دویچه وله - آمریکا صنایع فلزی و صنایع معدنی ایران را تحریم کرد. اهمیت این صنایع برای ایران چقدر است و چرا پیش از محصولات پتروشیمی به فهرست تحریم‌های آمریکا افزوده شدند؟ نوید جمشیدی، رونامه‌نگار اقتصادی از تهران پاسخ می‌دهد.
دونالد ترامپ روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت (۸ مه) فرمانی اجرایی صادر کرد که بر اساس آن صادرات صنایع فلزی و صنایع معدنی ایران تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار می‌گیرد. این تحریم‌ها صنایع آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران را هدف گرفته‌اند.
چرا آمریکا سراغ صنایع فلزی ایران رفته است؟ اهمیت این صنایع در چیست و چرا مثلا سراغ صنعت پتروشیمی که مستقیم با نفت در ارتباط است و اهمیت زیادی برای ایران دارد نرفته است؟
این پرسش‌ها را با نوید جمشیدی سردبیر بخش آنلاین روزنامه اقتصادی آسیا در تهران در میان گذاشته‌ایم.
دویچه‌وله: آقای جمشیدی آمریکا در سالروز خروج از برجام تحریم‌های تازه‌ای علیه صنایع فلزی ایران وضع کرده است. اهمیت این صنایع برای ایران چقدر است؟
نوید جمشیدی: آمریکا همچنان بر کارزار فشار حداکثری بر ایران تأکید دارد و تحریم‌های جدیدی هم که علیه صنایع فلزی ایران وضع شدند در همین راستا هستند. آمریکا به تمامی بنادر و کشورهای خریدار صنایع فلزی ایران ۹۰ روز فرصت داده و اعلام کرده که پس از این فرصت، خرید محصولات صنایع فلزی ایران را تحمل نخواهد کرد. صنایع فلزی ایران ده درصد کل صادرات جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهند و بسیار مهم هستند.
در دوران قبل از امضای برجام صنایع فلزی به ویژه صنعت فولاد به دلیل فشار تحریم‌ها در حالت تعطیلی قرار گرفته بود اما بعد از امضای برجام جزو صنایعی بود که بسیار رشد کرد و صادرات فولاد ایران ۳۹ درصد بیشتر شد و در سال ۹۶ به سه میلیارد دلار رسید و قرار بود بر اساس برنامه‌ریزی که در چارچوب برجام صورت گرفته تا سال ۲۰۲۵ ظرفیت تولید صادرات فولاد به دو برابر برسد. حال تحریم‌های جدید آمریکا تأثیر زیادی بر این صنایع فلزی ایران خواهد گذاشت.
صادرات این صنایع در منطقه غرب آسیا به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، قطر و امارات است و همینطور به شرق آسیا و برخی کشورهای اروپایی. این تحریم‌ها صادرات را به شدت کاهش خواهد داد و کاهش صادرات بر نرخ‌گذاری محصولات این صنایع در بازار داخلی هم تأثیر منفی خواهد گذاشت و سبب رکود در بازار این محصولات در داخل کشور خواهد شد.
به عنوان مثال شوک قیمتی که دیروز به بازارهای داخلی ایران وارد شد واقعأ قابل توجه بود. در بازار آهن قراضه، جایی که ضایعات آهن -ماده اصلی مورد استفاده کارخانه فولاد- عرضه می‌شود یکباره نرخ هر کیلو آهن قراضه ۲۰۰ تومان گران‌تر شد.
ایران صنایع دیگری هم دارد که در بازارهای جهانی موفق‌تر هستند مثلأ صنایع پتروشیمی که به عنوان مثال تنها سال گذشته ۱۲ میلیارد دلار ارز وارد ایران کرد. آمریکا چرا تا به حال سراغ صنایع پتروشیمی ایران نرفته است؟
پس از تحریم‌صنایع فلزی ایران، یکی از دستیاران ویژه رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که به زودی انتظار تحریم‌های تاز‌ه‌تری را علیه ایران داشته باشید. متأسفانه احتمال اینکه صنایع پتروشیمی هم در ادامه سیاست فشار حداکثری به فهرست تحریم‌ها اضافه شوند زیاد است.
ولی اینکه چرا پیش از پتروشیمی که دومین منبع درآمد جمهوری اسلامی از صادرات است، صنایع فلزی تحریم شده چند دلیل مهم وجود دارد. یکی اینکه پتروشیمی ایران تأثیر بسیار زیادی در بازارهای جهانی دارد، پتروشیمی خاصی است و موفق است و صادرات عمده‌ای دارد. به هر حال کنترل مالی بازارهای جهانی هم اتفاق مهمی است و بدون محاسبه نمی‌شود یکباره پتروشیمی ایران را تحریم کرد.
دیگر اینکه مقامات ارشد ایالات متحده هر زمان فشار بیشتری بر جمهوری اسلامی وارد می‌کنند، تأکید می‌کنند که راه مذاکره باز است. حال اگر پتروشیمی هم تحریم شود یک ضربه کاری و اساسی به جمهوری اسلامی خواهد بود که امید نشستن پای میز مذاکره و رسیدن به یک توافق خوب را از میان خواهد برد.
من در این زمینه اندکی ملاحظه می‌بینم و معتقدم از یک سو تعادل بازارهای جهانی و از سوی دیگر امکان مذاکره دلیل تحریم نشدن صنایع پتروشیمی بوده و در عین‌حال معتقدم که این صنایع هم ممکن است به زودی تحریم شوند.
با توجه به تحریم نفت ایران و شدت گرفتن تنش میان آمریکا و ایران و سفر وزیر خارجه ایران به روسیه، نقش روسیه در این شرایط را چطور ارزیابی می‌‌کنید؟
جمهوری اسلامی در یک انزوای بین‌المللی قرار گرفته که این روزها در حال تشدید است. طبیعتأ در دنیای کنونی نمی‌توان درها را بست و گفت که ما با هیچ‌کس صحبت نمی‌کنیم. ولی جمهوری اسلامی به علت رفتار غلط خود در مجموع ۴۰ سال اخیر به ویژه سال‌های گذشته نمی‌تواند رابطه مناسبی با اروپا داشته باشد و به ناچار به دامان روسیه افتاده است که به عنوان یک قدرت جهانی به ظاهر در برخی مقاطع از جمهوری اسلامی مقابل آمریکا دفاع کرده است. رهبر جمهوری اسلامی هم در صحبت‌هایی که خطاب به مقامات جمهوری اسلامی داشته آنها را تشویق کرده که نگاه به شرق داشته باشند. البته این نگاه به شرق فقط در کلام مطرح است و در عمل نگاه مقامات جمهوری اسلامی به غرب و ایالات متحده آمریکا است، اینکه آیا ترامپ در دوره بعد رئیس‌جمهور می‌شود یا نمی‌شود.
اما در هر حال جمهوری اسلامی می‌داند که برجام عملأ رو به پایان است و نیاز دارد که پیشگیری‌هایی کند. از سوی دیگر تحرکات نظامی که این روزها در خلیج‌فارس تشدید شده جمهوری اسلامی را نگران کرده است.
حالا چرا به سمت روسیه می‌رود -مثلأ سفر اخیر وزیر خارجه ایران به روسیه- اول این است که چارهای ندارد. قدرتی بالاتر از روسیه کنار ایران وجود ندارد. دوم اینکه از دخالت‌های روسیه در کشورهایی مثل سوریه و ونزئلا امیدوار شده و احساس می‌کند روسیه می‌تواند حامی مناسبی باشد و مثلأ همانطور که بشار اسد را در قدرت حفظ کرد، هرچند کل کشور سوریه از بین رفت، حامی جمهوری اسلامی باشد.
از سوی دیگر می‌بینیم که اروپایی‌ها ضرب‌العجل ۶۰ روزه جمهوری اسلامی در مورد برجام را رد کردند و خوب طبیعی است که جمهوری اسلامی با روسیه مشورت می‌کند و روی حق وتوی روسیه در شورای امنیت سازمان ملل حساب می‌کند، چون احتمال می‌دهند که در شرایط کنونی پرونده ایران باردیگر به شورای امنیت سازمان ملل فرستاده شود.
از آن گذشته نیازهای اقتصادی کشور این روزها به شدت ملموس است. مایحتاج اولیه در ماه رمضان به شدت گران‌شده است. مصرف برخی مواد غذایی مثل شکر، نان و روغن در این ماه در ایران افزایش پیدا می‌کند که خوب طبیعی است در ترکیه یا مالزی هم همین است. اما این کالاها در ایران روز به روز گران‌تر می‌شود. جمهوری اسلامی امیدوار است که بتواند توافقاتی با مسکو داشته باشد و کالاهای مورد نیاز خود را تأمین کند.
اما واقعیت اینجاست که روسیه متأسفانه مانند اکثر مواقع تاریخی، از کارت ایران در بازی رقابت با غرب به خصوص ایالات متحده آمریکا به نفع خود استفاده می‌کند. مقامات جمهوری اسلامی هم این بازی زشت را می‌‌شناسند اما چارهای ندارند.
