبور اين گورستان به CHN‌ گفت: «در قبرهای کشف شده، ظروف سفالی بسياری گذاشته شده بود که اکثر آن‌ها با مواد غذايی پر شده بود. بقايای گوشت بز و گوسفند از جمله کشفيات ما در اين ظروف است؛ اما نکته جالب اين‌که در دو قبر، يک دست کله‌پاچه برای متوفی گذاشته شده بود.»

وی درباره شواهد کشف کله پاچه گفت: «در کنار جسد، ظرفی به شکل کاسه گذاشته شده‌است که در آن بقای سر گوسفند و چهار پاچه قابل رويت است. اين موضوع نشان می‌دهد که احتمالا کله پاچه غذای محبوب آن‌ها بوده که پس از مرگ به آن‌ها هديه شده‌است.»

کشف بقايای کله‌ پاچه، قدمت طبخ و خوردن اين غذای لذيذ را به ۴۲۰۰ سال قبل بازمی‌گرداند. امروزه نيز در ايران همچنان کله‌پاچه يکی از محبوب‌ترين غذا‌ها است که معمولا صبح زود طبخ و به عنوان صبحانه خورده می‌شود.

به گفته وحدتی حدود ۱۳ قبر کشف شده‌است که قدمت آن‌ها بين ۴۲۰۰ تا ۳۷۰۰ سال قبل است و به طور تقريبی در هر قبر حدود ۱۵ ظرف سفالی در اندازه‌های مختلف گذاشته شده‌است. در بيشتر اين ظرف‌ها مواد غذايی گذاشته شده بود.

پيشتر باستان‌شناسان تاکيد کردند که چنين کشفياتی نشان از اعتقاد ايرانيان به زندگی پس از مرگ در حدود ۵ هزار سال قبل دارد.

منطقه‌ای که چلو در آن واقع شده، يک کريدور رفت و آمد باستانی است. اين منطقه از شمال با رشته‌های کوه‌های البرز و از جنوب با کوير مرکزی محدود می‌شود. اين کريدور يک دالان طبيعی برای شريان‌های اقتصادی و فرهنگی از بيش از چهارهزار سال قبل تا دوره قاجار بوده‌است. وجود منابع آبی و معدنی و همچنين موقعيت استراتژيک، سکونت را در اين منطقه پديد آورده و از آن‌جايی که اين کريدور تنها مسير دسترسی در گذشته بود، چلو از يک روستای کوچک به شهری مهم در زمان خود بدل شده‌ که اکنون با چهل هکتار وسعت، شناسايی شده‌است.

باستان‌شناسان بر همين اساس شواهدی از تاثير فرهنگ حوزه‌های بزرگ فرهنگی منطقه از جمله حوزه فرهنگی گرگان، حوزه فرهنگی ترکمنستان، خراسان بزرگ و فرهنگ حصار دامغان را در منطقه چلو شناسايی کرده‌اند. شواهدی که از نيمه اول هزاره چهارم پيش از ميلاد آغاز و تا ۱۷۰۰ پيش از ميلاد ادامه دارد.

کاوش‌های باستان‌شناسی در چلو از آن رو مهم است که تا پيش از اين تصور می‌شد دامنه و گستره فرهنگ BMAC يا همان باختری ـ مروی فقط در منطقه آسيای مرکزی، شمال افغانستان، جنوب ترکمنستان و بخش‌هايی از تاجيکستان است، اما يافته‌های باستان‌شناسی در چلو نشان داد که اين محوطه باستانی نيز بخشی از اين فرهنگ بزرگ را تشکيل می‌دهد.»