نویسنده: افشار سلیمانی، سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان
سایت دیپلماسی ایرانی - تهران
تهاجم سه کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و دارنده حق وتو (آمریکا و دوقلوهای انگلیسی و فرانسوی) بدون کسب مجوز از کنگره آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل به مواضعی در سوریه همانگونه که پیش بینی می شد تمام عیار و همه جانبه نبود، هرچند که دونالد ترامپ سعی کرد با جنگ روانی کشورهای منطقه، حتی روسیه را نگران کند. همچنین این حمله برغم تاکید ترامپ مبنی بر خروج نظامی از سوریه صورت گرفت این درحالی بود که پرونده همکاری تیم ترامپ با روسیه در انتخابات ریاست جمهوری به نفع او وارد مرحله حساسی شده است و محبوبیت ترامپ برغم برخی توفیقات اقتصادی در افکار عمومی به زیر پنجاه درصد رسیده است. لذا این اقدام نظامی علیه روسیه می تواند با هدف انحراف افکار عمومی از مسائل مبتلابه داخلی معطوف به رئیس جمهور آمریکا نیز صورت گرفته باشد. هرچند هدف دیگر این حمله می تواند نشان دادن ضرب شصتی به روسیه و ایران و بشار اسد و مانوری برای هماهنگی با برخی کشورهای اروپایی باشد تا موجب تاثیرگذاری بر رفتار آتی حامیان اسد گردد.
از نکات مهم حواشی این حمله حمایت ترکیه از این اقدام است که می تواند بر ادامه روند صلح آستانه و سوچی تاثیر منفی بگذارد، بویژه آنکه آمریکا با ادامه این روند موافق نیست و همواره سعی نموده شکافی در آن ایجاد نماید. با این مواضع ترکیه شاهد هستیم که چراغ سبز آمریکا به ترکیه برای اجرای عملیات زیتون ورود به عفرین مابازاهایی دارد که یکی از آن ها همین حمایت ترکیه از تهاجم آمریکا به سوریه بوده است.
فارغ از کم و کیف این عملیات نظامی که در بعد کوچکی انجام شده اما استفاده آمریکا از پایگاه های نظامی خود در قطر و اردن و همچنین پایگاه ناتو در اینجرلیک ترکیه، نشان از نوعی محاصره نظامی ایران در منطقه است.
از سوی دیگر عدم واکنش عملی روسیه به این حمله که البته قابل پیش بینی بود و تماس های احتمالی روسیه و آمریکا قبل ازحمله موید این نکته مهم آنست که دو کشور قصد رویارویی با یکدیگر را در سوریه و هیچ جای دیگر ندارند و ترجیح می دهند پرونده های موجود میان دو کشور را از طریق مذاکره حل و فصل نمایند، و اساسا حتی در صورت حمله تمام عیار آمریکا به سوریه، روسیه توان رویارویی با آمریکا را و چنین قصدی نیز ندارد. از این رو در این تهاجم آمریکایی عمدتا فشار بر ایران و بشار اسد و همراهی روسیه با این پروژه بوده است تا پس از این مسکو بتواند ایران را برای دور شدن از روسیه اقناع نماید. چرا که روسیه با مصالحه و معامله ای که با آمریکا در سوریه انجام خواهد داد تجهیزات و نیروهای خود را به مرور از سوریه خارج خواهد نمود و در صورت وقوع چنین شرایطی عرصه بر ایران در سوریه سخت تر خواهد شد بویژه آنکه اسراییل نیز اقداماتی را در سوریه انجام داده و خواهد داد و عربستان و متحدین عربی این کشور نیز در کنار آمریکا و اسرائیل قرار دارند.
لذا یکی ازتبعات تهاجم نظامی آمریکا و متحدینش به سوریه ادامه فشار بر ایران و حزب الله لبنان از طریق معامله با روسیه و ایجاد شکاف میان ایران و ترکیه و روسیه است. اگر توجه به این مهم داشته باشیم که در۲۲ اردیبهشت ماه نیز احتمالا ترامپ برجام را ترک خواهد کرد یا امتیازاتی از طریق اروپا به زیان ایران کسب خواهد نمود و در برجام خواهند ماند به اجرای قطعات پازل فشارهای آمریکا بر ایران در ابعاد منطقه ای و بین المللی بیشتر پی خواهیم برد.
هرچند که برخی از تحلیلگران این عملیات را کم اهمیت تلقی کردند اما اگر به واکنش های حامیان اسد به آن توجه کنیم و ببینیم که روسیه و ایران و حزب الله نتوانستند هیچ واکنشی در برابر آن نشان دهند درخواهیم یافت که در صورت تهاجم همه جانبه آمریکا و متحدینش به سوریه چه اتفاقی رخ خواهد داد.
در یک جنگ تمام عیار احتمالی در سوریه مهم این نیست که طرف مقابل چقدر خسارت خواهد دید مهم تر این است که ایران چقدر آسیب خواهید دید؟ به هرحال در این بازی که در یک طرف زمین آمریکا و متحدین غربی و عربی و اسراییلی و بعضی آسیایی توپ می زنند و در طرف دیگر زمین ایران و روسیه و حزب الله هستند و روسیه هم تا آخر این بازی در زمین مورد نظر نخواهند ماند و ترکیه هم در هر دو سو توپ می زند، در نهایت تلکیف آن روشن است و سود و زیان آن قابل محاسبه سرانگشتی است؛ حتی اگر سوریه به سرنوشت عراق و افغانستان و لیبی دچار گردد. از این رو باید به این نکته توجه داشت که هر بازیگری تا چه مدت و با چه میزان هزینه توان ادامه بازی را دارد؟ و آیا هدف آمریکا این نیست که با ادامه این بازی طرف های مقابل خود را که با مشکلات داخلی نیز مواجه هستند به موازات هزینه هایی که در سوریه می کنند با افزایش فشارهای تحریمی تضعیف کرده و در فرصت مناسب امتیازات لازم را از آن ها دریافت کند؟
بنظر می رسد در چنین شرایطی ایران باید قبل از آنکه کارت های بازی خود را بسوزاند با همه بازیگران اصلی و فرعی صحنه سوریه با هدف تامین بیشتر منافع و امنیت ملی وارد مذاکرات گردد مخصوصا که ترامپ هم چراغ سبز برای همکاری با روسیه و ایران در موضوع سوریه را نشان داده است.
