در مقطع جنبش ۸۸ نیز حضور محسوس و تأثیر گذار جنبش دانشجویی در کنار جنبش معلمان و زنان و کارگران و دانش آموزان و... ادامه مبارزه و اراده مردم را برای تحقق اهداف آزادیخواهی و استقلال طلبی، نوید می‌داد. نظام ولایت فقیه که خشن ترین رفتارها را با دانشجویان در مقطع ۱۸ تیر ۷۸ مرتکب شده بود، موفق به خاموشی جنبش دانشجویی نگردید، بلکه شاهد اعتلای کمی و کیفی آن نیز بود. مبارزه با حرکتی سازنده و فعال و بیدار و جوان و پر انرژی و بیگانه با قدرت که ریشه در تاریخ این مرز و بوم دارد، تنها با قلب معنی مبارزه برای چند صباحی ممکن است ادامه یابد. از اینرو نظام ولایت فقیه بی عملی را به جنبش دانشجویی تنها بر اساس تضعیف روحیه مبارزه می‌توانست تحمیل نماید. به همین سبب عوامل تبلیغاتی خود را به مخدوش کردن ارزش‌های مبارزاتی که در تاریخ ایران سنت گردیده بود، وا داشت. تا رأس این نظام بتواند در ۱۱ تیر سال ۱۳۹۳ به راحتی فرمانی با این محتوا صادر کند که: "مسئولان ذیربط و مدیران دانشگاه‌‌ها باید با جدیت از تبدیل مراکز علمی به محل جولان و فعالیت‌‌های جریان‌‌های سیاسی جلوگیری کنند". این قبیل فرمان‌های مستبدانه و دخالت جویانه را ممکن نیست بتوان در دانشگاه‌های فعال و بیدار ایران بدون پیش زمینه منفل سازی در علن صادر کرد.

سعی اپوزیسیون درون حاکمیت یعنی اصلاح طلبان حکومتی، خصوصاً در القاء کردن فکرهای جمعی جباری همچون "هزینه داشتن مبارزه" و عوضی گرفتن پیوند خود با قدرت را با موضع قدرت نسبت به دانشجویان، بطور نمونه در ذیل میاورم، تا زمینه سازی‌های خزنده امکان سرکوب جنبش دانشجویی از زمان حکومت آقای خاتمی هویدا گردد.

آقای تاج زاده عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب مشارکت در جشنوارۀ تابستانی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در ۲۰ مرداد ۸۳ خطاب به دانشجویان گفت: "به دلیل نزدیک بودن حوزۀ دولت به عرصۀ عمومی، میزان اعتماد به دولت با میزان اعتماد به عرصۀ عمومی برابر است، بر همین اساس در جامعۀ ما اگر کسی از عرصۀ قدرت حذف شود، از عرصۀ عمومی هم حذف می‌شود"! در واقع وی برای ترغیب دانشجویان به دفاع یک طرفه و جانب گرایانه از دولت اصلاحات و نظام ولایت فقیه بعنوان سرچشمه قدرت اصلاح طلبان، جایگاه خود و حزب متبوعش را با جایگاه جنبش دانشجویی اشتباه می‌گیرد، و در واقع به دانشجویان اخطار می‌کند که به محض دوری شما از دولت اصلاحات، از عرصۀ عمومی نیز طرد می‌شوید! و فراموش می‌کند که بر عکس در تاریخ معاصر ایران اعتلای جنبش دانشجویی در پیوندش با مردم و نهادهای مدنی و در نقد قدرت حاکم بوده است. و اصولاً طرد شدن از عرصۀ قدرت، بهترین ضامن سلامت جنبش دانشجویی و نشان نزدیکی‌اش به عرصۀ مدنی و عمومی بوده است.

در ایران در سال ۱۳۱۳، وقتی رضا خان پهلوی وارد دانشگاه تهران شد، دعا کرد خداوند دانشگاه را برای پایداری نظام پهلوی محکم و استوار بدارد؛ دعایی که هیچگاه مستجاب نشد و یک سال بعد از این دعا یعنی در سال ۱۳۱۴ اولین حرکت‌های اعتراضی و تحصن دانشجویان و اساتید دانشگاه تهران در اعتراض به برخی سیاست‌های وی، آغاز فعالیت جنبش دانشجویی را رقم زد. آقای تاج زاده از یاد می‌برد که عرصۀ قدرتی را که به آن تا به حدی اعتماد داشت که آنرا قابل اصلاح می‌دانست و آنچنان پیوند خورده با عرصه عمومی قلمداد می‌کرد که هر کس از آن دوری کند، از عرصه عمومی نیز طرد خواهد شد، در ماهیت، عرصۀ قدرت است و از اینرو وفا و عهد نمی‌شناسد، حتی نسبت به کسی چون تاج زاده که در وظیفۀ خود برای حفظ نظام، شک و شبهه‌ای بخود نیز راه نمی‌دهد. و خود وی را نیز که در پست معاونت وزیر کشور به عرصۀ قدرت بسیار نزدیک بود نیز روانه زندان کرد.

آیا اکنون که اقای تاج زاده خود بعد از تجربه است، بر توصیۀ آن زمان خود به دانشجویان مُصر است؟! ودر مورد خود نیز بر این گمان است که حال که از عرصۀ قدرت حاکم طرد گردیده است، لاجرم از عرصۀ عمومی نیز مطرود شده است؟! اگر به راستی قرار بود هر کس به توصیۀ ایشان عمل می‌کرد و از ترس طرد شدن از عرصۀ عمومی، به عرصۀ قدرت نزدیک شود، حال در وضعیتی که حقوق خود آقای تاج زاده به عنوان زندانی سیاسی سلب گریده است، کسی بر اساس دید ایشان در عرصۀ مدنی و عمومی، باقی می‌ماند که از حقوق وی دفاع کند؟!

اما برخلاف تلاش‌های فوق در به انفعال کشاندن دانشجویان و القای جو یأس و نا امیدی و سکوت اتخاذ کردن، تجربه نشان داده است که ویژگی و خصیصۀ بارز جنبش دانشجویی ایران تمایل به دوری از قدرت و منتقد آن بودن، ساختارشکنی، آزادیخواهی، عدالت‌ طلبی و هدفمند بودن، است. ماهیت اصلی این جنبش، تلاش برای شکل گیری آن نوع از قوۀ رهبری عمومی در سطح جامعه است که تنها قوۀ تعدیل کنندۀ استبداد نباشد، بلکه نیروهای محرکه و دولت را به مهار جامعه ملی درآورد. چرا که در حقیقت، اگر جامعه نتواند رهبری نیروهای محرکه خود را تصدی کند، حیات ملی ناممکن می‏ شود. جامعه‏‌ای که نیروهای محرکه‏‌اش را دولت زورمدار و بیگانه بتواند از او بستاند، خویشتن را در معرض انحلال قرار می‌دهد. از این رو، هدف جنبش‌های ایرانیان خصوصاً جنبش دانشجویی، نجات و ادامۀ حیات ملی در رشد و بنابر این، بدست آوردن مهار نیروهای محرکه و سپردن تصدی دولت به آن رهبری بوده‏ است که محل ظهور و عملش خود جامعه باشد و بتواند دولت را به نمایندگی از جامعه ملی اداره کند. و ولایت جمهور مردم تحقق یابد.

شکست اصلاحات در محدوده رژیم، ناممکن بودن نشو و نمای رهبری جامعۀ ملی در محدودۀ دولتی را آشکار کرد که نسبت به این جامعه، خارجی و بیگانه شده ‏است. و بر خلاف ادعای آقای تاج زاده در پیوند عرصۀ قدرت و عرصۀ عمومی، حتی اگر دولت از جامعۀ ملی بیگانه نشده باشد، دولت نمی‌تواند محل نشو و نمای رهبری جامعه ملی بگردد. از اینرو نسل جوان ایران، خصوصاً دانشجویان، به عنوان دیده بانانی تیز و مسئول، در صف اول رهبری جنبش مردم سالاری ایران قرار می‌گیرند.

هر چند در حال حاضر بطور موقت با پدیدۀ فترت جنبش دانشجویی مواجهیم، اما این جنبش شرایط و ویژگی‌های نمادین خود را از دست نداده است، بلکه همچون آتش زیر خاکستر مترصدِ یک جرقه است. و نظام حاکم در منفعل نگاه داشتن و سرکوب جنبش دانشجویی نمی‌تواند به صورت پایدار و طولانی موفق گردد، چرا که هرگاه نظامی منتزع از ملت تعیین هدف کند و بخواهد جامعه، کارپذیرانه اطاعت کند، در واقع هدفش نمی‌تواند نسبت به واقعیت‌های جامعه، بند از بند گسسته نباشد. لذا جامعه نسبت به آن بیگانه می‌گردد و به میزان دوری آن نظام از جامعه، دوران شکست‌اش نزدیک می‌شود. از طرفی امکان گسترش هر چه بیشتر ذهنیت مبارزه با قدرت حاکم روز بروز در میان دانشجویان افزایش می‌یابد، چرا که خاستگاه اجتماعی دانشجویان از پایین ترین لایه‌‌های اجتماعی تا بالاترین آنرا در بر می‌‌گیرد و این پراکندگی پایگاه اجتماعی- اقتصادی دانشجویان، آنها را در برابر نیازها و مطالبات قشرهای متفاوت مردم قرار داده و همانگونه که جامعه انتظار دارد مطالبات تاریخی‌اش، با زبانی گویا از زبان دانشجویان مطرح شوند، حاملان جنبش دانشجویی همواره با انتقال آگاهی به خاستگاه‌های اجتماعی خویش، وظیفۀ اقناع لایه‌‌های مختلف اجتماع را درخصوص امکان برآورده شدن مطالباتشان از طریق تغییر روابط بین مردم و دولت در تحقق آزادی، دموکراسی، حقوق بشر و عدالت اجتماعی، برعهده دارند.

ارزیابی موقع و مقام جنبش دانشجویی و فاصله گرفتن میان "مسئولیت" و آنچه و آنکه آنها را به "مشغولیت" به خود فرا می‌خواند، نیازمند درایت و هوشمندی، خصوصاً شجاعت و تهور مرعوب قدرت و عمله‌های آن نشدن، و نیز باور به این امر است که پاد زهرِ زهر قدرت، استقامت است و این استقامت تنها زمانی کار ساز است که از موضع آزادی و استقلال و حقوق انسان بعمل آید. چرا که همانگونه که نظام ولایت فقیه برای حفظ خود نیازمند پاسداران و ملتزمانی از جنس و سنخیت خود است که دغدغه حذف از عرصه قدرت را داشته باشند و به دروغ خروج از آنرا با حذف از عرصۀ عمومی یکی جلوه دهند، نظام مردم سالار نیز موجدان و حامیان و دیده بانان از جنس خود را میطلبد که تحقق و پایداریش نه در گرو ساحران و نخبگان وابسته به قدرت، بلکه وابسته به عرصه عمومی و وجدان عمومی ملت است.

جنبش دانشجویی ایران اکنون که وفاداری خود را به اهداف آزادی و استقلال جنبش تاریخی دانشجویی ایران و شهدای به خون خفته آن، رضوی، قند چی و بزرگ نیا، بار دیگر ابراز کرده است. در این برهه از تاریخ حساس ایران، نیازمند نوعی نوزایی فکری درون خود است. و این نوزایی نیازمند اندیشه راهنما و یافتن مفاهیمی شفاف و تجربه پذیر می‌باشد که بار دیگر آنها را دچار وهم‌های ساختۀ حاکمیت از قبیل "اصلاح پذیر بودن نظام ولایت فقیه" نسازد، تا دو تجربۀ "اصلاح طلبان" و " اصول گرایان" بکار‌شان آمده، نگذارد دانشگاه به دنیای ذهنی بریده از واقعیت جامعه ایران بدل شود.

اهتمام در:
◄شناسائی واقعیات سیاسی- اقتصادی- اجتماعی وطن و نیز یافتن پاسخ و راه حل برای معضلات این سه عرصه، آنهم نه بر مبنای مجاز و گمان و وهم، بلکه یافتن راه حل رشدی منطبق بر واقعیات،

◄غنی و شفاف کردن وجدان جمعی و ممکن کردن عمل در حوزۀ وجدان جمعی که بر وفق این وجدان هستند،

◄ مبارزه با سانسور جریان‌های اندیشه که به قصد جلوگیری از گزینش بیان آزادی به مثابۀ اندیشۀ راهنما انجام می‌گیرد، و برقراری جریان اطلاعات و اندیشه با برگزاری بحث‌های آزاد در سطح دانشگاه‌ها، آنهم نه بحث آزادی که بریده از واقعیات جامعه و معضلات گوناگون جامعه باشد و تنها در یک سری اعلام مواضع خلاصه شود. چرا که مبارزه با بزرگترین اعتیاد، همانا اعتیاد به ابهام، در محیط سیاسی- علمی کشور است که نیازمند دعوت از صاحبنظران دارای تخصص علمی است. و کوشش در ارتقاء سطح علمی خود و یافتن زبان چون و چرا و اجتناب از دعوت مکرر از عناصری که سمت " استادی" را یدک می‌کشند، ولی از علم بهره‌ای نبرده و تن به بیان شفاف نیز نمی‌دهند،

◄ پالایش محیط دانشگاهی از ذهنیت‌های وهم آلود غیر علمی و مواد درسی‌ای که با واقعیت علمی جهانی که هر ۳ سال سطح علمیش دو برابر می‌گردد، هیچ سنخیتی ندارد و اعتراض به تداوم آن،

◄ شناسائی و عریان کردن ذهنیت هایی که "بی تفاوتی" و انفعال و عافیت طلبی را در سطح دانشجویان و جامعه دامن می‌زنند و علت یابی هر یک از این عوامل، چنانچه دامنگیر برخی از دانشجویان گردد، و نپذیرفتن هیچ بهانه‌ای از خود و دیگری از قبیل سانسور رژیم و گرفتاریِ تحصیل معاش و بی رحمیِ رژیم در سرکوب، برای توجیه وجود این عوامل،

◄ سخنگوی بدنۀ اجتماعی خود در دانشگاه‌ها شدن جنبش دانشجویی، لذا کوشش در بررسی مسائل بلافصل دانشجویان، از قبیل ارتقاء سطح ملی مؤسسات آموزش عالی و مشارکت در برنامه ریزی‌های آموزشی و نیز دموکراتیزه کردن مناسبات و روابط دانشجویان با مدیریت دانشگاه‌ها، پذیرش تکثر تشکیلاتى و سامان و تقویت همکاری جبهه‌ای تشکل‌های دانشجویی در جهت تقویت دموکراسى، ارتقای نقش نظارتی دانشجویان در امور دانشگاه، بالا رفتن مشارکت دانشجویان در امور صنفی و مبارزه با انواع تبعیض‌های موجود در سطح دانشگاه و رفتار با دانشجویان، خصوصاً تضییع حقوق دانشجویان دختر و مسائل عمومی دانشجویان از قبیل موضوع افت سطح آموزشی، وجود گزینش، کمبود کادر علمی، وجود کمیته‌های انظباتی و حضور و دخالت نهاد‌های غیر مسئول در دانشگاه‌ها از قبیل نهاد نمایندگی "رهبر" و تصفیۀ اساتید به دلایل مذهبی، عقیدتی و سیاسی، عدم آزمایشگاه‌های مجهز، فقر کتابخانه و... نیاز‌های متنوع دانشجویان هستند که جنبش دانشجویی بر روی هر بخشی متناسب با آن نیاز‌ها می‌تواند و بایستی سرمایه گذاری و برنامه ریزی کند.

این امور، بخشی از اهم اموریند که پیشاروی جنبش دانشجویی قرار دارد. هر گروه سیاسی و عنصر ایرانی که خواهان تحقق آرمان مردم سالاری است و دانشگاه و جنبش دانشجویی را مظهر حیثیت معنوی و عدالت خواهی جامعه علمی ایران می‌داند و جنبش دانشجویی را بیانگر وجدان همگانی می‌خواهد، به جای چوب لای چرخ آنان گذاردن، بایستی تمام بضاعت فکری و علمی خود را در راستای تعالی اهداف و توفیق اجرای اهداف این جنبش قرار دهد.

امروز در سالگرد هژدهمین سال ایلغار کوی دانشگاه تهران و تبریز فیروز ابادی که در ۱۸ تیر ۷۸ عضو شورای امنیت ملی نظام بوده است در مصاحبه با خبرگزاری فارس اعلام میکند (خبرگزاری فارس ۱۸ تیر ۹۶): برخورد سپاه با شورش‌های ۱۸ تیر با مجوز شورای عالی امنیت و شخص خاتمی بود. من اینجا به عنوان عضو شورای امنیت ملی عرض می‌کنم که مقابله نیروهای مسلح با شورش‌های خیابانی در جریان ۱۸ تیر سال ۷۸ با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت. وقتی چالش، تبدیل به قضیه امنیت ملی می‌شود نمی‌توان نیروهای نظامی را محکوم کرد که چرا درگیر شدید. خب چالش امنیت ملی بوده. ولی حالا خود رئیس جمهوری (خاتمی) که دستور داده و آن را تصویب کرده بود، یا سکوت کرده یا بیانیه می‌دهد بعد مردم خیال می‌کنند که سپاه تنها بوده است. خودشان تصویب کردند، خود شورای عالی امنیت ملی اجازه برخورد را داد و بعد دبیر شورای عالی امنیت ملی بیانیه داد و آن را محکوم کرد و تصور می‌شد که سپاه یا نیروهای مسلح مسئول آن بوده در صورتی که اینطور نبود، این تصمیم شورای عالی امنیت ملی و تائید رئیس جمهور بود. آن زمان جلوی خود بنده آقای روحانی با آقای خاتمی تماس گرفتند و گفتند وضع اینگونه و جمع‌بندی این است و ایشان گفتند که دیگر هر تصمیمی که گرفتید انجام دهید، از این به بعد هم همینطور خواهد بود. "

اکنون اقایان خاتمی و روحانی بایستی نسبت به این اظهار نظر موضع صریح بگیرند که دستورو مجوز کشتار را در ۱۸ تیر ۷۸ چه مقامی صادر و اعطا کرده است؟ د رانروز حداقل طبق گزارشهای مجموعهٔ فعالان حقوق بشر در ایران ۷ نفر در واقعه حمله به کوی دانشگاه کشته شده‌اند. که تاکنون فقط هویت عزت‌الله ابراهیم‌نژاد و فرشته علیزاده روشن شده‌است. شورای متحصنین در بیانیه ۲۶ تیر مرگ تامی حامی‌فر را نیز تأیید کرد. و سعید زینالی نیز از هنگام دستگیری توسط مأموران ناپدید شده است؛ همچنین چشم یک دانشجوی پزشکی بر اثر اصابت گلوله تخلیه، دست و پای عده‌ای شکسته و تعداد زیادی دانشجو ضرب وشتم شدند. "

در کم‌تر از یک ماه بعد یعنی پنجم مردادماه ۷۸، سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت ایران، در سخن‌رانی خود در دیدار عمومی با مردم همدان گفت: بعد از حادثهٔ کوی دانشگاه، شورش پیش آمد. شورش و بلوا در تهران، حادثهٔ زشت و نفرت‌آوری بود که ملت عزیز و مقاوم و صبور و منطقی ما را مکدر کرد. آنچه در تهران پیش آمد، لطمه به امنیت ملی بود؛ تلاشی بود برای برهم زدن آرامش مردم شریف و تخریب اموال عمومی و خصوصی و بالاتر از آن، اهانت به نظام و ارزش‌های آن و مقام معظم رهبری آنچه پیش آمد، حادثهٔ ساده‌ای نبود؛ تلاشی بود برای مرزشکنی و برای ابراز کینه‌توزی علیه نظام که نه رابطه‌ای با این ملت شریف داشت و نه نسبتی با دانشگاه و دانشگاهیان. حادثهٔ شورش، یک حرکت کور، یک بلوا، یک حرکت ضد امنیتی، با شعارهای منحرف‌کننده بود که به نظر من برای مخدوش کردن شعارهای مطرح‌شده در دوران جدید ریاست‌جمهوری به وجود آمد. تحریک احساسات مردم متدین و دل‌سوز و وطن‌خواه که تاب تحمل حمله به ارزش‌ها، رهبری، و مقدسات خود را ندارند، فقط از آن جهت صورت گرفت که ملت به خشونت واداشته شود. در واقع این شورش، نه تنها یک اقدام ضد امنیتی بود بلکه اعلام جنگی بود به رئیس‌جمهور و شعارهای اوو به یاری خداوند این بلوا خاموش شد[منبع در سید محمد خاتمی (به کوشش سید محمدعلی ابطحی)، مردم‌سالاری، نشر طرح نو، تهران، ۱۳۸۸، ص۱۰۵].

از اقای خاتمی میپرسیم که ۱۸ سال از ان ایلغار گذشت هنوز حق داشنجویان ادا نشده و از دید شما به نظام ظلم شده است! در جنبش ۸۸ نیز که باز شما معتقد بودید به رهبری ظلم شده است! تکلیف دانشجویان و قربانیان مردم چیست؟ اوجب واجبات شما تا چه میزان بر حقوق مردم رجحان دارد؟ که لب فرو بسته‌اید؟ اگر توظئه بوده چرا قربانیانش مردمند؟ تا کنون که همه بحرانها و توطئه‌ها از خود نظام برمیخیزد ولی عاقبت امر باز نظام است که طلبکار است و مظلوم؟!

مردم ولی منتظر چرخش نظر شما به نظام و گفتن حقایق نمیمانند. دادخواهی خون شهدا از حافظه ملی زدودنی نیست. توفیق جنبش دانشجویی در دیده بانی بیدار جامعۀ مدنی و یاری دادن جنبش همگانی در استقرار نظامی مردم سالار، امیدی است که به همت خصوصیات و ویژگی‌های تاریخی این جنبش از این مرز و بوم رخت بر نکنده است.