دویچه وله - در همایشی که برای بررسی وضعیت آب در شرق ایران برگزار شد تصویری از بحران کم‌آبی در این منطقه ارائه شده که هولناک است. یکی از سخنرانان می‌گوید ایران تا بروز فاجعه عمومی آب فاصله زیادی ندارد.
همایش ملی مدیریت آب در شرق ایران شب گذشته، چهارشنبه ۱۲ دی‌ماه (دوم ژانویه) در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان خراسان رضوی برگزار شد. یکی از سخنرانان این همایش محمد حسین شریعتمدار، سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران بود.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، شریعتمدار در این همایش در مورد بحران کم‌آبی در این منطقه هشدار داد و گفت: «فقط پنج سال تا بروز فاجعه عمومی آب در کشور فاصله داریم که ناشی از ۵۰ سال سوء تدبیر در این زمینه است.»
او ساماندهی، ترمیم و احیای منابع آب در ایران را امکان‌پذیر دانست در عین حال تاکید کرد: «هنوز به اراده کافی برای حل این مشکل نرسیده‌ایم و فاقد یک راهبرد جامع، فراگیر و ملی با زمان‌بندی مناسب و مورد وفاق حاکمیت و بخش خصوصی در این زمینه هستیم.»
ایران مانند اغلب کشورهای منطقه از سالیان دور با معضل خشکسالی بلند مدت، کاهش بارندگی و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی دست به گریبان است، با این همه مسئولان ارشد جمهوری اسلامی نیز اذعان دارند که نقش سوءتدبیر، ناکارآمدی مدیریت و سیاست‌های نادرست در بحرانی شدن این وضعیت بسیار تعیین کننده بوده است.
اعتراف به نقش سوءمدیریت و سیاست‌های نادرست
عیسی کلانتری، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خرداد ماه امسال "یک‌جانبه‌نگری" در سیاست‌های زیست‌محیطی چهار دهه گذشته را عامل در معرض بی‌آبی قرار گرفتن ۷۰ درصد جمعیت ایران عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری ایسنا کلانتری می‌گوید از ابتدای تاسیس حکومت جمهوری اسلامی "به علت جهل و ناآگاهی" همواره توسعه در برابر محیط زیست قرار گرفته و به توسعه پایدار توجهی نشده است.
معاون رئیس جمهوری با اشاره به استفاده بی‌رویه از منابع آب تجدیدپذیر می‌گوید بر اساس استاندارد جهانی این میزان نباید بیش از ۴۰ درصد باشد در صورتی که در ایران به طور میانگین به ۱۱۰ درصد می‌رسد.
دبیر طرح احیا و تعادل‌بخشی آبهای زیرزمینی در همایش یادشده با انتقاد از برداشت بی‌رویه از آبهای زیر زمینی یادآور شد که خراسان رضوی ۲۱ درصد کسری مخزن آبهای زیرزمینی کشور را به خود اختصاص داده است.
برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی
عبدالله فاضلی در تشریح این وضعیت خاطر نشان کرد که در استان‌های سه گانه خراسان و سیستان و بلوچستان سالانه هشت و نیم میلیارد متر مکعب از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت می‌شود که این رقم باید حداکثر پنج میلیارد متر مکعب باشد.
فاضلی با بیان این که سالانه شاهد نیم متر افت در آبخوان‌های این چهار استان شرقی هستیم گفت: «دولت و سایر قوا به تنهایی نمی‌توانند مشکل کمبود آب کشور را حل کنند و راهی جز مشارکت ذینفعان برای تحقق این امر وجود ندارد.»
در سال‌ها و ماه‌های گذشته کشاورزان و ساکنان برخی شهرها که "ذینفعان" مصرف بهینه آب محسوب می‌شوند، مانند کشاورزان اطراف اصفهان، به طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای آب و رعایت نکردن حق‌آبه خود اعتراض کرده و می‌کنند اما دولت به جای مشارکت، نیروی انتظامی را برای سرکوب و مقابله با آنها اعزام کرده است.
برخی مسئولان دولتی ادعا می‌کنند که با راه‌اندازی تاسیسات آب‌شیرین‌کن در کناره‌های خلیج فارس و دریای عمان و انتقال آب به استان‌هایی مانند خراسان می‌توان با بحران کم‌آبی مقابله کرد و جلوی تبدیل شدن آن به فاجعه را گرفت.
ادامه طرح‌ها و سیاست‌های ناکارآمد
محمد حسین پاپلی یزدی، استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران در همایش چهارشنبه شب ضمن انتقاد از طرح‌هایی مانند طرح انتقال آب دریای عمان به خراسان رضوی گفت: «شما یک کشور را نشان دهید که آب را شیرین کرده باشد و برای مصرف آن را به هزار کیلومتر آن طرف‌تر انتقال داده باشد آن وقت این کار را انجام دهید، حداکثر انتقال آب شیرین در دنیا تا ۱۰۰ کیلومتری بوده است.»
به رغم اعتراف مسئولان و هشدار کارشناسان درباره پیامدهای سوءمدیریت و بی‌توجهی به محیط زیست در طرح‌های توسعه، این وضعیت ادامه دارد و سیاست‌هایی که صاحب‌نظران نادرست می‌دانند همچنان در دستور کار قرار می‌گیرند.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی با اشاره به همین وضعیت گفت: «ما برنامه نداریم و تمام حرکت‌های‌مان با چشم‌های بسته انجام می‌شود؛ به عنوان مثال در استان خراسان رضوی در اکثر روستاهایی که آب آشامیدنی آنها با تانکر تامین می‌شود صنایعی را توسعه می‌دهیم که آینده خطرناکی در پیش داریم.»
گام به گام به سوی فاجعه
عیسی کلانتری نیز خرداد ماه با انتقاد از بی‌توجهی ادامه‌دار به "آمایش سرزمینی"، اصفهان را مثال می‌زند که به گفته او چند میلیون ساکن آن با مشکل کمبود آب آشامیدنی روبرو هستند، حال آن که آب‌برترین صنایع ایران در آنجا ایجاد شده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند سیاست‌های نادرستی مانند سد‌سازی بی‌رویه، بی‌توجهی به مصرف بهینه آب در کشاورزی و استفاده بیش از حد از آبهای تجدیدپذیر و منابع آبهای زیر زمینی، که از جمله فرونشست دشت‌ها و خشکی دریاچه‌ها و تالاب‌ها را در پی داشته، در سال‌های آینده به گسترش موج آوارگان آب و جنگ و نزاع بر سر آب خواهد انجامید.
مناطق شرقی ایران از مدت‌ها پیش شاهد خالی شدن روستاهای سیستان و بلوچستان و آواره شدن ده‌ها و بلکه صدها هزار نفر از ساکنان آنها به حاشیه شهرهای دیگر بوده است؛ شهرهایی که اگر در حال حاضر هم با کمبود جدی آب روبرو نباشند با افزایش جمعیت و مصرف، به زودی دچار آن خواهند شد و "فاجعه عمومی آب" رخ خواهد داد.
