بنابر آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت، ایران یکی از کشورهای دارای مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی است و در میان ۱۸۹ کشور، رتبه نهم را به خود اختصاص داده است.

قوانین جمهوری اسلامی تهیه و خرید و فروش نوشیدنی‌های الکلی را جرم دانسته و مجازات‌هایی همچون شلاق برای آن تعیین کرده است. از همین رو، واردات رسمی این محصولات ممنوع است.

نوشیدنی‌های الکلی عمدتا از کشورهای همسایه غرب ایران و از معابری در به داخل کشور قاچاق می‌شود. بنابر برخی گزارش‌ها، عراق مبدأ اصلی این‌گونه محصولات است.

مردم محلی در استان‌های غربی ایران، از جمله «سجاد» که خود از مصرف‌کنندگان روزانه نوشیدنی‌های الکلی است و دستی هم در صدور کالا به عراق دارد، کولبران فقط بخش ناچیزی از قاچاق مشروب به داخل ایران را انجام می‌دهند. به گفته او، بخش عمده را مسئولان امنیتی منطقه، از جمله سپاه پاسداران، در دست دارد.

فرزاد، فروشنده لوازم مربوط به سِرو مشروب که مغازه‌اش در غرب تهران است، نیز درباره ورود عمده مشروب از مرزهای غربی می‌گوید: «کسانی که این حجم از مشروب را به هر نحو که شده به کشور وارد می‌کنند، خوب می‌دانند وسایل و ابزار مربوط به آن را هم چطور وارد کشور کرده و در فروشگاه‌ها عرضه کنند.»

به گفته فرزاد، «اتفاقا این وسایل مشتری زیادی هم دارد و با اینکه در گالری ما انواع و اقسام دیگری از سرگرمی و پذیرایی از مهمان، از تخته‌نرد و میز شطرنج‌های لوکس و تزئینی گرفته تا پاسور‌های قیمتی، پیپ و غیره وجود دارد، اما بیشترین مشتریان‌مان را افرادی تشکیل می‌دهند که به دنبال وسایل سِرو مشروب و نوشیدنی‌های الکلی هستند و انگار این وسایل برای‌شان جذابیت بیشتری دارد.»

همین چند وقت پیش بود که یک نفر در «زندان وکیل‌آباد» مشهد به دلیل نوشیدن مشروب الکلی اعدام شد.

در تهران هم اگر از مقابل «دادسرای ارشاد» در خیابان «احمد قصیر» عبور کنید، عده‌ای را می‌بینید که صف کشیده‌اند تا به «جرم‌شان» رسیدگی شود. جرمی که در خیلی از موارد «مثبت بودن تست الکل» است. در صورت احراز این «جرم»، فرد یا باید وثیقه‌های سنگین بالای ۱۰۰ میلیون تومان بپردازد تا آزاد شوند یا مجازات شلاق و حتی زندان را به جان بخرد.

اما انگار این رفتارهای قضایی و جرم‌انگارانه تاثیر زیادی بر گروه بزرگی از مردم نداشته است و کسانی که همچنان آشکار یا پنهان به دنبال تهیه نوشیدنی‌های الکلی هستند، حاضرند حتی با ترس‌ولرز هم که شده از مهمانان‌شان با شراب، ویسکی، عرق کشمش و انواع کوکتل‌ها، آن هم در وسایل مخصوص، پذیرایی کنند.

از سوی دیگر گرانی و روند صعودی نرخ تورم که این روزها بر همه چیز در ایران تاثیر گذاشته، مواد و کالاهای قاچاق را هم بی‌نصیب نگذاشته است. به ‌طوری که قیمت یک بطری ویسکی به بالای سه میلیون تومان رسیده است.

از همین رو، خیلی‌ها برای تامین نیاز مصرف شخصی‌شان به سراغ تولید همان نوشیدنی الکلی قدیمی ایرانی، یعنی عرق کشمش یا «عرق سگی»، روی آورده‎اند. حتی برخی نیز با تولید بیشتر این محصول کسب و کاری هم برای خود راه انداخته‌اند.

به همین دلیل است که در مغازه‌های بالا شهر تهران وسایلی لوکس مانند شات تاشو، بار ویسکی، قفسه شیشه شراب، سینی ویسکی، میز بار چرخدار، سبد نوشیدنی، انواع بطری، ظروف کوکتل استنلس استیل شیک و میکسر فروخته شود و در آن سوی شهر، برخی مغازه‌های «سرچشمه»، «شوش» و «مولوی» تجهیزات تقطیر یا همان گلاب‌گیری می‌فروشند که در واقع برای تهیه عرق کشمش به کار می‌رود.

«حسین» در یکی از مغازه‌های چهارراه سرچشمه به دنبال خرید دستگاه تقطیر برای عرق‌گیری است. فروشنده در جواب او و درباره قیمت انواع دستگاه‌ها می‌گوید: «دستگاه را برای درست کردن عرق می‌خواهی یا واقعا دنبال گلاب‌گیری هستی؟ اگر قصد تهیه عرق داری بهتر است از این دیگ‌های بخار [زودپزهای کوزه‌ای قدیمی] ببری. زیرا بسیاری از مشتری‌های من از این دیگ‌ها برای گرفتن عرق کشمش استفاده می‌کنند و خیلی هم راضی هستند.»

حسین یکی - دو بار به دلیل نوشیدن عرق‌های دست‌ساز با الکل بالای ۶۰ درصد به شدت مسموم شده است. او می‌گوید: «وقتی چیزی مطلوب بسیاری از مردم است اما ممنوع می‌شود، معلوم است که هر کسی به هر روشی به دنبال تهیه آن باشد. این روزها خیلی‌ها در باغ‌های شخصی یا زیرزمین خانه‌هاشان برای مصرف شخصی عرق درست می‌‌کنند. چون از یک طرف، به خاطر جرم بودن خرید و فروش نوشیدنی‌های الکلی، انواع مشروبات غیراستاندارد و با درصد الکل بسیار بالا که آسیب‌های جبران‌ناپذیر جسمی و روانی به دنبال دارد، زیاد شده و از طرف دیگر هم قیمت مشروبات خارجی پلمب‌شده بسیار گران است و خرید آن در توان هر کسی نیست.»

این شهروند با اشاره به اینکه قیمت یک بطری یک‌ونیم لیتری عرق کشمش در تهران حدود ۱۳۰ هزار تومان است می‌گوید: «بنابراین مسلم است عرق دست‌سازی که خودت تهیه کنی هم مقرون به صرفه‌تر و هم سالم‌تر است.»

از سوی دیگر، پنهان بودن بازار عرضه و تقاضای نوشیدنی‌های الکلی باعث شده هر نوع گران‌فروشی و به اصطلاح «سرکیسه کردن» هم در آن اتفاق بیفتد.

«سحر»، دختر جوانی که به دعوت یکی از دوستانش به کافه‌ای در شمال تهران و پاتوق همیشگی‌شان دعوت شده بود، می‌گوید در کمال تعجب متوجه شد وقتی ساعت از ۱۱ شب گذشت و کافه خلوت شد، پیشخدمت در لیوان‌های مخصوص برای‌شان آبجو سِرو کرد. آبجوهایی که به گفته صاحب کافی‌شاپ دست‌ساز بود.

این دختر جوان با اشاره به اینکه قیمت چهار لیوان آبجو، یک لیوان کوکتل و یک سینی چیپس و پفک به عنوان «مزه» ششصد هزار تومان آب خورد می‌گوید: «آبجوها در لیوان‌های مخصوص و شیکی سِرو شد که در رستوران‌ها و کافه‌های اروپا هست؛ اما طعم و رنگ آبجو شباهت کمی به آبجوهای وارداتی داشت و برخلاف آنها، درصد الکلش بالا بود و خیلی زود آدم را مست می‌کرد.»

به نظر می‌رسد افزون بر قاچاقچیان رسمی و غیررسمی، برخی فروشندگان و کاسب‌ها را هم به فکر انداخته برای تامین نیاز مشتریان، که شمارشان کم هم نیست، «ساقیان» خوبی باشند و در پذیرایی هم سنگ تمام بگذارند.