کتاب «انسانِ خداگونه؛ تاریخ مختصر آینده»، کتاب عجیبی ست! از آن کتاب ها که خواننده ی اهل فرهنگ را خیلی سریع به خود جذب می کند. کتابی از جنس کتاب های مارکس که می خواهد وضعیت آینده ی جوامع بشری را ترسیم کند. کتابی که مثل کتاب «موج سوم» الوین تافلر، به آینده ی دنیا از زاویه ی جدیدی نگاه می کند.
این کتاب را خانم زهرا عالی به فارسی ترجمه کرده، و محمد رضا جعفری یکی از ویراستارانش بوده. من ترجمه ی فارسی این کتاب را نخوانده ام، ولی کتابی که جعفری آن را ویرایش کند، قطعا کتاب خوشخوانی خواهد بود.
نویسنده ی کتاب، یووال نوح هراری، تاریخدانِ اسراییلی ست. استاد دانشگاهی که با دو کتاب اش، یعنی این کتاب و کتاب اول اش «انسان خردمند؛ تاریخ مختصر بشر» نگاه جهانیان را متوجه خود ساخته است.
ظاهرا انتشار ترجمه کتاب این نویسنده ی اسراییلی در جمهوری اسلامی با مشکل مواجه نشده و به چاپ های متعدد نیز رسیده است. مشخص است که علاقمندان به این دو کتاب، به دنبال یافتن پاسخ برای سوال های اساسی شان هستند.
من نمی دانم آیا چیزی در ترجمه ی فارسی کتاب های هراری حذف و تعدیل شده یا نه. همین که این استاد ۴۲ ساله ی دانشگاه اورشلیم، یهودی و اسراییلی ست، می تواند برای مسوولان ممیزی سوال بر انگیز باشد. ما دیده ایم که نسبت به مارکس به خاطر یهودی الاصل بودن اش و زیگموند فروید به خاطر یهودی بودن اش همیشه با دیدِ «توطئه» نگریسته شده و بعید نیست که این دانشمند اسراییلی معاصر نیز در فهرست «توطئه کنندگان یهودی» قرار بگیرد.
اصل این کتاب، به زبان عبری ست که در سال ۲۰۱۵ به انگلیسی ترجمه شده است. این ترجمه بسیار رسا، خواندنی، و جذاب است و بلافاصله خواننده ی خردمند را با طرح موضوعات بدیع به تفکر وا می دارد.
جنگ، در حال از میان رفتن است! احتمال این که شما دست به خودکشی بزنید به مراتب بیشتر از آن است که در یک درگیری مسلحانه کشته شوید!
به کانال خبرنامه گویا در تلگرام بپیوندید
قحطی، در حال از میان رفتن است! خطر چاقی، به مراتب بیشتر از خطر گرسنگی ست!
مرگ، یک مساله ی تکنیکی است! نامیرایی امکان پذیر است!
هراری در کتاب اول اش نوشته است که ما -یعنی بشر خردمند- محصول «تصادف» هستیم. هیچ چیزِ خاصی در نوع بشر وجود ندارد جز این که در روند تکامل، توانایی و بخت این را داشته ایم که باقی بمانیم و در راس هرم موجودات قرار بگیریم.
نویسنده این احتمال را می دهد که «هومو ساپینس» یا انسان خردمند به پایان رشد و بالاترین قله ی توانایی های خود رسیده باشد.
و اکنون نوبت «هومو دئوس» یا انسان خداگون است که در تاریخ جهان نقش آفرینی کند.
اکنون بعد از سوال «ما از کجا آمده ایم؟» نوبت طرح این سوال است که «ما به کجا می رویم؟»
انسان خردمند بر طبیعت چیره شده است و دشمنان تاریخی اش را شکست داده است.
«جنگ، قحطی، بیماری های همه گیر» قرن ها موجب کشتار انسان ها بودند. بشر خردمند اندک اندک این باور را کنار گذاشت که این فجایع در اثر گناهان و طرح و اراده ی خداوند است. انسان توانست دامنه کشتار این سه دشمن بشریت را محدود کند. از نگاه هراری این ها مسائلی بودند که انسان می توانست آن ها را مدیریت کند.
هراری کتاب اش را از اینجا آغاز می کند و بعد از گذار از انقلاب بشری علیه باورهای غلط مانند «آسمانی بودن حاکمان روی زمین» به قراردادها و الزامات مدرن می رسد و به موضوع ماشین ها و روبات ها و توانایی های آن ها می پردازد.
و بالاخره طرح هیجان انگیز «مذهب اطلاعات» یا «دیتائیسم» به عنوان یک مذهب جهانی که قدرت آن در آلگوریتم هایی ست که بر جهان حاکم اند. این مذهب، به «اطلاعات» نیاز دارد که مهمترین آن ها «اطلاعات شخصی و رفتاری و بیولوژیک» انسان است.
خدماتی که شرکت های بزرگ و دولت ها به ما ارائه می دهند در مقابل «دیتاها» و «اطلاعات»ی ست که ما در اختیار آن ها قرار می دهیم.
هراری بر این اعتقاد است که آینده قابل پیش بینی نیست و امروز نمی توان چیز زیادی از آن دانست. در کوتاه مدت و میان مدت باید به موضوعاتی مانند بحران پناهندگان و گرمایش جهانی و گرم شدن زمین پرداخت. البته این ها نباید موجب نادیده گرفتن «دیتائیسم» یا مذهب اطلاعات شود: انکار این مذهب، ما را از بخش بزرگی از آن محروم خواهد کرد.
آخرین تحقیقات در باره ی مغز و بدن انسان نشان می دهد که احساسات ما چیزی جز ارتباطات و شبکه های زیست شیمیایی نیست که طی هزاران سال تکامل، برنامه ریزی شده است.
خواندن این کتاب مهیج و ارزنده قطعا در شرایط امروز ایران، ما را با پرسش های اساسی آینده نگرانه رو به رو خواهد کرد.
