چرا علاقه زنان به کار کردن بیشتر شده است؟ آیا زنان در گذشته نیز به کار کردن علاقه داشته‌اند؟ چرا جمعیت زنان شاغل تا همین چند دهه پیش بسیار کم بوده است؟

واقعیت این است که موضوع کار زنان در طول تاریخ، از جمله مسائلی ‌ست که کمتر به آن توجه شده است. تقریبا تمامی زنها در طول تاریخ به کار کردن مشغول بودند اما تا همین چند دهه اخیر کمتر زنی «شاغل» نامیده میشد.

زنها در طول تاریخ کار میکردند، اما تقریبا اکثریت آنها از حقوق یا استقلال مالی برخوردار نبودند. هرچند که مواردی استثنایی یا در دوره‌های تاریخی متفاوت و در جوامع متفاوت، زنانی نیز وجود داشتند که از حقوق و شغل رسمی برخوردار بودند؛ اما در اغلب موارد و در اکثر دوران‌ها اینگونه نبود.

از گذشته تا به امروز، تقریبا همیشه، بیشترِ زنان خانه دار بوده‌اند. زنان روزانه ساعات بسیار طولانی‎ای را به کار کردن در خانه، اعم از نظافت خانه، آشپزی، شستن ظرفها، شستن لباسهای همسر و فرزندان، و... مشغول بوده‎اند. هرچند این کارها بدون دریافت حقوق و مزایا، و یا مرخصی و تعطیلات بود؛ اما بخش زیادی از زنها در تمام طول تاریخ بشریت تا به امروز، تقریبا تمام روزهای عمرشان را به آن مشغول بوده و هستند. اما این زنان هرگز زنان «شاغل» نامیده نشدند و کارشان برای آنها ارزش اجتماعی و مادی در پی نداشته و هنوز هم ندارد.

علاوه بر این در گذشته برخی از زنها به عنوان برده، بدون دستمزد و مزایا و یا بدون داشتن هیچگونه مرخصی و تعطیلات؛ کار میکردند. اما حتی این دسته از زنان هم جزو زنان شاغل محسوب نمیشدند.

برخی از زنها به عنوان خدمتکار مشغول به کار بودند که این گروه از زنها در ظاهر از حقوق مادی هم برخوردار بودند. اما این حقوق اغلب بسیار اندک بود. دستمزدی بسیار ناچیز در ازای حجم بسیار زیادی از کارهای روزانه که بعضا حتا تا پاسی از شب نیز طول میکشید، به این زنان پرداخت میشد. در حقیقت، این کار به نوعی استثمار زنها بود.

اوضاع برای زنان روستایی به مراتب متفاوت‎تر و سخت‎ضتر بود. این گروه از زنها علاوه بر خانه داری و کارهای روتین خانه که گاها تا پاسی از شب نیز طول میکشید (در مواقع میهمان داری، جشنها، مناسبتها و...)، به کار مزرعه و کشاورزی نیز مشغول بودند. تقریبا تمامی این زنها وظیفه نگهداری و مراقبت از حیوانات خانگی از قبیل گاو، گوسفند، مرغ، خروس، اردک، غاز، و... را نیز برعهده داشتند.

بافندگی و ریسندگی، تهیه و پخت نان روزانه، دوشیدن شیر حیوانات خانه، تهیه و فروش لبنیاتی از قبیل ماست، کره، پنیر، و... نیز برعهده این زنان بود. اغلب، وظیفه دوخت وتهیه لباس همسر و فرزندان نیز بر عهد این زنان بود.

به تعبیر دیگر، در بیشتر مواقع، تبدیل مواد اولیه و خام به وسایل قابل استفاده برعهده زنان بوده است. در واقع؛ هر یک از این زنان به نوعی شبیه به کارخانه‌های کوچکی بودند که پشم را به نخ، پارچه و لباس تبدیل می‌کردند. و یا خوشه‌های گندم را به آرد، خمیر، و سپس نان تبدیل می‌کردند.

برخی از زنان علاوه بر انجام کارهای روزانه در خانه خود، به کار خیاطی و یا آرایشگری برای زنهای محل می‎پرداختند. این گروه از زنان در ازای انجام این کارها و خدمات هزینه دریافت می‌کردند؛ اما باز هم کار و خدمات این زنها در زمره مشاغل اجتماعی به شمار نمیرفت. معمولا دستمزد و درآمدشان نیز تا حدی نبود که برای آنها استقلال مالی بوجود آورد.

نمونه‌های بسیار دیگری از کار زنان در طول تاریخ وجود داشته که هرگز به آنها بهایی داده نشد و در واقع نظام مردسالار با استثمار زنها، این زنان -که حتی از خودِ آنان (مردان) به مراتب بیشتر کار میکردند- را ضعیفه، ناقص عقل و... می‌خواند.

حتی تا به امروز نیز زنها تقریبا در هیچ جای جهان، در ازای کار برابر، از دستمزد برابر با مردان برخوردار نیستند.

باید به تمام این کارها بارداری، زایمان، فرزندپروری، همسرداری و حتی پرستاری و نگهداری از بزرگان خانواده را هم اضافه کنیم. اما انجام تمام اینها سبب نشد که این کارها برای زنان «شغل» محسوب شوند.

با ورود به عصر صنعتی و نیاز به نیروی کار بیشتر، کار زنان نیز بیشتر شد. در این عصر زنان وارد اجتماع شدند و به کار بیرون از خانه مشغول شدند. آنها در ازای انجام این کار دستمزد دریافت کردند. این گروه از زنان «شاغل» نامیده شدند. این یک دستاورد خوب برای زنان محسوب می‌شود. چرا که تا حدود زیادی امکان استقلال مالی زنان را بوجود آورد. اما زنان شاغل علاوه بر کارو مسئولیت اجتماعی‎شان در بیرون از خانه، همچنان به مسئولیت‎های درون خانه و تربیت فرزندان، رسیدگی به امور خانه و حتی کارهایی که با عنوان «وظایف همسرداری»، توسط نظام مردسالارانه، برای زنها تعریف شده است؛ می‌پردازند.

متاسفانه، زنها علیرغم اینکه در مجموع بیشتر از مردها کار می‌کنند، اما اغلب، همچنان از استقلال مالی کمتر و پایین‎تری برخوردارند. چرا که اولا، زنها در ازای انجام کارهای درون خانه حقوقی دریافت نمی‏کنند. و دوما، برای کاربیرون از خانه و شغلشان هم از مردان هم‎رده و همتراز خود که به یک کار مشابه مشغول هستند، حقوق پایین‎تر و کمتری دریافت می‎کنند.

شاید باورکردنی نباشد که حتی امروزه هم زن و مرد همکاری که هر دو به انجام یک کار مشغولند، از حقوق برابر برخودار نیستند. زن از حقوق پایین‎تری نسبت به مرد همکار خود برخوردار است، نه به این دلیل که آن مرد کار بیشتری انجام می‎دهد و یا توانایی بیشتری دارد؛ بلکه تنها به دلیل «نرینگی» و جنسیتش است که در ازای کار مشابه حقوق بیشتری دریافت میکند.

هنوز هم یک زن، «تنها به دلیل جنسیت»، در ازای کار مشابه؛ دستمزد پایینتر و کمتری از یک مرد دریافت می‌کند. و یا یک زن، تنها به دلیل جنسیت، و تنها به این دلیل که یک «زن» است؛ پس از انجام کار بیرون از خانه و بازگشت به خانه باید کارهای نظافت، آشپزی و رسیدگی به کلیه امور خانه، و گاهاً مهمانداری و پذیرایی از میهمانان را نیز انجام دهد. اما همسر همین «زن»، پس از بازگشت به خانه ملزم به انجام هیچ کاری نیست و وظایف وی تنها در انجام کارهای خارج از خانه خلاصه می‌شود. تنها به این دلیل که او یک «مرد» است. و به این دلیل که فرهنگ جنسیت‌زده مردسالار، کار خانگی را زنانه تعریف کرده است.

مهناز همدانیان