بر اساس اخباری که امروز از سطح شهرهای بزرگ تهران منتشر شد٬‌ مردم به سمت پمپ بنزین‌ها و فروشگاه‌های بزرگ هجوم بردند.

تکذیب دیرهنگام مدیران شهری و توضیح ناکافی محمد باقری موجب شد مردم از ترس کمبود آذوقه و بنزین در شرایطی که باید از حضور در اجتماعات پرهیز کنند٬ به خیابان‌ها٬ مغازه‌ها و پمپ بنزین‌ها هجوم ببرند.

این اما اولین شایعه‌ای نبود که از سوی مسئولین دولتی منتشر شد.

۱۸ اسفندماه باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از محمدحسین قربانی، نماینده وزیر بهداشت در استان گیلان، از مرگ بیش از ۲۰۰ نفر در این استان در اثر ابتلا به ویروس کرونا گزارش داد.

این خبر در حالی منتشر شد که ساعتی پیش از آن وزارت بهداشت تعداد کل جان‌باختگان ویروس کرونا در ایران را ۱۹۴ نفر اعلام کرده بود.

باشگاه خبرنگاران جوان ساعتی بعد از انتشار این خبر به نقل از نماینده وزارت بهداشت، بخش مربوط به مرگ ۲۰۰ نفر و ابتلای بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ نفر به کرونا در استان گیلان را حذف کرد.

بعد از حذف این بخش از خبر، محمدحسین قربانی به خبرگزاری فارس گفت که «مرگ و میرها بیماری‌های تنفسی طی ۱۶ روز گذشته به ۲۰۰ نفر می‌رسد؛ اما بنده نگفتم که تمام این فوتی ها به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست دادند، بلکه بسیاری از این افراد نیز ممکن است به بیماری‌های زمینه‌ای و تنفسی مبتلا بوده باشند.»

انتشار این خبر و تکذیب آن به شایعه مخفی کردن تعداد واقعی درگذشتگان کرونا در ایران دامن زد.

در همین رابطه رادیو فردا با جمع زدن آماری که مسئولان حکومتی در شهرهای مختلف از تعداد درگذشتگان کرونا تا ۱۸ اسفند اعلام کرده بودند به عدد ۴۷۷ نفر در ۲۷ استان رسیده بود؛ در حالی که همان روز وزارت بهداشت ایران تعداد قربانیان کرونا را ۱۹۴ نفر اعلام کرده بود.

پیش از آن نیز اخبار مختلفی مانند بسته شدن راه‌های مواصلاتی به استان‌های شمالی و پس از آن باز شدن آن‌ها٬ کمبود تجهیزات پزشکی در شهرهای مختلف٬ مرگ بعضی از کادرهای درمانی قربانی همین تایید و تکذیب مسئولان حکومتی شده بود.

جمهوری اسلامی پیش از این نیز اعتماد افکار عمومی را از دست داده بود٬ اما رویکردش در مقابله با کرونا بی‌اعتمادی را به سطح جدیدی رساند.

تا جایی که افکار عمومی حتی به تاریخی که از سوی وزیر بهداشت به عنوان زمان ورود بیماری کرونا به ایران اعلام می‌شود نیز اعتماد ندارد.

همین موضوع باعث شد که سخنان سیف‌الدین موسوی نیارکی٬ مدیرعامل قبرستان بهشت معصومه قم٬ در خصوص ایجاد قبرهای جمعی از سوی افکار عمومی قابل باور نباشد.

مدیرعامل قبرستان بهشت معصومه قم امروز ضمن تایید وجود بخشی به نام «قطعه بحران» در این قبرستان گفت گزارش روزنامه واشینگتن‌پست از حفر خندق‌های «بزرگ و غیرمعمول» در این قبرستان برای دفن فوتی‌های ناشی از بیماری کرونا «شایعه» است.

روزنامه آمریکایی واشینگتن‌پست روز پنج‌شنبه، ۲۲ اسفند، با انتشار تصاویری، گزارش داد که وسعت این قبرهای دسته‌جمعی به حدی زیاد است که از فضا قابل مشاهده است.

این روزنامه بر اساس این داده‌ها نتیجه‌گیری کرده بود که شمار قربانیان در شهر قم «بسیار بیشتر» از آماری است که مقام‌های حکومت ایران اعلام کرده‌‌اند.

سیف‌الدین موسوی نیارکی به خبرگزاری فارس گفت یک قطعه ویژه دفن مردگان در این قبرستان وجود دارد که به «قطعه بحران» وجود دارد و «از چهار سال گذشته ساخته شده است».

او تایید کرد که این قطعه برای «کنترل وضعیت میدانی بحران» و شرایطی که «تعداد زیادی از شهروندان جان خود را از دست بدهند» ساخته شده، ولی در ادامه چنین نظر داد که این موضوع ارتباطی با بحران کرونا ندارد.

همچنین امروز خبر ابتلای محمود صادقی٬ نماینده مجلس٬ که پیشتر خبر مبتلا شدن به کرونا را همزمان با اینکه دیگر امیدی به زندگی ندارد منتشر کرده بود٬ تکذیب شد.

همین فضا بود که اجازه داد برخی از شهروندان نیز برای شوخی یا سو استفاده دست به شایعه سازی بزنند.

از روغن بنفشه تا داروهای من درآوردی سنتی

آیت‌الله تبریزیان٬ که به پدر طب سنتی نیز معروف است٬‌ تجویزهای شاذ زیادی دارد اما موضوع استفاده از پنبه آغشته به روغن بنفشه از جمله آن‌ها نبود.

این موضوع را اولین بار یکی از کانال‌های فیک تلگرامی که با استفاده از تجویزهای پدر طب سنتی جک می‌ساخت٬ طرح کرد. اما دامن این شوخی آنچان بلند شد که به رسانه‌های خارجی نیز کشید.

در کنار آن هر روز خبری مبنی بر کشف داروی سنتی خاص برای کرونا در فضای مجازی منتشر می‌شود و حتی در برخی از حساب‌های کاربری در اینستاگرام یا کانال‌های تلگرامی به فروش می‌رسد.

انتشار فایل‌های صوتی به نام پزشکان بیمارستان‌های بحران زده٬‌ روی هم انبار شد اجساد قربانیان کرونا و.... نیز از همین دست شایعات هستند.

نهاد‌های مختلفی طی سال‌های اخیر برای مبارزه با فیک نیوز تلاش کردند. فیک نیوز‌هایی که در عصر نفوذ شبکه‌‌های اجتماعی از سرنوشت انتخابات‌ها تا حتی در بحران‌هایی این چنینی فضا را آشفته و آشفته‌تر می‌کنند.