ایران وایر - نیلوفر رستمی - «فقط یک دیوانه می‌تواند تصور کند که من به خاطر داشتن تتوها روی بدنم، یک بازنده، یک معتاد و یک شیطان پرست یا فرد غیر اخلاقی هستم. من هر روز سخت کار می‌کنم، مالیاتم را پرداخت می‌پردازم، از قانون پیروی می‌کنم، خدا را دوست دارم و عزیزانم را مانند بقیه در بغل می‌گیرم. به نظرم تنها تفاوت من با دیگرانی که تتو ندارند، این است که من به آن‌ها برای این که تتو ندارند، با تحقیر نگاه نمی‌کنم.»
این‌ها حرفهای پزشکی به نام «دیوید اورز» است که مدرک پزشکی خود را از «دانشگاه کلمبیا» گرفته است.
خالکوبی نه تنها در ایران بلکه هنوز در کشورهایی مانند امریکا نیز کاملا جا نیفتاده است. البته در امریکا و اروپا منظور از جا نیفتادن خالکوبی یعنی خالکوبیهایی که سراسر بدن را یا حداقل بخش زیادی از آن را فرا گرفته باشد. در حالی که در ایران حتی خالکوبی یک پروانه کوچک بر بدن هم می‌تواند به مساله و حساسیتی بزرگ تبدیل شود.
واقعیت این است که در جهان هنوز مقوله اختیار تن آدمی جا نیفتاده است و تن هرکس فقط برای خودش نیست بلکه به جامعه‌ای تعلق دارد که هر روز نظاره‌گر آن است. جامعه اختیار تن ما را هم به یغما می‌برد تا آنجا که خالکوبی یا تتو کردن بر بدن‌مان باید با اجازه همسر، والدین، مسوولان مدارس و یا کارگزینی‌های ادارات و سازمان‌ها باشد.
در بخشی از انجیل آمده است: «آیا نمی‌دانید که بدن شما یک معبد روح‌القدس است که از سوی خدا فرم داده شده و شما صاحب آن نیستید؟»
براساس همین تکه از انجیل، کلیساهایی اروپایی قرن‌ها داشتن خالکوبی را منع کردند.
این روزها اگرچه تتو کردن در جوامع غربی به امری بسیار طبیعی تبدیل شده است اما هنوز تتوهایی که قابل مشاهده هستند، در برخی از شغل‌ها مانند پرسنل پزشکی و کادر بیمارستان و حیطه فعالیت‌های سیاسی، قضایی و آموزشی مساله بزرگی است تا جایی که برخی از مراکز کاری در امریکا یکی از مقررات پوشش خود را نداشتن تتو قابل مشاهده در بدن، صورت و سر ذکر کرده‌اند.
اما در مقابل، برخی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ترجیح می‌دهند طبق نظرسنجی‌های اعمال شده، از بین پرسنل درمانی خود کسانی را انتخاب کنند که دارای تتو هستند تا حداقل وجه ظاهری مشترکی با بیماران خود داشته باشند.
مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
سایتی به نام «رسانه» در فوریه ۲۰۱۸ در مطلبی با عنوان «آیا تتو دکترها و پرستارهامساله بزرگی است»، نتیجه تحقیق از ۱۵۰ بیمار در یک نظرسنجی را منتشر کرده و با نشان دادن دو عکس از یک پزشک و پرستار با تتو و یک عکس بدون تتو به بیماران، از آن‌ها خواسته بود نظر خود را درباره این که کدام‌یک حرفه‌ای‌تر هستند، بگویند. براساس نتیجه این نظرسنجی، اکثر بیماران باور داشتند که هیچ فرقی میان پزشکان و پرستاران با تتو و بی‌تتو در زمینه تشخیص و فهم شغلی و مراقبت وجود ندارد.
عکس اول این مطلب نیز دو عکس متفاوت از یک پزشک است؛ یکی در یونیفورم پزشکی که تنها بخش کوچکی از بازوان تتو شده‌اش معلوم است و عکس دوم که همان پزشک مورد نظر در لباس اسپرت با تتوهای زیادی از بدنش دیده می‌شود.
در این مطلب همچنین با اشاره به تغییر نگاه‌ها نسبت به تتو داشتن در بیمارستان‌ها و کلینک‌های امریکا، به بیمارستان «اوتوا» اشاره شده است که در سال ۲۰۱۱ در دستور عمل پوشش خود اعلام کرد پرسنل موظف هستند تتوهای خود را زیر لباس‌هایشان مخفی کنند. اما با اعتراض‌های مکرر کارکنان بیمارستان، این بند دو سال بعد، در سال ۲۰۱۳ از مقررات پوشش بیمارستان اوتوا حذف شد.
در مطلب دیگری با عنوان «حرفهای خالکوبی شده» که در ماه می ۲۰۱۳ منتشر شده است، آمده بود فعالان حقوق بشر برای جا انداختن حق تن آدمی، راه طولانی دارند چرا که براساس تحقیقی از سه هزار مدیر با تتوهای قابل مشاهده بر بدن، حداقل ۳۰ درصد آن‌ها دلیل اصلی نگرفتن ارتقا شغلی را داشتن تتو خوانده بودند.
در یک نظرسنجی دیگر در سال ۲۰۰۷، از حدود ۵۰۰ کارمند در سراسر امریکا، ۴۲ درصد آن‌ها اعتراف کرده بودند که تتو بر بدن دارند.
بین ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳، بسیاری از کسانی که تتو داشتند، سر از مراکز لیزر و پوست برای پاک کردن تتوهایشان درآوردند تا بلکه با حذف آن‌ها، بتوانند در جاهای معتبر استخدام شوند یا بدون نگاه قضاوت‌مندانه دیگری تحصیل کنند و یا فقط در جامعه حضوری ساده و بی‌دردسر داشته باشند. این افراد شامل کارگران ساده تا سیاستمداران شناخته شده را شامل می‌شدند.
در این مطلب آمده بود تا مدت‌ها تصور عموم مردم امریکا این بوده که خالکوبی متعلق به آدم‌های «با تحصیلات اندک»، «مشکل‌دار» و «معتاد» است که البته به مرور چهره‌های شناخته شده در عرصه هنر، سیاست و پزشکی با خالکوبیهای بزرگ و قابل مشاهده بر روی بدن خود، این تصور را تغییر دادند.
تاریخ خالکوبی و عصر قبیلهها
تاریخ‌شناسان و باستان‌شناسان قدمت خالکوبی را به «عصر قبیلهها» مربوط می‌دانند که هر قبیله‌ای با خالکوبی خاص، اعتقادات مذهبی خود را نشان می‌داده است تا به این شکل، از قبایل دیگر قابل تشخیص باشد. اما از اواخر قرن هشتم، داشتن خالکوبی به صورت جدی از سوی کلیساها در اروپا منع شد. کلیساها در آن زمان عنوان کردند هر کس که خالکوبی داشته باشد، معنایش جز بت‌پرستی و تمایل به شیطان نیست.
دیرتر، خالکوبی در میان سربازان و برخی گروه‌های خلاف‌کار اروپایی رایج شد. کسانی که مثلا اعضای یک گروه خلاف بودند، همگی خالکوبیهای مشابه‌ای روی بخش مشخصی از بدن خود نقش می‌زدند و یا در ژاپن اطلاعات سری از جرم و جنایتی به شکل تتوها بر روی بدن نقش می‌بسته است.
تفکر ممنوعیت تتو تا قرن بیستم ادامه داشت. در این قرن، فقط تعداد اندکی از مردم خالکوبی های کوچکی بر نقاط مخفی بدن خود داشتند و هنرمندان فعال در این زمینه هم از ترس زندان، مخفیانه فعالیت می‌کردند. اما آرام آرام تلویزیون با نشان دادن آدم‌های موفق دارای تتو روی سینه یا دست‌هایشان، ترس و قبح آن را کاست.
اکنون، به ویژه در سال‌های اخیر، خالکوبی به دنیای هنر مربوط می‌شود که نه تنها خلاف‌کاران و معتادان، بلکه حتی اساتید دانشگاه، هنرمندان، سیاستمداران و پزشکان نیز به نقش کشیدن بر بدن خود علاقهمند شده‌اند. همگی آن‌ها با علاقه به داشتن نشانه‌ها و نقش‌های رنگی بر بدن خود، اصرار دارند که به جامعه بیرونی اعلام کنند حوزه حرفهای با حوزه شخصی‌شان متفاوت است و تنها آن‌ها هستند که بر بدن خود حاکم‌اند.
در نوامبر ۲۰۱۵، «آلن پودریل»، عکاس انگلیسی در یک پروژه از افرادی که کل بدنشان از سر تا نوک انگشت پا خالکوبی شده و پر از رنگ و نقش هستند، عکاسی کرد. در این پروژه، از هر شخصیت دو عکس دیده می‌شود؛ یک عکس برهنه از او با تتوهایش و دیگری عکسی با لباس که تتوهایش کاملا از نظر پنهان هستند. در پایین هر عکس هم نقل قول شیرینی از این افراد درباره انگلیزه یا حس خود از خالکوبیهایشان آورده شده است.
آلن پودریل می‌گوید این عکس‌ها، پیچیدگی هویت انسان‌ها را نشان می‌دهند. آنهایی که سر تا پایشان پر از تتو است، معمولا در برابر انظار عمومی خود را کاملا می‌پوشانند و شاید فقط بخش کوچکی از تتوهای آن‌ها مشخص باشد. او این سوال را مطرح می‌کند که آیا وقتی متوجه می‌شویم روی بدن شخصی یک ببر غول پیکر نقش بسته است، نگرش ما نسبت به او تغییر می‌کند؟ آیا هر یک از تصاویر نقش بسته بر بدن او می‌توانند خود واقعی او را برای ما برملا کنند؟
یکی از این عکس‌ها متعلق به مردی به نام «الکس» ۴۹ ساله است که روی تمام بدنش، از گردن تا انگشتان پاهایش شکل‌های رنگی نقش بستهاند. در زیر این عکس جمله‌ای از او نوشته شده است: «مادرم با نقش روی دستم اصلا خوشحال نبود. من به او گفتم نگاه کن مامان! من حداقل در خیابان هرویین نمی‌زنم به خودم.»
تعدادی از این عکس‌ها با معرفی پروژه پودریل از سوی سایت «تصویر مدرن من»، در نوامبر ۲۰۱۵ منتشر شدند.
خالکوبی در مثنوی معنوی
در ایران نیز همزمان با گسترش علاقه مردم، به ویژه جوان‌ها به داشتن خالکوبی بر بدن، محدودیت‌ها نسبت به آن افزایش پیدا کرده است. خبرگزاری «تسنیم»، وابسته به سپاه پاسداران ۲۰ تیر ۱۳۹۷ در مطلبی با عنوان «خالکوبی در ایران نشات گرفته از حس حقارت است»، خالکوبی را «پدیده زشتی» خوانده که در بین نسل جوان رواج پیدا کرده است. در این مطلب آمده است: «افرادی که کمتر از باقی مردم دیده شده‌اند، بیشتر دست به این گونه کارهای زشت می‌زنند تا بیشتر دیده شوند.»
طبق گزارش‌های منتشر شده، قیمت خالکوبیها براساس اندازه و شکل، بین۷۰ هزار تا ۱۰ میلیون تومان تمام می‌شود. خالکوبی در میان جوانان ایرانی در حالی به شدت رایج شده که اکنون به یک جرم و خلاف تازه‌ای در میان مسوولان قضایی و پلیسی تبدیل شده است.
روزنامه «شهروند» در سال ۱۳۹۵، در گزارشی با عنوان «خالکوبی جرم نیست»، از زبان «محمد نسل»، جرم‌شناس نوشته بود: «هیچ منع قانونی برای خالکوبی وجود ندارد و برخوردهایی که با این پدیده انجام می‌شود، کاملا سلیقه‌ای است.»
«ناصر قاسم‌زاده»، مدیرعامل «انجمن حمایت از سلامت و بهداشت روان ایران» نیز در اعتراض به تقبیح جوانانی که دارای خالکوبی هستند، در این گزارش گفته است: «این که با نشان دادن تصاویر خالکوبی خلاف‌کاران، سعی در تقبیح و جلوگیری از گرایش نوجوانان و جوانان به این پدیده داشته باشیم، نتیجه‌ای ندارد چون خالکوبی یک مد است. جوانان به دنبال الگوهای جدید ارتباطی هستند و خالکوبی هم از این منظر، جلوه ویژه ارتباطی است.»
محمد نسل با اشاره به این که خالکوبی قدمت دیرینه در ایران دارد و تقلیدی از کشورهای غربی نیست، به داستانی از «مثنوی معنوی» در این مطلب اشاره کرده است: «داستان مردی که به حمام می‌رود و از دلاک می‌خواهد که تصویر شیری را روی بدنش خالکوبی کند، به تفصیل و زیبایی در مثنوی معنوی آمده است. همان مصرع معروف "شیر بی یال و دم و اشکم که دید" مربوط به همین داستان است. خب، این مسأله نشان‌دهنده این است که خالکوبی در ایران قدمت دارد. پس حتی نمی‌توان تتو یا همان خالکوبی را به غرب نسبت داد. البته که در دیگر جوامع، از غرب تا شرق، بنا بر فرهنگ و باورهایشان، نمادهایی را به عنوان خالکوبی انتخاب می‌کنند اما در ایران هم این موضوع سابقه زیادی دارد.»
