انتخابات
مفاهیم مردم و انتخابات قابل تفکیک نیستند
اما انتخابات آزاد هم که البته یک روزه قابل انجام نبود. این کار را باید دولتی که به این منظور تشکیل شده بود پس از تحقق کمال آزادیِ ملت، در همه ی ابعاد آن، انجام می داد. حداقلِ زمانی که برای این کار لازم بود شش ماه، بلکه در واقع یک سال بود. در کشورهایی که دارای دموکراسی قدیمی و استواری هستند مبارزه ی انتخاباتی از یکی دو سال پیش تر آغاز می شود. حال چگونه می شد در کشوری که در حال غلیان و غرق در هیجان بود و مدت یک ربع قرن هم تجربه ی انتخابات آزاد به خود ندیده بود در مدت کوتاهی انتخابات درست برگذار کرد؟ بدون حزب و مطبوعات آزاد چگونه انتخابات، آن هم در میان آتش و بمب گذاری و خون، انجام پذیر بود. پس لازم بود، در عین نظارت کامل افکارعمومی بر اعمال دولت جدیدی که برای این کار تشکیل شده بود این مهلت به آن دولت داده می شد تا شرایط لازم برای یک انتخابات واقعی را فراهم سازد. وگرنه، البته نتیجه چیزی شبیه همان رفراندم کاملاً ساختگی خمینی می شد که در محیطی از خودباختگی، فریفتاری و رعب، که در آن کسی نمی توانست «نه یک کلمه بیشتر نه یک کلمه کمتر» بگوید، انجام شد. اما برخی از آقایان بجای این کار از خمینی هم پیشی گرفته از روز نخست بختیار را که به جای همه ی آنها تن به این خطر داده بود ناجوانمردانه خائن نامیدند، و اگر در خمینی یک جو آمادگی هم برای دیدار با او وجود داشت، کاری که، باید انصاف داد، بازرگان در راه آن کوشید، در خنثی کردن آن هر ترفندی را بکار بردند. آیا این کارها به منظور رسیدن به انتخابات آزاد بود؟ بسیار خوب. ولی آیا بعد هرگز رنگ انتخاباتی واقعی را به چشم خود دیدند؟ آیا فداییان اسلام برای انجام انتخابات آزاد بیشتر از بختیار قابل اعتماد بودند؟
هر کس با اندکی دقت درمی یابد که، برخلاف ملیون که به نقض قانون اساسی معترض بودند، انگشت نهادن خمینی و حزب اللهش بر بی قانونی تنها دستاویزی بود برای عادی ساختن حکومت بی نظم و قانون خودشان؛ برای وضعی که هرکس دستش به سلاحی رسید هر که را خودش تشخیص داد بکشد و بگوید مهدورالدم بود.
این تصور هم که در صورت انتخابات آزاد خمینی برنده می شد پندار پوچی است؛ خمینی برنده ی جو خفقان کاملی بود که پیش از دولت بختیار حاکم بود و در این دولت دیگر شکسته شده بود، نه برنده ی فضای آزادی که می توانست در آن از سوی آزایخواهان در مورد افکار واقعی و نیات سیاسی اش مورد پرسش های دقیق و آزادانه قرار گیرد، و دستش برای بخش مهمی از مردم بویژه درس خواندگان و لایه های روشن بین جامعه رو شود. این آزادی برای نمایان کردن آثار حیاتبخش خود به زمان نیاز داشت. خمینی خود نیز این را بخوبی می دانست و به همین دلیل در پاریس که بود دائم به کسانی که کارهایش را انجام می دادند و از او حرف شنوی داشتند یادآوری می کرد که فرصتی را که به دست آمده بود نمی بایست از دست می دادند چون به نظر او حکومتبا کسب کمترین فرصتی می توانست از نو خود را استوار سازد؛ و منظور او از حکومت در این گفته ها، برخلاف ظاهر، همان نظام مشروطه بود نه قدرت شاه که در هر حال دیگر تمام شده بود. دلیل دیگر این که خمینی در یک انتخابات یا همه پرسی واقعاً آزادانه و بدون هرگونه رعب و هراس نمی توانست بطور خودبخود برنده شود این که وی لازم می دید تا این کار پس از تصاحب کامل قدرت از طرف او صورت گیرد تا بتواند برای رسیدن به این مقصود ابتدا از همه زهر چشم لازم را بگیرد. این منظور با اعدام های سریع، بی رویه و بیشماری که از نخستین روزهای پس از ۲۲ بهمن آغاز شد برآورده می شد زیرا همه ی دیکتاتورها برای مطیع ساختن جامعه باید ابتدا همه را مرعوب سازند تا در کسی جرأت هیچ ایراد و اعتراضی باقی نماند و همه یا گوش به فرمان شوند یا سکوت پیشه کنند. او اگر از بُرد کامل و آسان در انتخابات و همه پرسی اطمینان داشت با همه ی سنگدلی و خونخواری خود را ناچار نمی یافت پس از آنهمه تظاهر به فرزانگی و متانت ناگهان چهره بگرداند و به آن سرعت دست به آنهمه اعدام زند. قتل ها و اعدام های بسیار و سریع از سوی کسانی که تازه به قدرت رسیده اند برای تحکیم پایه های قدرت جدید، نامأنوس و لرزان آنهاست که در نظر بسیاری از مردم هنوز نامشروع می نماید و مدعیان بسیار نیز دارد. از آغا محمدخان قاجار که همه ی افراد ذَکور خاندان زند را از دم تیغ گذراند تا حکومت دوران وحشت در انقلاب بزرگ فرانسه به رهبری رُوبِسپیِر، و دوران یکسال و نیمه ی وحشت سرخ در انقلاب روسیه که فرمان آن را لنین در سال ۱۹۱۸ امضاء کرد، هر بار انگیزه ی این سران در کشتارهای سریع نیاز به ایجاد وحشت برای برقراری اطاعت و سکوت بود و حذف مدعیان احتمالی هرگونه رقابت یا حتی خواستاران هر نوع بحث و پرسش. خمینی نیز به منظور آماده ساختن محیط لازم برای همه پرسی آنچنانی خود با آن اعدام های سریع همه را یا مطیع کرد یا ساکت ساخت.
تنها بختیار بود که از مخفی گاه خود در تهران، در حالی که شبح مرگ در بالای سرش در گردش بود، از طریق خبرگزاری فرانسه، در پیامی به ملت ایران گفت «من به این جمهوری اسلامی مجهول رأی نمی دهم.»
در چنان اوضاعی بُرد در انتخابات و همه پرسی، با نزدیک به صد در صد رأی موافق، که کشورهای توتالیتر از بیش از نیم قرن پیشتر از خمینی ما را به آن عادت داده بودند، برای نسل ما نتیجه ای بسیار شناخته شده و مأنوس بود، اما چیزی را ثابت نمی کرد، مگر وجود فضای رعب و وحشت را. نشانه ی دیگر از بیم خمینی نسبت به آینده و از بیداری بیشتر جامعه و رویگردانی هر روز بیشتر رأی دهندگان ماهها وسالهای بعد شتاب وی در تأسیس سپاه پاسداران انقلاب بود.
با اینهمه اکنون، پس از سی و هشت سال محکم کاری جمهوری اسلامی به نفع بقای خود، ما این شرط بندی را می کنیم و این نظام را بر سرِ یک انتخابات برای یک مجلس مؤسسان در شرایط استاندارد بین المللی و تحت نظارت ناظران بیطرف بین المللی، به چالش می طلبیم، و قول می دهیم که در صورت قبول و اجرای صحیح شرایط ـ که جمهوری اسلامی یک ثانیه هم جرأت اندیشیدن به آن را نخواهد کرد ـ برنده خواهیم شد.
برخی هنوز از تظاهرات به نفع خمینی و علیه دولت بختیار به نام تظاهرات مردم سخن می گویند، تظاهراتی که در آنها اگر شخص ساده لوحی تصویری از دکتر مصدق را با خود می برد و می خواست حمل کند با پس گردنی و انواع اهانت تصویرش گرفته می شد و خودش اخراج؛ این افراد می پرسند چگونه ممکن بود «مردم» را با بکار بردن زور به عقب نشینی وادار کرد. در حالی که البته دولت ملی بختیار چنین قصدی نداشت، و تنها دستور داده بود که در صورت بالا رفتن پرچمی جز پرچم ملی ایران از آن جلوگیری گردد و در صورت تجاوز به بناهای دولتی و مراکز نظامی از این مؤسسات دفاع شود.
او تفاوت میان تظاهرات مردم و شورش اجامر را بهتر از هر کس می دانست. خود او در سال ۱۳۵۶ در گردهم آیی آرام کاروانسرا سنگی که از مبتکران آن نیز بود بدنبال هجوم ساواکی هایی که خود را به لباس کارگران درآورده بودند به سختی مضروب و دچار شکستگی دست شد، همانروز که از جمله داریوش فروهر و هما ناطق نیز شدیداً مضروب و مجروح شده بودند. روز ۱۷ شهریور خونین نیز به همدردی با مجروحان برای کمک به آنان به میانشان رفته بود. می گوید:
«من با کمک راننده ام ۱۸ تن از مجروحان را حمل کردیم که ۱۷ تن از آنان در بیمارستان بهبود یافتند. گزارش های متعددی که به دست من رسید ـ زیرا البته به اینگونه امور رسیدگی می کردم ـ به من امکان می دهد که بگویم شمار کشتگان از ۷۰۰ یا ۸۰۰ تن بیشتر نبود. و همین هم بسیار زیاد بود، آنقدر زیاد که برای وحشتناک ساختن حادثه لزومی به بزرگتر کردن آن نیست.3»
چنانکه می دانیم کشتار ۱۷ شهریور نتیجه ی آن بود که تصمیم به اجرای مقررات حکومت نظامی در آن روز در شب پیش از آن گرفته شده بود بی آنکه این تصمیم همزمان به اداره کنندگان آن راه پیمایی اطلاع داده شده باشد، و دولتی هم که این تصمیم را گرفته بود با وجود این کوتاهی حاضر به عدم اجرای آن نشد!

باید اضافه کنیم که اشخاصی که اینگونه از «مردم» سخن می گویند موضوع را نیمه کاره بررسی می کنند آن هم از پایان کار. کسانی که اینگونه اشخاص آنان را مردم می نامند همان ها بودند که در ۲۸ مرداد همان سال ۱۳۵۷ سینما رکس آبادان را، با برجا گذاشتن ۵۷۰ کشته، آتش زده بودند، و در سال ۱۳۵۶ هم ۳۷ سینمای دیگر را آتش زده بودند و این کار در تمام سال ۱۳۵۷ ادامه داشت(نک. ع. شاکری زند، جمهوری اسلامی ایران نمونه ای بزرگ ازیک قدرت تروریست و زاییده ی تروریسم)؛ ده ها رستوران، بانک، و انواع دیگر اماکن عمومی را نیز، بدون اعتنایی به قربانیان آن آتشسوزی ها طعمه ی آتش کرده بودند زیرا در دیده ی آنان کسی که در سینما یا آن رستوران ها می سوخت مستحق آن بود و نبودنش بهتر؛ درست مانند آنچه امروز داعشیانِ غیرایرانی می کنند. با آتش زدن قلعه ی بدنام پایتخت موسوم به «شهر نو» زنان سیه روز و بخت برگشته ی آن محله را زنده زنده به شعله های آتش سپرده بودند و از دخالت مأموران آتش نشانی هم جلوگیری کرده بودند(پیشین). آنان همان کسانی بودند که، مورخ ایراندوست احمد کسروی را که خمینی در کتاب کشف اسرار خود ضمن هتاکی به او عملاً تکفیرش نیز کرده بود به آن شکل فجیع در قلب کاخ دادگستری، در اطاق بازپرس و در مقابل مأموران محافظ او کشتند و همان خواب را برای همه ی مخالفان دیگرشان هم دیده بودند، چنان که قتل فجیع داریوش فروهر و پروانه ی اسکندری هم عیناً همان قتل دلخراش را به یاد می آورد. افسوس که روشنفکران ما، که از گفته های آن روزشان پیداست هیچیک کتابولایت فقیه یا حکومت اسلامی خمینی را هم نخوانده بودند، در سال ۱۳۵۷ با نادیده گرفتن این حقایق در مورد این نوع باصطلاح «مردم» و رهبرشان چنان به اشتباه افتادند که به دنبال شان روانه شدند و سرنوشت کشور را به دست های خونین آنان سپردند.
این باصطلاح مردم همان کسانی بودند که از قول آقای دکتر مسعود نقره کار درباره ی یکی از صحنه های اعمال و رفتارشان از جمله چنین می خوانیم :
«... عزت خط‌خطی‌ی چاقوكش و باج‌گیرو چه به تظاهرات و انقلاب؟"
"تازه كجاشو دیدی، طرفداره مجاهدین شده، خُب خیلی از لات‌ و لوت‌های مفت‌آباد و خیابون ِ‌ایرانمهر و فوزیه و نظام‌آباد وگرگان و دروازه شمرونو من توی تظاهرات ۱۹بهمنِ سازمان دیدم"
جلوی "بیمارستان جرجانـی"‌ جمعیت مـوج مـی‌زد، رفته بود تا شاید اورژانس بیمارستان كمك باشد. دوروبر یك خودروی ارتشی ولوله‌ای به‌راه افتاده بود. به‌طرف آنجا كشیده شد. راننده‌ی خودرو كه درجه‌دار بود، زیر مشت و لگد مردم التماس می‌كرد.
"وه چه نگاهی داشت آن مرد"
سرنشین دیگر خودرو سرگرد بود، چند نفر او را به خودرو چسباندند. یکی كُلت و كمربندش را بُرد، دیگری با چنگ پاگون و قُپه‌اش را كند. مشتی بر بینی‌اش كوبیده شد. خون فواره زد. هیچ نمی‌گفت. با چشم‌هائی بسته به خودرو تكیه داده بود، ضجه‌ی درجه‌دار و سكوت سرگرد.
وجوانی جمعیت را با فریادش شكافت:
"بكُشینش، بكُشینش"
جمعیت را كنار زد، قمه‌ی بزرگی از غلافی كه به ساق‌ پایش بسته بود، بیرون كشید. سرگرد چشم‌هایش هنوز بسته بود و سر بسوی آسمان داشت. قمه را درون گلوی سرگرد فرو كرد، دهانش به‌ یكباره باز شد، و فریادی جانخراش هیاهوها به زیر كشید. قمه را از گلو بیرون كشید، خون بیرون جهید. قمه را درون سینه‌اش فرو كرد و... جمعیت هلهله كرد.
مراد باورش نمی‌شد، دست و پایش می‌لرزید. چنگ به صورت خود كشید.
"خدای من، خدای من"
گیج و مبهوت به خانه برگشت. شب، شب كابوس بود. چند روزی كلافه بود. این حد شقاوت را باور نمی کرد.
و سیامك به خونسردی گفت:
"انقلاب یعنی همین"
عزیز نظرسیامك را داشت:
" فقط جلوی بیمارستان جرجانی نبود و نیس، تُو بازار و درخونگاه هم همینكارو با ارتشی‌ها كردن، تُو رشت ساواكی‌ها رو تیكه تیكه كردن و ازدرخت آویزونشون كردن، تُو مشهد و تبریز میگن بدتر، حتمى جاهای دیگه‌م همینطوره، باید فكر یه همچی روزی رو می‌كردن، توام دكتر زیادی احساساتی نشو، همینه، هردستی بدی همون دست پس می گیری. نزن در كسی را، كه می‌زنن درت را"
"میـگن یه‌عـده‌م ریختـن تُو شهـرنو چنـدتا از خانوم ‌خانوما روكشتن، میگن با چاقو و قمه و دیلم لت و پارشون كردن، بعضی هاشونم زنده زنده آتیش زدن ".
"این كه چیزی نیست، درب وداغون كردنِ سینماها و كافه‌ها و بانك‌ها و فروشگاه‌ها كه هیچ، این "آبجو شمس" رو بگو، یه شیشه آبجوشم سالم نذاشتن، اینا دیگه چه خرائی هستن"
"ازهمه خنده‌دارتر، ریختن خوكدونی كارخونه‌هائی كه كالباس و سوسیس می‌ساختن، بنزین ریختن خوك‌هارو زنده زنده سوزوندن."
و هرغروب هرجا كه بودند، می‌آمدند و دور هم جمع می‌شدند، با كشكولی خبر و انبوهی كتاب و نشریه و اطلاعیه. گیج‌كننده بودند.
در این میانه امّا چهره های آن درجه دارو سرگرد كنار رفتنی نبودند. شادی‌های انقلاب را برده بودند.
انقلاب اسلامی، نماد چهره‌ی حیوانی انسان، شعور را میان دو سنگِ شور و شرّ له می کرد و پیش می رفت ....
(مسعود نقره کار: گویانیوز؛ نامیر)
این ها تنها چند صحنه از رفتار کسانی است که بعضی هنوز آنها را مردم می نامند، بی آنکه از خود بپرسند مردمبدون خوی مردمی چه معنایی دارد؟

هر آنکو گذشت از ره مردمی
ز دیوان شمُر مشمُرش آدمی
فردوسی

اصل مردمی کم آزاری است.
قابوسنامه

تو پیک خلوت رازی و دیده بر سر راهت
به مردمی نه به فرمان چنان بران که تو دانی
حافظ
اما واقعیت این است که اینان پیشقراولان داعش و القاعده و طالبان بودند؛ اینان الگوی همه ی آن دستجات به اصطلاح اسلامی بودند که در افغانستان نیز، مانند جمهوری اسلامیِ خمینی، تا به قدرت رسیدند برای ساختن بهشت اسلامی خود کاری فوری تر و واجب تر از سنگسار و درآوردن چشم و بریدن دست که شهوت آزاردوستانه ی آنان را ارضاء می کرد، نیافتند، تا کابُل را به تل خاکی تبدیل کردند؛ و هنوز هم هر روز با بمب گذاری ده ها نفر را در افغانستان و پاکستان به کام مرگ می فرستند؛ و هم مسلکانشان همین کار را در بمب گذاری های بغداد و گردن زدن های موصل می کنند. پس اگر اینها مردم اند دولت افغانستان هم باید از دفاع مسلحانه در برابر اعمال آنان خودداری و خود را به آنان تسلیم کند تا بار دیگر کابوس سنگسار و بریدن دست و درآوردن چشم را که هنر اصلی آنها و جمهوری اسلامی بوده و هست از سرگیرند؛ و در عراق هم جنگ علیه داعش را کنار بگذارند و موصل و بقیه ی شهر ها را به جنایتکاران آن بسپارند، چون در مقابل «مردم» نباید مقاومت کرد!
باری؛ چنان که دیدیم، همان کسی که در پاریس هر روز ارتشیان را به خودداری از تیراندازی به سوی «مردم» پند می داد، پس از قبضه کردن قدرت، از همان شورشیان خود، از همان «مردم»، سپاهی فراهم کرد که اگر صدایی از مردم برخاست در جا خفه اش کنند و رأی های آینده را برای صندوق های انتخابات بعدی در سایه ی شوم ترس بیمه نمایند. حال باید تصمیم گرفت: از این میان، کدامیک مردم بودند؟ این سپاه، یا آنان که سپاه برای سرکوبشان ساخته و پرداخته شد؟
معلوم نیست کسانی که داعش را به شدید ترین الفاظ مورد حمله قرار می دهند و هوادار برانداختن آن حتی با همه ی وسائل نظامی نیز هستند، و برخی از آنان سرود پیروزی علیه آلمان هیتلری را هم خوب می خوانند، چرا هنگامی که نوبت به پیشروان داعش در ایران می رسد با بکار بردن لفظ مردم درباره ی آنها از آنان موجوداتی مقدس ساخته به تابو تبدیلشان می کنند.
مگر آن «لات‌ و لوت‌های مفت‌آباد و خیابون ِ‌ایرانمهر و فوزیه و نظام‌آباد وگرگان و دروازه شمرون...» از نوع همان اجامر روز ۲۸ مرداد نبودند که با دلار های سیا، که به دست آیت الله بهبهانی ـ الگوی سیاسی خمینی (دکتر مهدی حائری یزدی، خاطرات، به اهتمام ضیاء صدقی، مجموعه ی تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد)ـ پخش شد، به شمال شهر ریخته بودند و خانه ی نخست وزیر، مصدق را، تا حد کندن آجرهای آن، غارت کردند، و از میکروفون رادیوی تهران که آن را هم گرفته بودند عربده می کشیدند «مصدق دستگیر شد؛ فاطمی قطعه قطعه شد...» اینها نسل بیست و پنج سال بعد از آنها بودند، که با «اصلاحات» ارضی غلط و ورشکسته ی شاه حالا شمارشان صدها برابر شده بود. آیا معیار مردم بودن عدد است؛ تا صد نفر و دویست نفراند اوباش اند و کودتاچی، وقتی چند هزار نفر شدند مردم می شوند و انقلابی؟! اگر اجامری که خانه ی مصدق را غارت کردند و رادیو را گرفتند عده ی بیشتری بودند آنگاه دیگر اجامر بشمار نمی آمدند، و باید مردم نامیده می شدند؟ ادعای کودتاچیان هم همین بود: ۲۸ مرداد رستاخیز «مردم» بود! آیا اگر شهربانی دکتر مصدق در روز ۲۸ مرداد درست عمل کرده و آن کودتاچیان را تارومار کرده بود و آن کودتای شوم شکست خورده بود عمل درست و مؤثر آن ضد مردمی نمی بود، اما آیا همان کودتاچیان، که در روز ۲۲ بهمن تعدادشان صدها، و حتی (برای آنکه جای چانه نباشد) شاید هزاران برابر شده بود، و یکی از مریدان آیت الله بهبهانی رهبرشان بود و فداییان اسلام سازماندهی و حزب توده تحریکشان کرده بودند، فقط به دلیل شمار آنها، یعنی به یک دلیل کمّی، مردم شده بودند و دارای خوی و خصلت مردمی، و دعوت آنان به اطاعت از قانون و خودداری از قتل و غارت و آتشسوزی کاری بود ضدمردمی؟
اجامر ۲۸ مرداد دنباله ی نسل اجامری بودند که به تحریک شیخ فضل الله نوری چند روز در میدان توپخانه چادر زند و با پول دربار سورچرانی کردند، سپس به ساختمان مجلس در بهارستان هجوم بردند، اما در نتیجه ی هوشیاری مردم پایتخت و حتی بازار اصیل آن زمان۳ و به کمک نگهبانان مسلح مجلس که از خود مردم بودند سرشکسته و بی آبرو بازگشتند. شورشیان ۲۲ بهمن دانسته یا ندانسته علیه همان قانون اساسی مشروطه شورش می کردند، و از این لحاظ تفاوتی با شورشیان شیخ فضل الله نداشتند؛ تنها شمار آنان بیشتر بود.
مگر همانها نبودند که از فردای ۲۲ بهمن با سرکردگانی به انسانیت و نرمخویی خلخالی و هادی غفاری و لاجوردی تا توانستند کشتند و غارت کردند و بردند و از پایین ترین تا بالاترین مدارج قدرت را به انحصار خود درآوردند؟ آنها خانه ی بختیار را هم عیناً مانند خانه ی مصدق غارت کردند و حتی کتاب های خطی قدیمی کتابخانه ی خانوادگی او را در آب استخر ریختند، کاری که مغولان هم نمی کردند. آیا می توان گفت آنان مردم بودند؛ و اضافه کرد: مردم چه می دانند کتاب چیست؟
چرا داعش بد است؛ وحشی و غیرانسانی است، اما فقط برای دیگران؛ و نوبت به ایران که می رسد دیگر نام آن داعش نیست؛ مردم است؟!
از این رو که: برخلاف دیکتاتوری های پلیسی که تنها از زندان و اعدام استفاده می کنند، قدرت های توتالیتر افزون بر بهره برداری وسیع از این وسائل، و بیشتر از آنها، از ترور فکری استفاده می کنند.
از این رو که: در نتیجه ی ترور فکریِ حاکم و فلج اندیشه تا امروز کمتر کسی به اسطوره ی پوچ و تبلیغاتی مردمی بودن ضد انقلاب اسلامی حمله برده بوده است.
شاید فهم اینگونه حقایق حیاتی برای همه ی کسانی که در زندگیِ هنوز کوتاه خود، آن هم در جهنم جمهوری اسلامی، یک روز هم هوای آزادی را تنفس نکرده اند آسان نباشد. اما آنان نیز، اگر هنوز هم ماجرای جانکاه اعدام هزاران زندانی سیاسی غیرمحکوم به اعدام در سال ۱۹۶۷ را نشنیده اند، کافی است به گودالهایی بیاندیشند که در آن ها کالبد بیجان صدها جوان ایرانی یا سرباز اسیر عراقی که به دست آنگونه «مردم» کشته شده بودند ریخته شده۴، یا آن خواهران هموطن بیشمارشان که در زندان های این نظام قربانی تجاوز عمال دیوسیرت آن شده اند و برخی از آنان در این ماجرا جان باخته اند، یا سرنوشت دلخراش ریحانه ی جباری را به یادآورند، یا تنها درد و روزگار سیاه آنها را که قربانی اسیدپاشی این فداییان «امام» شدند، تا این مشکل از پیش پایشان برداشته شود؛ و آیا برای کسی که سرمویی واقع بینی و حس دادخواهی دارد کافی نیست که کسانی را به یادآورد که به علت اعتراض به آن جنایت روانه ی زندان شدند، آنهم بجای تبهکارانی که اسید پاشیده بودند!
ــــــــــــــــــــــــــ
یادداشت ها
در بازگشت شاپور بختیار از فرانسه به ایران، در سال ۱۳۲۶، یک بار شاه او را، در اقامتگاه شخصی اش، به حضور خواسته بود. بختیار در این باره می گوید به خاطر دارم که، در حالی که در میان کتابخانه اش به میز بزرگی تکیه کرده بود به من گفت:
ـ «شما چندین سال در فرانسه تحصیل کرده اید. رشته ی تحصیل شما چه بوده است.»
«به او گفتم رشته ی تحصیلی ام چه بوده و چه مدارکی به دست آورده ام.»
شاه ادامه می دهد:
ـ « به من گفته شده است که در ارتش فرانسه هم جنگیده اید.»
ـ« بلی، اعلیحضرت. فرانسه کشوری است که من توانستم در آن بر غنای فکری ام بیافزایم. هنگامی که آتش[جنگ] به این کشور سرایت کرد، من همان کاری را کردم که وقتی خانه ی همسایه آتش گرفت برای او می کنند.»
می گوید «شاه با چند بار "بسیار خوب؛ بسیار خوب" سخنم را تأیید کرد. و سپس این طور نتیجه گرفت:
ـ «ایران با مسائل بزرگی روبروست. شما می توانید برای آن مفید باشید، هم به دلیل تحصیلاتتان و هم به این دلیل که مرد نبردید.»
بختیار اضافه می کند که، از بخت بد، لازم شد که من با خود او مبارزه کنم.»

شاپور بختیار، یکرنگی، ترجمه ی مهشید امیرشاهی، صص. ۳۵ ـ ۳۴؛
Chapour Bakhtiar, op. cit., pp. 31-32

۲ شاپور بختیار، همان، ص. ۱۴۵؛
Chapour Bakhtiar, Ma fidélité, p. 116.

۳ نقش برجسته و روشن بینانه ی نمایندگان بازار و اصناف در مجلس اول در برابر زیاده خواهی های «علما» خیره کننده بود و آن بدین دلیل که بازار آن زمان مانند بازار سالهای یکی دو دهه ی آخر سلطنت پهلوی هنوز تغییر ماهیت نداده و اصالت کهن خود را از دست نداده بود. بازار در گذشته بطور عمده میانجی مبادله ی داخلی میان شهرهای بزرگ، شهرهای کوچک و روستاهای کشور بود و واردات در کار آن فرعی محسوب می شد. اما در آن سالها در نتیجه ی گسترش سیل آسا و بی حساب وارداتی که با پولهای بادآورد نفت به راه افتاد، بازرگانی خارجی و از آن میان واردات جای همه چیز را گرفت و بازار به عرصه ی جولان وارداتچیان نوکیسه و واسطگانی تبدیل شد که در طول کمتر از یک نسل، و بی آنکه با طی مراحل سنتی صعود کرده، فرهنگ این صنف را کسب کرده و جامعه ی ملی را شناخته باشند، به ثروت های کلان دست یافته بودند. این نوع بازاریان جدید که از فرهنگ و وقار پیشینیان خود بی بهره بودند و ظرفیت فکری ثروت های هنگفت و بادآورد خود را نداشتند، به عکس پیشینیانشان که آخوندها را اداره می کردند، از دیرباز مردمانی خشکه مقدس بودند و از این قشر اجتماعی کورکورانه حرف شنوی داشتند، و چنین شد که به سهم خود برخلاف دوران مشروطه زمام کار خویش و کشور را به دست آنان دادند.
۴ نک. مجید محمدی، چهار روایت شخصی از جنایات داعشی جمهوری اسلامی، نامیر؛ گویا نیوز.