شهرداری تهران به شدت از نظر مالی و اقتصادی دچار بحران است. اعداد و ارقام متفاوتی درباره بدهی شهرداری تهران اعلام شده است، آنچه مسلم است بدهی‌های شهرداری بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان است که چشم‌آنداز امیدوارکننده‌ای برای تسویه آن وجود ندارد.

گفته می‌شود دارایی‌های شهرداری تهران بالغ بر ۷۵ هزار میلیارد تومان است، اما نکته اینجا است که بخش نقد شونده این دارایی‌ها در سال‌های اخیر محل تامین منابع مالی شهرداری برای اجرای طرح‌های پرهزینه بوده و است. بخشی از این دارایی املاکی است که از سوی شهرداری در اختیار افراد حقیقی و حقوقی بانفوذی گذاشته شده که پس گرفتن این املاک و نقد کردن آنها کار چندان آسانی نیست.

بیش از ۷۵ درصد بودجه شهرداری تهران از منابع ناپایدار تامین می‌شود و فقط ۲۵ درصد به صورت عوارض و مالیات درآمدهای مستمر و مطمئن محسوب می‌شوند.

آخرین گزارش‌ سامانه شفافیت شهرداری تهران نشان می‌دهد از مجموع ۸۲۷۵ میلیارد تمان درآمدهای پیش‌بینی شده در بودجه سال ۹۷، فقط ۲۴۳۵ میلیارد تومان در نیمه اول سال محقق شده است. میزان تحقق واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای کمی بهتر بوده، اما هنوز از نیمی از بودجه مصوب کمتر است. این در حالی است که شهرداری تهران در نیمه اول سال ۹۷، دو برابر آنچه برای کل سال پیش‌بینی شده بود، اموال خود را واگذار کرده است. این در حالی است که ۵۹۵ میلیارد تومان هم از محل واگذاری دارایی‌‌ّای مالی (وام و بدهی‌های جدید) به بدهی سال‌‌های آینده اضافه شده است.

بر اساس گزارش‌‌های موجود کل درآمدهای نقدی شهرداری در نیمه اول سال ۹۷، کمتر از ۲۳۵۰ میلیارد تومان (ماهی کمتر ۴۰۰ میلیارد تومان) بوده است. اگر کل پول نقدی حاصل از فروش اموال و وام‌‌ها را هم اضافه کنیم، عدد نهایی کمتر از ۶۳۰۰ میلیارد تومان (ماهی ۱۰۵۰ میلیارد تومان) می‌شود، این در حالی است که بررسی‌های نگارنده از بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران نشان می‌دهد، بیش از ۷۷۰۰میلیارد تومان پول نقد برای هزینه‌های ضروری (حقوق کارمندان و پول آب و برق و خدمات اولیه شهری) لازم است. محمدعلی افشانی در میانه تابستان امسال به خبرنگاران گفته بود، شهرداری تهران ۶۵۰ میلیارد تومان درآمد ماهانه دارد که تمام آن صرف پرداخت حقوق کارکنان می‌شود.

این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که تا چه اندازه وضعیت مالی شهرداری تهران بحرانی است و چقدر اداره شهر با این منابع غیرقابل اطمینان دشوار است.

در چنین شرایطی آیا شهردار تهران نسخه‌ای کوتاه مدت برای حل این بحران در دست دارد؟‌ آیا راهی ناشناخته برای تامین منابع مالی برای شهرداری می‌شناسد؟ آیا طرحی برای کاهش هزینه‌ها در دست دارد؟ آیا آن قدر جسور و با اعتماد به نفس است که دست به تعدیل کارکنان مازاد بزند؟ در این صورت واکنش افکار عمومی چه خواهد بود؟ آیا می‌تواند نهادهای غیرضروری را تعطیل کند؟ در این صورت جواب نهادهای قدرتمند وابسته به حکومت و جناح‌های سیاسی را چطور خواهد داد؟

سرمایه‌گذاری یا خودکشی

عباس آخوندی تازه از وزارت راه و شهرسازی فارغ شده و به نظر می‌رسد بخت بیشتری به نسبت رقیب خود دارد. او از نظر سیاسی چند قدم جلوتر از پیروز حناچی است. از نظر اقتصادی، سیاسی و فلسفی شاید ایده‌های اقتصادی آخوندی جسورانه‌تر و شفاف‌تر از رقیب خود باشد، اما از نظر تخصص شهرسازی، هر دو با سال‌ها است با ادبیاتی مشترک از مهار نهضت ساخت و ساز و لزوم تقویت زیست‌پذیری تهران سخن گفته و می‌گویند.

پیش از دولت دوازدهم هر دو از منتقدان سرسخت مسکن مهر و سیاست‌های عمرانی و شهرسازی احمدی‌نژاد بودند و بعد از آن هم در دولت یازدهم، حناچی به سمت معاونت معماری و شهرسازی و دبیری شورای عالی شهرسازی رسید. در فاصله سال‌‌های ۹۲ تا ۹۶، حناچی در دبیرخانه شورای عالی شهرسازی نقش فعال و موثری در مهار نسبی محمدباقر قالیباف داشت، اگرچه ایستادگی در برابر جریان قدرتمند بساز و بفروشی و جلوگیری از تراکم‌فروشی، کار آسانی نبود و خیلی مواقع به نتیجه نمی‌رسید، اما تلاش‌‌های آخوندی و حناچی باعث شکل گرفتن جناح قدرتمندی در دولت شد که دست‌کم هزینه بلندپروازی‌های سیاسی قالیباف را افزایش داد.

اما اداره شهرداری حتما دشوارتر از مهار جاه‌طلبی‌های سیاسی قالیباف است؛ به خصوص شهرداری که به معنی واقعی کلمه در در آستانه ورشکستگی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارد.

اسب چموش و ناخوش‌احوال تهران رام شدنی نیست. در کمتر از یک سال و سه ماه گذشته، دو سوار نسبتا با تجربه، به تکانی افتاده‌اند و بعید نیست همین سرنوشت در زمانی کوتاه‌تر در انتظار نفر بعدی باشد.

این روزها برخی از دورخیز آخوندی برای انتخابات ۱۴۰۰ خبر داده‌اند. هنوز برای پیش‌بینی انتخاباتی که هنوز با قطعیت نمی‌توان از برگزاری آن سخن گفت، بسیار زود است، اما آنچه مسلم است نشستن روی صندلی شهرداری بحران‌زده تهران در شرایط فعلی بیشتر از سرمایه‌گذاری به خودکشی سیاسی می‌ماند.