فهیم دشتی چه زمانی و چگونه کشته شد؟

عصر روز یکشنبه پنجم سپتامبر، ۱۴ شهریور/سنبله "جبهه مقاومت ملی افغانستان" خبر داد که فهیم دشتی سخنگوی این جبهه و ژنرال عبدالودود زره، خواهرزاده‌ احمدشاه مسعود، در پنجشیر کشته شده‌اند.

ادعاهای مطرح شده مبنی اینکه انتشار یک شماره حین مصاحبه با فهیم دشتی در برنامه زنده صفحه ۲ باعث شناسایی محل او شده واقعیت ندارد. مصاحبه با نرم‌افزار زوم و این شماره، نام کاربری او بود و ارتباطی به محل اقامتش نداشت. بی‌بی‌سی امنیت و سلامت میهمانان برنامه‌هایش را بسیار جدی می‌گیرد. pic.twitter.com/OC28HEPDzk

-- BBC NEWS فارسی (@bbcpersian) September 7, 2021

خبر کشته شدن آقای دشتی بعد از بالا گرفتن درگیری‌‌ها میان طالبان و نیروهای "جبهه مقاومت ملی" در پنجشیر منتشر شد. این درگیری‌ها بعد از شکست مذاکرات دو طرف آغاز شد. رهبری مخالفان را احمد مسعود، فرزند احمد‌شاه مسعود، به عهده دارد و فهیم دشتی هم از نزدیکان احمد‌شاه مسعود بود.

بی‌بی‌سی تا لحظه تنظیم این گزارش، موفق نشده اطلاعات دقیقی درباره چگونگی یا زمان دقیق کشته شدن آقای دشتی به دست بیاورد. خانواده آقای دشتی و سخنگوی "جبهه مقاومت ملی" افغانستان در گفتگو با بی‌بی‌سی تنها خبر کشته شدن او را تایید کرده‌اند اما درباره چگونگی کشته شدنش اطلاعاتی نداده‌اند.

👈 مطالب بیشتر در سایت بی‌بی‌سی فارسی

ادعاها در مورد مرگ فهیم دشتی چه ارتباطی با پاکستان دارد؟

در ادعاها و اتهام‌هایی که علیه بی‌بی‌سی مطرح شده، نام پاکستان هم مطرح شده است. بعضی از گزارش‌ها که در شبکه‌های اجتماعی و بعضی از رسانه‌ها مطرح شده ادعا کرده‌اند که آقای دشتی در "حمله نیروهای پاکستان" و مشخصا "حمله هوایی پهپادهای پاکستان" کشته شده و بی‌بی‌سی با نمایش شماره مورد نظر، مکان آقای دشتی را "لو داده است."این خبرها در بعضی از رسانه‌های ایران و هند هم منتشر شده و پاکستان دخالت در امور داخلی افغانستان و البته هرگونه پرواز پهپادهایش در آسمان افغانستان را رد کرده است.در افکار عمومی افغانستان، پاکستان پشتیبان و حامی طالبان شناخته می‌شود. حتی مقام‌های دولت قبلی افغانستان و چهره‌هایی در آمریکا بارها پاکستان را به حمایت از طالبان و شبکه حقانی متهم کرده‌اند، اتهامی که پاکستان رد می‌کند.هفته گذشته سفر رئیس سازمان اطلاعاتی پاکستان به کابل، در رسانه‌ها و افکار عمومی افغانستان این برآورد را تقویت کرد. حتی شعار علیه پاکستان به تظاهرات‌های خیابانی در کابل و شهرهای دیگر رسید. همزمان با این دیدار، درگیری در پنجشیر هم بالا گرفت.

در روزهای پایانی هفته گذشته و شنبه و یکشنبه، گزارش‌هایی درباره "حمله هلیکوپتر‌ها و هواپیما‌‌های بدون سرنشین پاکستان" و حتی "نیروهای ویژه ارتش پاکستان" به پنجشیر منتشر شده بود. تاکنون هیچ منبع موثق و مستقلی این خبر را تایید نکرده و تاکنون شواهد تصویرهای قابل اتکایی در این مورد به دست نیامده است.این خبرهای تایید نشده و سفر رئیس سازمان اطلاعات پاکستان به کابل می‌تواند دلیل ارتباط دادن مرگ آقای دشتی با پاکستان باشد.

مصاحبه با بی‌بی‌سی: فهیم دشتی از چه راهی به استودیو وصل شده بود؟

فهیم دشتی، سه روز قبل از انتشار خبر کشته شدنش، مهمان برنامه صفحه دو بی‌بی‌سی فارسی بود. این برنامه برای اولین بار عصر پنجشنبه دوم سپتامبر، ۱۱ شهریور/سنبله پخش شد و عصر روز یکشنبه پنجم سپتامبر، ۱۴ شهریور/سنبله خبر کشته شدن آقای دشتی رسما اعلام شد.ارتباط با آقای دشتی از طریق زوم (Zoom) برقرار شده بود. او از طریق لینک ارسال شده از طرف بی‌بی‌سی به استودیوی برنامه وصل شده بود.در زوم برای وارد شدن به یک میتینگ، چند راه وجود دارد:

۱- شرکت در جلسه با استفاده از اپلیکیشن زوم که امکان حضور تصویری را هم در صورت انتخاب مهمان فراهم می‌کند. صدا و تصویر از طریق اینترنت منتقل می‌شود. در این صورت نامی که مهمان برای اکانت خود انتخاب کرده ظاهر می‌شود. شرکت زوم در پاسخ به پرسش بی‌بی‌سی تایید کرده است که "ارتباط تصویری تنها در صورتی ممکن است که کاربر از طریق اپلیکیشن زوم یا مرورگر وصل شود." در این صورت به گفته شرکت زوم "همیشه نام کاربری انتخاب شده از طرف کاربر (Display Name) ظاهر می‌شود. حتی اگر کاربر در وارد حساب کاربری خاصی نشده باشد از او خواسته می‌شود با تعیین یک نام وارد شود."

۲- شرکت با استفاده از اپلیکیشن زوم با استفاده از اینترنت برای تصویر و انتقال صدا از طریق گرفتن شماره تلفن شرکت زوم. در این مورد کاربر می‌تواند با گرفتن شماره تلفنی که شرکت زوم در داخل اپلیکیشن مشخص کرده صدای خود را از طریق تلفن بفرستد. سخنگوی شرکت زوم در پاسخ به سوال بی‌بی‌سی تایید کرده که در این صورت همچنان نامی که کاربر برای نمایش انتخاب کرده در میتینگ ظاهر می‌شود و شماره تلفن کاربر نشان داده نمی‌شود.

۳- اتصال از طریق خط تلفن و بدون استفاده از اپلیکیشن، که با گرفتن یک شماره تلفن و وارد کردن شناسه میتینگ می‌توانید وارد شوید. این روش برای ارتباط صوتی -و نه تصویری- کاربرد دارد. در این صورت یک آیکون گوشی تلفن بجای تصویر میهمان نشان داده می‌شود و اگر مهمان هنگام ورود شناسه خاصی را انتخاب نکرده باشد، شماره تلفن مهمان بسته به تنضیمات اوپراتور ظاهر می‌شود. اما تنضیمات پیش فرض کاربران بی‌بی‌سی به صورتی است که حتی در صورت استفاده از این روش، بخشی از شماره تلفن با علامت * پوشیده می‌شود و شماره تلفن کامل مهمان نمایش داده نمی‌شود و اطلاعات خصوصی او روی صفحه قرار نمی‌گیرد.

۴- اتصال از طریق ISP / H.323 که نیازمند سخت افزار‌های خاص و خریداری سرویس از شرکت زوم است و معمولا برای شرکت‌های بزرگ یا سالن‌های همایش از این ابزارها استفاده می‌شود.

بی‌بی‌سی از زوم معمولا برای مصاحبه تصویری با مهمانان استفاده می‌کند. برای برخی مصاحبه های صوتی در مواردی که مهمان فقط به اینترنت دسترسی داشته باشد و خط تلفن نداشته باشد هم می‌تواند از طریق زوم در برنامه‌ها مشارکت کند و دوربین خود را خاموش کند.

بی‌بی‌سی فارسی تایید کرده است که در مورد مصاحبه آقای دشتی، بی‌بی‌سی برای هماهنگی با او تماس گرفت و آقای دشتی موافقت کرد که از طریق زوم در برنامه شرکت کند. لینک میتینگ زوم برای آقای دشتی ارسال شد و او هم با استفاده از اپلیکیشن زوم با تصویر و از طریق اینترنت وارد برنامه شد.

آقای دشتی برای شرکت در برنامه در طول مصاحبه که زنده پخش شد، با شماره تلفنی تماس نگرفت و تنها از طریق اینترنت در برنامه شرکت کرد.

صدای آقای دشتی که درخواست می‌کند بی‌بی‌سی برایش لینک زوم را ارسال کند در برنامه بعدی صفحه دو، همراه با بیانیه بی‌بی‌سی، پخش شده است.

اتهام علیه بی‌بی‌سی: آیا عدد ظاهر شده شماره تلفن فهیم دشتی بود؟

در جریان برنامه (حدود ۱۷ دقیقه بعد از شروع برنامه) و در جریان گفتگوی تصویری با آقای دشتی، تصویر او برای لحظاتی قطع و یک شماره‌ جای تصویر آقای دشتی ظاهر می‌شود.

شماره ظاهر شده در برنامه صفحه دو بی‌بی‌سی فارسی بعد از قطع تصویر آقای دشتی "7060504014" بود.

حدود ۱۷ دقیقه بعد از شروع برنامه، با ضعیف شدن ارتباط اینترنتی آقای دشتی

تصویر او قطع و این شماره روی صفحه تلویزیون ظاهر شد که نام کاربی حساب زوم آقای دشتی است

بعضی اتهام‌های مطرح شده علیه بی‌بی‌سی بر این اساس است که این عدد شماره تلفن آقای دشتی است. اما این عدد ۱۰ رقمی است و شماره‌های موبایل در افغانستان بدون در نظر گرفتن صفر، ۹ رقمی است. تلاش برای برقراری تماس با این شماره در افغانستان راه به جایی نبرد. همچنین این عدد، شماره تلفنی نیست که در زمان مصاحبه برای هماهنگی های قبل از برنامه صفحه دو با آقای دشتی از آن استفاده شده بود یا در تماس‌های قبلی خبرنگاران با او برای پوشش خبرهای "جبهه مقاومت" به کار می‌رفت.

ادعاهایی مطرح شده که این شماره متعلق به منطقه اوتارپرادش هند است. این شماره ده رقمی با پیش شماره بسیاری از کشورها زنگ می‌خورد و می‌تواند شماره تلفن یک کاربر در هر کشوری با شماره تلفن‌های ده رقمی باشد. برای نمونه این شماره می‌تواند در بریتانیا شماره موبایل یک کاربر باشد.

بی‌بی‌سی فارسی در تماس مستقیم با خانواده و دوستان آقای فهیم دشتی، اطمینان یافته که این شماره هرگز ارتباطی با شماره تلفن‌های آقای دشتی در زمان کشته شدن یا پیشتر از آن، حتی در خارج از افغانستان نداشته است.

این عدد چه بود و چرا روی صفحه تلویزیون ظاهر شد؟

هنگام ایجاد حساب کاربری در زوم، کاربر می‌تواند علاوه بر نام و نام خانوادگی خود، نامی‌هم برای نمایش به کاربران دیگر تعیین کند. اگر این نام با عنوان "Display Name" خالی گذاشته شود، نام و نام خانوادگی کاربر به دیگر کاربران نمایش داده می‌شود.

شرکت زوم تایید کرده است که ارتباط تصویری تنها در صورتی ممکن است که کاربر با استفاده از اپلیکیشن یا مرورگر زوم وارد میتینگ شده باشد که در این صورت همه به گفته زوم "نام کاربری انتخاب شده از طرف کاربر (Display Name) ظاهر می‌شود."

بر این اساس، شماره ظاهر شده در برنامه تنها می‌تواند "Display Name" باشد که توسط خود کاربر یا کسی که اکانت او را ساخته برای نمایش روی صفحه انتخاب شده بود.

در بخش تنظیمات حساب کاربری زوم، کاربر می‌تواند علاوه بر نام خود،

نامی که می‌خواهد دیگران بینند را هم تعیین کند در اینجا برای مثال یک عدد انتخاب شده است

امکان دیگر این است که، آقای دشتی بدون آنکه وارد اکانت خاصی شود، لینکی که بی‌بی‌سی برای مصاحبه فرستاده را باز کرده و برای ورود به "میتینگ" شماره مورد بحث را به عنوان نام کاربری خود وارد کرده باشد. بی بی سی می گوید تا این لحظه نمی‌داند که این شماره چه معنایی برای آقای دشتی داشته و چرا به کار رفته است؛ آنچه نمایش داده شده انتخاب آقای دشتی یا کسانی بوده که حساب او را مدیریت می‌کردند.

علاوه بر این همانطور که گفته شد، دلیل نمایش داده شدن این شماره هم قطع تصویر از طرف آقای دشتی بوده است. این اتفاق احتمالا با خاموش شدن اتفاقی دوربین (مثلا لمس کردن اتفاقی گوشه صفحه موبایل که باعث خاموش شدن دوربین می‌شود) یا ضعیف شدن ارتباط آقای دشتی با اینترنت رخ داده است. بی‌بی‌سی، به عنوان گیرنده این ارتباط تصویری، به لحاظ فنی کنترلی برپخش این شماره در زمان برنامه زنده نداشته است و در زمانی که پخش شده بعد از چند ثانیه با نشان دادن تصویر استودیو آن را از صفحه برداشته است.

آیا ممکن است آقای دشتی در هنگام مصاحبه صدای خود را از طریق زنگ زدن به شماره زوم ارسال کرده باشد؟
ادعا‌هایی مطرح شده که در زمان افت کیفیت مصاحبه آقای دشتی در میانه مصاحبه، او از طریق تلفن به میتینگ وصل شده است. ارتباط با آقای دشتی از طریق زوم در طول این مصاحبه قطع نشده بود اما برای لحظاتی ارتباط تصویری با او متوقف شد.

یکی از سخنگویان شرکت زوم به بی‌بی‌سی گفت: "اگر یک کاربر تنها از طریق گرفتن شماره تلفن وارد میتینگ شود (بدون استفاده از اپلیکیشن) شماره تلفنش ظاهر می‌شود تا سایر شرکت‌کنندگان او را بشناسند. اما در صورتی که مهمان با اپلیکیشن وارد میتینگ شود اما سپس برای ارسال صدای خود از شماره تلفن شرکت زوم استفاده کند، همچنان نام کاربری ( Display Name) او در میتینگ ظاهر می‌شود."

چنان که گفته شد، آقای دشتی از طریق اپلیکیشن زوم در مصاحبه شرکت کرده بود و همانطور که در پاسخ شرکت زوم آمده اگر او برای انتقال صدای خود به شماره زوم تلفن هم کرده باشد همچنان باز نام کاربری ( Display Name) او، و نه شماره تلفنش، نمایش داده خواهد شد.

گذشته از این، حتی در موارد معدودی که ممکن است شماره تلفن شرکت‌کنندگان در میتینگ نمایش داده شود، تنظیمات کاربران بی‌بی‌سی، از جمله در این تماس، به صورت پیش‌فرض، بخشی از شماره کاربر را با * می‌پوشاند و به شکل شماره نمایش نمی‌دهد. بنابراین حتی در صورتی که مهمان برنامه با تلفن خود و گرفتن شماره اعلام شده از طرف زوم در میتنیگ شرکت کند، شماره کامل او نمایش داده نمی‌شود و اطلاعات خصوصی او روی صفحه نمایش قرار نمی‌گیرد.

اما همانگونه که پیشتر گفته شد، تماس با آقای دشتی با اپلیکیشن زوم، به صورت تصویری و از طریق ارسال لینک بوده است و از طریق تلفن نبوده است.

آیا شماره ظاهر شده در جریان مصاحبه با آقای دشتی می‌توانسته به ردگیری یا شناسایی مکان او کمک کند؟

سخنگوی شرکت زوم در پاسخ به بی‌بی‌سی درباره احتمال ردیابی مکان کاربران گفته است: "شرکت زوم به اطلاعات مربوط به مختصات جغرافیایی کاربران دسترسی ندارد."

همچنین زوم درباره امنیت کاربران گفته است: "همه ارتباطات تصویری و صوتی و متنی در تمام تماس رمزگذاری می‌شود. اطلاعات همه کاربران زوم به صورت پیش فرض با استاندارد AES 256 GCM رمزگذاری می‌شود که امروزه یکی از قوی ترین استانداردهای رمزگذاری در جهان است. کاربران همچنین می‌توانند روش گزینه رمزگذاری سرتاسری (end-to-end encryption) را به انتخاب خود فعال کنند. "

شماره نمایش داده شده، ارتباطی با شناسه کاربری آقای دشتی که برای ورود به اپلیکیشن زوم استفاده می‌کرده هم ندارد. از شناسه کاربری برای ورود به حساب کاربری استفاده می‌شود و این شماره یک شناسه کاربری شناخته شده در زوم نیست ،به این دلیل که برای ورود به حساب کاربری در زوم نیار به وارد کردن آدرس ایمیل صاحب حساب است.

سه روش دیگر ورود از طریق سرویس جی میل، حساب فیس بوک و ورود از طریق حساب کاری یک شرکت یا سازمان است که برای کارمندانش این امکان را فراهم کرده است (SSO یا Single sign-on). به همین دلیل از عدد مورد بحث نمی‌توان برای ورود به حساب کاربری یا شناسایی کاربر استفاده کرد.

علاوه بر این، اگر شماره مورد بحث، نام کاربری قابل نمایش (Display Name) باشد، که همانطور که پیشتر گفته شد چنین به نظر می‌رسد، باز هم برای شناسایی صاحب حساب کاربردی ندارد. شرکت زوم هم در پاسخ به سوال بی‌بی‌سی تایید کرده است که ارتباط با کاربران صرفا با دانستن نامی که برای نمایش روی صفحه انتخاب می‌کنند ممکن نیست.

چون این نام یکتا نیست، چندین کاربر می‌توانند نام یکسانی را برای نمایش در زوم برگزینند؛ برای مثال شمار زیادی از کاربران می‌توانند نام Tom، محمد یا حتی همین شماره را برای نمایش انتخاب کنند و صرفا با دانستن این نام نمی‌توان با کاربر خاصی تماس گرفت. علاوه بر این، کاربران می‌توانند این نام را هرگاه که خواستند تغییر دهند. برای تماس با یک کاربر زوم باید شماره تماس یا ایمیل او را داشته باشید.

بنابراین، نمایش این شماره بر صفحه تلویزیون، نه تنها امکان رهگیری و شناسایی مکان آقای دشتی را ممکن نمی‌کند که برای ارتباط با او هم از طریق زوم کافی نبوده است.