کشور‌های عضو اتحادیه اروپا بالاخره بعد از چندین ماه وعده رسما راه اندازی ساز و کار ویژه مالی موسوم به spv را با نام اینستکس اعلام کردند؛ اما این ساز و کار چیست؟
رویداد۲۴ - ساز و کار ویژه مالی موسوم به spv که نامش را اینستکس مخفف ساز و کار حمایت از روابط تجاری گذاشته‌اند یک مکانیزم پرداخت است که به کمپانی‌های اروپایی اجازه می‌دهد روابط تجاری خود را بدون تحت تحریم آمریکا قرار گرفتن ادامه دهند.
در بیانیه سه کشور موسس این مکانیزم یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا آمده: اینستکس از روابط تجاری مشروع با ایران حمایت میکند و بر بخش‌های حیاتی برای ایران از جمله بخش دارویی، تجهیزات پزشکی، کشاورزی و غذایی متمرکز است.
سیدعباس عراقچی در واکنش به راه اندازی این ساز و کار گفته اروپایی‌ها این سازوکار را به شکلی طراحی کرده‌اند تا شرکت‌هایی که میخواهند با ایران کار بکنند، مشمول تحریم‌های آمریکا نشوند، البته فشار آمریکا نیز سرجای خودش هست. آمریکایی‌ها تهدید کرده‌اند که با این سازوکار مقابله خواهند کرد، اینکه طول کشید تا اروپایی‌ها این سازوکار را تعیین کنند برای این بوده که بتوانند راهکار‌هایی را پیدا کنند تا این تحریم عملیاتی نباشد.
او گفته البته این سازوکار اصولا برای کالا‌های تحریمی طراحی شده و اینکه برخی گفته‌اند که این سازوکار برای کالا‌های غیرتحریمی طراحی شده مانند مواد غذایی و از این قبیل ممکن است که شروع کار با این کالا‌ها باشد تا یک مکانیزمی برای پرداخت‌ها شکل بگیرد، اما این سازوکار برای کالا‌های تحریمی خواهد بود.
چرا این ساز و کار لازم بود؟
SPV با هدف حفظ برجام طراحی شد. در برجام تاکید شده منافع اقتصادی حاصل از این توافق باید به ایران برسد و در نتیجه کشور‌های باقی‌مانده در برجام پس از خروج آمریکا از این توافق ناچار بودند راهی برای حفظ این منافع اقتصادی در غیاب آمریکا و با وجود تحریم‌های این کشور پیدا کنند.
در عین حال کمپانی‌های اروپایی مایل بودند تجارت خود با ایران را در حوزه اقلام تحریم شده از جمله هیدروکربن‌ها ادامه دهند و بدون این مکانیزم چنین کاری ممکن نبود.
جرمی هانت وزیرخارجه بریتانیا اینستکس را یک نشانه عملی و روشن از تمایل جدی کشور‌های اروپایی به اجرای توافق هسته‌ای تا زمانی که ایران به تعهداتش پایبند باشد خواند.
چه کسی و کجا؟
مقر اینستکس قرار است در پاریس و تحت ریاست آلمان باشد. بر اساس گزارش دویچه وله، فرانسه اعلام کرده اینستکس در پاریس و در ساختمان وزارت دارایی فرانسه مستقر خواهد شد.
سی ان بی سی گزارش داده SPV با ریاست فیشر رییس سابق کامرز بانک آلمان اداره خواهد شد. هیات مدیره این کمپانی جدید نیز قرار است از سه دیپلمات اروپایی، میگوئل برگر از آلمان، ماریچ گوردالت مونتاگن از فرانسه و سیمون مک دونالد از بریتانیا تشکیل شود.
اینستکس چطور کار میکند؟
بر اساس گزارش‌ها، SPV قرار است یک مکانیزم تجارت تهاتری بین اتحادیه اروپا و ایران در چارچوب نوعی ارز اعتباری باشد. به گفته جرمی هانت، سه کشور اروپایی در حال تلاش برای توجه به همه ابعاد فنی و قانونی لازم برای عملیاتی کردن این مکانیزم هستند. این شامل همکاری با ایران برای ایجاد ساز و کار‌های لازم از سوی ایران است.
عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران نیز این اظهارات راتایید کرده و گفته ایران باید کمپانی مشابهی را در کشور ایجاد کند. به گزارش رویترز مشخص نیست که چه زمانی تراکنش‌ها از طریق SPV از سر گرفته خواهد شد. از نظر فنی احتمالا این کار چندین ماه طول خواهد کشید.
چه کسانی به اینستکس اجازه دسترسی خواهند داشت؟
با وجود اینکه ابتدا این ساز و کار برای حفاظت از کمپانی‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا ایجاد شده، اما در بیانیه کشور‌های اروپایی گفته شده که کشور‌های ثالث نیز اجازه دسترسی به این سیستم را ارند.
در این بیانیه گفته شده هدف اینستکس باز کردن راهی برای عوامل اقتصادی از کشور‌های ثالثی است که میخواهند با ایران در بلند مدت رابطه تجاری داشته باشند. اروپایی‌ها به تلاش خود برای یافتن راهی برای رسیدن به این هدف ادامه می‌دهند.
اینستکس چطور کنترل می‌شود؟
در بیانیه سه کشور اروپایی گفته شده سیستم جدید قرار است از استاندارد‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل در تجارت پیروی کند. این شامل همه اقدامات ضد پولشویی و مبارزه با تروریسم نیز خواهد شد.
در این بیانیه آمده: اینستکس تحت استاندار‌های عالی بین المللی از جمله بخش‌های مرتبط با مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم کار میکند و از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل نیز پیروی میکند. در این رابطه کشور‌های اروپایی انتظار دارند ایران همه موارد مربوط به طرح اقدام FATF را اجرایی کند.
واکنش آمریکا به راه‌اندازی اینستکس چه بوده است؟
در ۳۱ ژانویه سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به احتمال راه اندازی این مکانیزم گفته بود: شرکت‌هایی که به تلاش برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ادامه دهند با خطر عواقب این اقدامات از جمله از دست دادن دسترسی‌شان به سیستم مالی آمریکا و توانایی‌شان در ادامه تجارت با کمپانی‌های آمریکایی مواجه خواهند شد. وزارت خارجه آمریکا گفته از نزدیک این تحولات را رصد میکند.
اوایل ژانویه‌یم منبع آگاه در دولت آمریکا هشدار داده بود که اروپا را در صورتی که تلاش کند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دور بزند شدیدا تنبیه خواهد کرد.
