سایت "واکی" که به صورت آنلاین به بررسی شاخص‌ها و میزان آلودگی هوای شهر‌های جهان می‌پردازد، تهران را در زمره آلوده‌ترین شهر‌های جهان قرار داده است. وزارت بهداشت نیز با بحرانی خواندن وضعیت هوای تهران و برخی کلانشهر‌ها نسبت به خطرات افزایش آلاینده‌ها و آلودگی هوا هشدار داده است.

کولیوند رئیس سازمان اورژانس کشور هم درباره آخرین وضعیت مراجعین به مراکز درمانی به دلیل آلودگی هوا گفته است که " از تاریخ ۳ لغایت ۸ آذر ماه، ۱۲ هزار و ۸۳۸ نفر با توجه به بالا رفتن غلظت آلایندگی‌های هوا به مراکز پیش‌بیمارستانی و بیمارستانی مراجعه کرده‌اند. "
متولیان کاهش آلودگی هوا چه گفتند؟

در حالی که شهروندان تهرانی و دیگر کلانشهر‌های کشور منتظر اقدامات اساسی از سوی متولیان کاهش آلودگی هوا هستند. اما مدیران تنها به تعطیلی مدارس اکتفا کرده اند و برخی نیز توپ مسئولیت کاهش آلودگی هوا را به زمین یکدیگر انداخته اند. البته برخی هم همچنان منتظر وزش باد هستند.

محمد تقی‌زاده، معاون عمرانی استانداری تهران ۸ و ۹ آذر و در پایان جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران به تعطیلی مدارس، طرح زوج و فرد از درب منازل و ممنوعیت تردد کامیون‌ها و خودرو‌های سنگین اکتفا کرد.

علیجانی دبیر مجمع نمایندگان تهران از ورود این مجمع به موضوع آلودگی هوای پایتخت خبر داده و گفته است که "پیشنهاد مجمع نمایندگان تهران این است که علاوه بر تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها برخی از ادارات هم تعطیل شود تا با کاهش رفت و آمد‌ها از حجم آلودگی هوا کم شود. "

شینا انصاری مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران هم در توئیترش به انتقاد‌ها پاسخ داده و البته توپ را به زمین دیگر متولیان انداخته است. او نوشته که "اگر مواردی که در قانون هوای پاک، مصوب سال ١٣٩٦ و آیین نامه‌های اجرایی آن، از جانب ١٨ دستگاه متولی و دخیل موضوع در زمان مقرر در قانون اجرایی می‌شد، امروز تهران و سایر کلانشهر‌های کشور روز‌های ناسالم کمتری داشتند."

شهردار تهران هم چندی پیش در گفتگو با خبرنگاران گفته بود که "منتظر وزش باد هستیم. " که این اظهارات با واکنش کاربران در فضای مجازی روبرو شد."

اما واقعیت این است که درد آلودگی هوا با مُسکن‌های موقت درمان نمی شود و باید راهکار‌های اساسی برای غول آلودگی تدوین و اجرایی شود.
مشکل افزایش آلاینده‌ها و آلودگی هوا کجاست؟

کارشناسان معتقدند که یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش آلاینده‌ها و آلودگی هوا، فرسودگی ناوگان حمل ونقل عمومی است. البته بسیاری از کشور‌ها برای حل این مشکل از وسایل نقلیه برقی و هیبریدی استفاده می‌کنند. اما با وجود تحریم‌ها، آیا نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با خودروساز‌های داخلی امکان پذیر است؟

تیرماه امسال بود که شورای عالی محیط زیست به ریاست حسن روحانی برگزار و مقرر شد که برای کنترل آلودگی هوا، دستگاه‌های ذیربط برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در کلانشهر‌ها بویژه تاکسیرانی و جایگزینی موتورسیکلت‌های انژکتوری به جای موتور‌های کاربراتوری برنامه ریزی و اقدام شود.

مرتضی ضامنی مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور هم ابتدای تابستان امسال، گفت که " اکنون در کشور ۱۵۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده داریم که تا سال آینده به ۱۹۲ هزار دستگاه می‌رسد و اگر اقدامی صورت نگیرد؛ این تعداد تا سال ۱۴۰۰ به ۲۴۰ هزار تاکسی فرسوده خواهد رسید. "

مدیرعامل ایران خودرو هم به دنبال مصوبه شورای عالی محیط زیست، اواخر مهرماه گفته بود که ۵۰۰ خودرو آماده تحویل به تاکسی‌داران است و ۲۵۰ دستگاه ون و ۱۰۰ دستگاه مینی بوس آرین نیز آماده تحویل است. "، با این وجود ایران خودرو در ۸ ماه موفق شده تا کمتر از هزار دستگاه خودرو را در ناوگان حمل ونقل نوسازی کند، که تقریباً یک صد وپنجاهم نیاز کشور است.

البته به جز مشکل ناوگان فرسوده حمل و نقل عمومی، سازمان محیط زیست معتقد است که مشکل سوخت‌های بی کیفیت هم در افزایش آلاینده‌ها دخیل است. سازمان محیط زیست گفته که در حال حاضر یکی از مشکلات سوخت توزیعی در تهران و سایر کلانشهر‌های کشور گوگرد است که در بسیاری از نمونه‌های امسال فراتر از حد مجاز و بیش از ۵۰ PPM بود.

اما علیرضا صادق‌آبادی، مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی این موضوع را رد کرده و گفته است که آلودگی هوا به هیچ وجه ناشی از سوخت نیست و ما با استاندارد‌های بین‌المللی می‌توانیم این موضوع را اثبات کنیم.

برخی از کارشناسان هم معقتدند که حضور واحد‌های صنعتی در اطراف تهران و کلانشهر‌ها موجب افزایش آلاینده‌ها وآلودگی هوا شده است. مسعود ساعت ساز، عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین دراین رابطه گفته است که " بیش از ۷ هزار واحد صنعتی در تهران وجود دارد که ۳۰ درصد آن در غرب و ۵۴ درصد در جنوب و ۱۶ درصد در شرق تهران تاسیس شده اند؛ که به دلیل وزش باد‌های غالب غربی و جنوب غربی بیشتر مواد زاید این کارخانه‌ها به داخل شهر هدایت می‌شود. "

البته یوسف رشیدی کارشناس حوزه آلودگی هوا، وزارت صمت را یکی از مقصران اصلی آلودگی هوا و تولید خودرو‌های بی کیفیت دانسته و گفته است که" بپذیریم از ٢٠ سال پیش تا به امروز سیاست گذاری در بحث تولید خودرو و مصرف سوخت تغییر خاصی نکرده است، شاید سطح استاندارد‌ها افزایش یافته باشد، اما در بحث مصرف سوخت شاهد اتفاق خاصی نبوده ایم. "

او ادامه داد: "در موردی دیگر، سال ٩٣ مصوبه نصب فیلتر دوده روی ماشین‌های سنگین ابلاغ شد، اما تا به امروز این مصوبه بین دولت و خودروسازان مسکوت مانده است. "
چاره کاهش آلودگی هوا چیست؟

بنا بر گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر ساله ۷ میلیون نفر در جهان به دلیل این آلودگی و غلظت بالای ذرات معلق در هوا جان خود را از دست می‌دهند؛ این رقم ۵۰۰ هزار مرگ و میر بیش از رقم مربوط به سال ۲۰۱۶ میلادی است.

کارشناسان معتقدند که سیاست‌های تشویقی برای خرید خودرو‌های برقی، هیبریدی و گازسوز، بهینه سازی ناوگان حمل ونقل عمومی، نظارت بر فرآیند تولید سوخت، افزایش فضای سبز، استفاده از انرژی‌های باد و خورشید و توسعه مزارع سلول‌های خورشیدی و استاندارد سازی فعالیت‌های صنعتی می‌تواند میزان آلودگی هوا را کاهش دهد.

البته برخی از شهر‌های جهان، راهکار‌های مناسبی برای کاهش آلودگی هوا تدوین واجراکرده اند که به الگو‌های موفق در این حوزه تبدیل شده اند. شهر لس آنجلس یکی از شهر‌هایی ست که با پیاده کردن سیاست حذف کربن از هوا به موفقیت‌هایی در این حوزه دست یافته است. مسئولان این شهر ناوگان حمل ونقل عمومی خود را گازسوز کرده اند تا میزان انتشار گاز‌های خطرناک را به حد صفر برسانند.

لس آنجلس با داشتن بزرگترین ناوگان اتوبوس‌هایی که با گاز طبیعی کار می‌کنند (نزدیک به ٢٫٢٠٠ واحد) در سیستم حمل و نقل عمومی، در ایالات متحده نقش پیشگامی دارد. بنا بر تخمین مقامات شهری، از زمان تبدیل سوخت اتوبوس‌ها به گاز طبیعی، ناوگان اتوبوس‌های سازگار با محیط زیست روزانه معادل ۱۳۶ هزار کیلوگرم از انتشارات گاز‌های مضر را کاهش داده اند.

البته مسئولان این شهر قرار است که گام‌هایی فراتر از به کاربردن گاز طبیعی بر دارند. سال گذشته این شهر یکی از پنج اتوبوس برقی را به طور آزمایشی برای رفع نیاز‌های جدی حمل و نقل عمومی به کار انداخت. هر اتوبوس قادر به حمل ۱٢٠ مسافر است و با هر شارژ می‌تواند ٢٧۵ کیلومتر را طی کند.

مسوولان کپنهاگ، پایتخت دانمارک هم قصد دارند تا سال ۲۰۲۵، این منطقه به شهری بدون کربن تبدیل شود، اما فقط در صورتی دستیابی به این هدف امکان پذیر است که ۷۵ درصد از سفر‌های این شهر با وسایل حمل و نقل عمومی، دوچرخه و یا پیاده انجام شود. این شهر بیش از ۲۰۰ مایل خطوط دوچرخه دارد و همچنین از شهر‌هایی است که پایین‌ترین درصد مالکیت خودرو را دارد.

در لندن، پایتخت انگلستان هم استفاده از خودرو‌های دیزلی در برخی از مناطق شهر ممنوع شده است. مسئولان این شهر اعلام کرده اند که تا سال ۲۰۲۰ استفاده از خودرو‌های دیزلی را ممنوع خواهند شد و البته درحال حاضر در برخی از مناطق شهر، ورود این خودرو‌ها مشمول جریمه می‌شود.

چند سالی ست که آلودگی هوا شهروندان تهرانی و ساکنان دیگر کلانشهرها را به ستوه آورده است. اما تاکنون از میزان روزهای ناسالم کاسته نشده و وضعیت آلاینده ها نیز بدتر شده است. حالا باید منتظر بود ودید که آیا متولیان بالاخره راهکارهای اساسی برای حل این بحران تدوین واجرایی خواهند کرد یا خیر؟